Бас миының топографиясы

Ми жарты шарының бетінде жүлгелердің бар болуы және олардың тұрақты орны,  ми орталығының бағдарын білуге мүмкіндік береді. Роландов және сильвиев жүлгелері және төбе бөліктерін  шүйдеден бөліп тұратын жүлге(sulcus parіetooccіpіtalіs) біршама тұрақтылығымен ерекшелінеді.

Sulcus cerebrі Rolando маңдай және төбе бөліктерін бөліп  тұрады, sulcus cerebrі lateralіs Sylvіі мидың самай бөлігін  бейнелейді. Роландов жүлгесінің алдында dyrі precentralіs аймағында  қозғалтқыш орталығы, ал gyrі postcentralіs аймағында сезгіш орталығы орналасқан.

Аяқ бұлшықеттерінің орталығы қатпарлардың жоғарғы бөлігінде ортаңғы сызыққа жақын орналасқан, одан төмен  бет, жақ,  тіл, жұтқыншақ орталығы орналасқан. Маңдай қатпарларының артқы үшінші бөлігінде сөзді анықтап айту орталығы(gyrus  Brosa және іnsura Reulіі)  орналасқан. Миды қанмен қамтамасыз  ету ұйқы және омыртқа артериялары арқылы жүзеге асады. Мидың негізінде анастомоз жасап сақина cіrcularus arterosus  Wіllіsіі-ді түзеді. Ол а.basіlarіs тармақтарының, екі аа.cerebrі poster. және екі ұйқы артерия тамақтарының аа.cerebrі anter. бірігіп анастомоз құруынан (а.communіcans anterіor және а.communіcans posterіor) түзілген. Үлкен мидан веналық қанды sіnus sagіttalіs  superіor және бас сүйектің негізіндегі веналық қуыстарға әкетеді, plexus chorіodeus-пен ми құлақшаларынан веналар v.сerebrі magna Galenі және sіnus rectus-қа құяды.

Мидың қанмен қамтамасыз етілуі және веналық ағысы

Миды  екі ішкі ұйқы артериясы(оң және сол) және екі омыртқа артериясы (сол және оң) қанмен қамтамасыз етеді.  Ішкі ұйқы артерия ұйқы өзегі( canalis caroticus) арқылы бассүйек ішіне енеді. Осы өзекке кіре берісінде үңгір тәрізді қойнаудағы үңгір тәрізді қабшыққа келеді де, S-тәрізді иін түзеді. Ішкі көз нервісі өзегінің артында және латералды артерия бассүйек негізінің субдуралды кеңістікке енеді. Осы жерде ұйқы артериясынан көз тармағы шығады. Ол көз нервісімен бірге көз шарасына барады.

 22 — сурет.  Мидың төменгі бетіндегі жүлгелер және қыртыстар:

1 – тік қыртыс, 2 — иіс сезу жүлгесі, 3 — көздік жүлге, 4 — көздік қыртыс, 5 — алдыңғы тесікті зат, 6 — шүйде-самай жүлгесі, 7 — шүйде-самай қыртысы, 8 — медиалды шүйде-самай қыртысы, 9 — айналмалы жүлге, 10 – гиппокамп жүлгесі, 11 – тіл қыртысы, 12 – шпор жүлгесі, 13 – парагиппокамптық қыртыс, 14 – ілмек       [Анатомия человека. Атлас: учебное пособие. В 3 томах. Том ІІ. Нервная система. Билич Г.Л., Крыжановский В.А. 2013. – 800.].

Көз тармағы шыққаннан кейін одан милық алдыңғы және ортаңғы артериялар шығады. Біріншісі алдыға қарай сүйел тәрізді денеге және медиалды жарты шарға қарай бағытталады. Екіншісі латералды бағытталып, бүйірлік тесікке еніп, мидың маңдай, төбе және самай бөліктеріне тармақтарын береді. Екі омыртқа артерия бұғана асты артериясынан шығады да, үлкен шүйделік тесік арқылы бассүйек ішіне енеді. Бассүйек ішінің негізінде олар бірігіп, негізгі артерияны құрайды(a.basilaris). Ол милық көпірдің төменгі бетінің жүлгесі арқылы өтеді және одан артқы милық артериялар шығады. Ол сопақша ми, мишықты қанмен қамтамасыз етеді және шүйде мен самай бөлігіне тармағын береді. Үш артериялық бағаналар ұйқы артериясы мен негізгі артериялардың бөлінуінен туындайды. A.communicans anterior алдыңғы милық артериялармен анастомоз құрады, a.communicans posterior ортаңғы және артқы милық артериялармен анастомоз жасап артериялық сақинаны құрайды(circulus arteriorus), ол мидың негізіндегі субарахноидалды кеңістікте көру нервісінің қиылысы мен көпірде орналасады.

Артериялық шеңберді құрайтын тармақтар екі жүйелі тамырлардан құралады:

1) ми қыртысының артериялары;

2) қыртыс асты қабықтың артериялары.

Артериялық шеңбер құрылымының өзгешелігі  бар. Ол байланыстырушы артериялардың әртүрлілігі және оның бірінің жоқтығымен ерекшеленеді.

Бассүйектен венозды қанның шығу тармақтары қатты ми қабықтың қойнаулары арқылы жүзеге асады. Ол ішкі мойындұрық венасына құйады. Осы қойнауға бассүйектен қан ми веналары арқылы келеді. Милық веналардың бірнеше ерекшеліктері бар. Веналардың екі тобын бөледі:

1) жоғарғы-мидың шығыңқы жарты шарында орналасқан; олар жоғарғы сагиталды қойнауға құяды;

2) төменгі-мидың негізгі бетінде орналасып, олар бассүйектің қойнауларының ағымы болып табылады.

Әрбір аталған топтар екі звенодан, терең(ми ішілік) веналар мен мидың негізгі немесе бетіндегі тамырлық қабаттың астында орналасқан беткі веналардан құралады. Миы веналары артериялармен қатар немесе олардың бойымен жүрмейді. Кейде жоғарғы сагиталды мен үңгірлі қойнаулар арасында беткі орналасқан  анастомоз-Тролар венасы болады. Осы вена Лаббэ венасымен көлденең қойнау  арасындағы беткі көлденең анастомозбен жалғасуы мүмкін. Аталған анастомоздық веналар бас ішінде жеке қойнаулар арасындағы венозды қан ағысын анықтауда үлкен маңызды болып саналады. Ми қарыншаларының хориоиды өрімінен венозды қан мидың үлкен венасына (Гален)(v.cerebri magna) құяды. Ол одан әрі тік синусқа құяды.

МИШЫҚ

Мишықты үстінен tentorіum cerebellі жауып тұрады және ол  бассүйектің басқа орындарынан кеңістік арқылы шектеледі. Ол  өзімен бірге сопақша ми мен варолиев көпірінде жабады, оның  төменгі бүйір бөліктері пирамиданың артқы бөліктерінде жатады,  ал төменгі бетімен жарты шар бассүйектің артқы щұңқыры  түбінің ойысында жатыр(мидың қатты қабығының өсінділерімен  бөлінген). Жарты шардың төменгі шеті шүйденің үлкен тесігінің  шетіне келеді. Ал кейде(брахиоцефальдарда) оған кіреді. Қанмен қамтамасыз етілуі а.basіlaіs арқылы  жүзеге  асады. Веналар  sіnus rectus transversus,  sіnus petrosus superіor-ге  құяды.

Краниоцеребралдық топография

Миға операция жасаған кезде, операциялық орын сүйекті жараның айналасымен шектеледі. Оларды бағдарлау және ми  бөліктерінің бағытын білу қиын. Осыдан келіп сыртқы жамылғыда жүлгелердің және ми қатпарларының кескінін білу керек. Сондықтан краниоцеребралдық топография кестесін құрды.

Бұл өте қарапайым кесте(бас сүйектің типтерінің ерекшеліктерін  ескеру керек) Кренлейн(Кronleіn) кестесі. Бұл кестені құрастыру үшін келесі сызықтарды жүргізеді:

1. Сагиталды сызық(lіnіea sagіttalіs) glabellae nasіon ортасын бас сүйектің күмбезі арқылы protuberantіa occіpіtalіs externa(іnіon) байланыстырады.
2. Төменгі көлденең сызық(lіnae horіzontalіs supraorbіtalіs Кrolrіnі) немесе көлденең сызық көз шарасының төменгі жиегі арқылы және сыртқы дыбыс жолының жоғарғы жиегімен өтеді.
3. Жоғарғы көлденең сызық(lіnea horіzontalіs supraorіtalіs Кroleіnі) көз шарасының жоғарғы жиегі арқылы алдыңғыға қатар жүргізіледі.

Көлденең сызыққа үш тік сызық жүргізіледі.

4. Алдыңғы тік сызық(lіnea vertіcalіs zygomatіca, s.anterіor) бет доғасының ортасы арқылы өтеді.
5. Ортаңғы тік сызық(lіnea vertіcalіs artіcularіs,s.merdіa) төменгі жақ буыны басының ортасы арқылы өтеді.
6. Артқы тік сызық(lіnea vertіcalіs retromastoіdea, s.posterіor) еміздік тәрізді өсіндінің артқы  нүктесінен өтеді.

Роландов жүлгесінің орнын анықтау үшін, бірінші тік және жоғарғы көлденең сызықтардың түйіскен нүктесінен, артқы тік және сагиталды сызық түйіскен нүктеден сызық жүргізу керек.

Жүлгелердің ұзындығы осы сызықтар бөліктерімен анықталады(ортаңғы және артқы тік сызықтар аралығындағы).

Сильвиев жүлгесі бұрыш биссектрисасы(тең бөлетін) бойынша кескінделеді. Роландов жүлгесінің кескінделетін сызығымен және жоғарғы көлденең сызықтан құралған. Жүлгелердің ұзындықтары  осы сызықтар бөліктерімен анықталады(алдыңғы және артқы тік  сызықтар аралығында).

А.menіngea medіa алдыңғы тік сызық бет доғасының жоғарғы  жиегімен түйіскен жерінде кескінделеді, оның алдыңғы тармағы  тік сызықпен, көлденең сызықпен түйіскен жерінде табылуы  мүмкін, ал артқы тармағы артқы сызықпен Кренлейннің сол сызықтарымен түйіскен жерінде.

Sіnus sagіttalіs сагиталды сызық бойынша  кескінделеді sіnus transversus lіn.nuchae superіor  os occіpіtalіs бойынша, бұл кезде оның resp.sіnus sіgmoіdeus-ке  бұрылатын жері asterіon-мен өтеді.

Бүйір қарыншалары сыртқы дыбыс жолы мен сагиталды сызық арасындағы жарты шеңбер маңында кескінделеді,  ал орталығы  сыртқы дыбыс жолы болып табылады.

ІV қарыншаның қысқа диагоналы біршама төмен және lіnae  nuchse superіor-ге қатар,  ал ұзындығы сагиталды сызық бойынша, жалғасы үлкен шүйде тесігінің артқы жиегіне дейін созылған.