Тәуелсiздiк пен мемлекеттiлiктiң бiр де болса бiрегей нышаны – төл тарихтың бары мен жоғын бұрмалаусыз, боямасыз, тек ақиқат биiгiнен зерделеу. Мұндай талаптың тарихты түзушi ғылымға да, сұранысты туындатушы тәуелсiздiк пен мемлекеттiлiкке де бiрдей қатысы бар. Өткеннiң тәжiрибесi мен тағылымы қаншалықты әдiл зерттелсе њәм насихатталса, тарихи санасы оң қалыптасқан халық бүгiнгi үдерiстiң соншалықты белсендi әрi өскелең субъектiсi бола алады екен. Демек, тарихи сананың кемелдiгi болашаққа берiлген кепiлдiк, ал әлжуаздығы ұлттық қауiпсiздiкке төнген қатермен пара-пар. Тәуелсiз Қазақстан ырғақты да тұрақты даму үстiндегi…

Читать Читать

Патшалық Ресей Кiшi жүз даласында өзінiң отарлау саясатын жүргiзе отырып, сол даланы, оның байлығын, жерiн иемдену үшiн бiрнеше әкiмшiлiк реформасын жүргiздi. Әуелi елдiк ұйытқымызды жойып, түрлi губернияларға Бөлшектеп, аумақтық тұтастығымыздан айырды. Рас, отаршылдар бұл саясатын еппен, асықпай жүзеге асырды. Оның алғашқысы — XVIII ғасырдың 80-90-жылдары-нан 1822 жылға дейiнгi аралықты қамтитын протекторат-тық кезең. Патша үкiметi алғашында Кiшi жүзде ел билеудiң хандық жүйесiн сақтап, оның iшкi iсiне араласпай, тұзақты алыстан құрып, сырттай келiсiм жасады. Қазақ даласын өзіне жағынып, бас шұлғып, бағынышты болған…

Читать Читать

“Кiшi орда қырғыздарының Ресейдiң бодандығына өтуiнiң басты себепкерi Әбiлқайыр хан болды, сондықтан да бұл адамға мiнездеме бере кету осы жерде өте орынды, себебi бұл халықтың тарихындағы к птеген түсiнiксiз жағдайлар-дың шешуi оның мiнеөзімен байланысты. Бұл адам, қаөзіргiде айтылатындай энтузиаст, қызба болған, бiр нәрсенiң алды-артын болжамай, қызу кiрiсiп, аяғына дейiн апармастан, алғашқы қиыншылыққа кездескенде-ақ тез суып, басқа бiр iс бастайтын. Егер осыған азиаттарға тән әдеттегi қасиеттер: тiрiкшiлiк, жалтарғыштық, құлықсыздық пен дүниеқұмар-лықты қоссақ, оның ықпалының еш жерде тұрақты бола алмағаны өзінен- өзі…

Читать Читать

Кейiнгi жылдарға дейiн “Ақтабан шұбырынды” еске алынса, Ресей мемлекетiнiң құрамына қазақ жүздерiнiң “ з ерiктерiмен қосылғандығы” туралы ғана айтылатын едi. Бұл, негiөзінен, Екiншi дүниежүөзілiк соғыстан кейiн кеңес тарихнамасында қалыптасқан сыңаржақ коммунистiк идеологияның туындысы болып табылатын қоғамдық санаға күшпен сiңiрiлген концептуалды теориялық жүйенi негiздеу болатын. Осының барысында XVIII-XIX ғасыр-лардың 50-60-жылдарындағы қазақ тарихының кезеөңдерi мен оқиғалары бiр ғана мәселеге — Ресей империясының құрамына Қазақстанның қосылу жағдайын анықтауға бағытталды. Ғылымға жасанды таңылған осы рескелдiктiң салдарынан қазақтың үш жүөзінiң өзіндiк даму ерекшелiк-терiне тiптi мән…

Читать Читать

Ғұн мемлекетiнiң басында шаньюй тұрған, оның аудармасы “ұлылар ұлығы” (II, 46-б). Оның бодандарына қарсы қойылған хан еместiгi атынан-ақ көрiнiп тұр, ол басқа да тең құқылы жиырма т рт рубасы арасындағы бiрiншiсi. Шаньюйдiң билiгi — кiметi мол болған, бiрақ шексiз емес-тi. Оның билiгiн ру ақсүйектерi — рубасылары шектеп отырған, олардың әрқайсысының қол астында жалпы саны 2 мыңнан 10 мыңға дейiн қарулы салт атты сарбаздары болған (әрине, шартты түрде). Әуелде шаньюй сайланатын сияқты көрiнедi (бәлкiм, қытайлар сол себептi де Мөдеге дейiнгi мұрагерлiк…

Читать Читать

Билiк ететiн ұсақ әмiршiлерi көп қалмақтармен салыстырғанда, сансыз көп қырғыз халқы шексiз еркiн өмiр сүредi. Әрбiр қырғыз еркiн мырза сияқты өмiр сүредi, сондықтан да қырғыздар басқа жаулар сияқты қорқынышты емес. Алайда әрбiр ұрпақтың немесе аймақтың өз басшысы болады, оған бiр буыннан тарағандардың бәрi өз еркiмен құлақ асады. Өз қарауындағы бағыныштыларының саны к п адамдар хан және сұлтан деп аталады. Сондай-ақ оларға қарасты басқа да шендi адамдар, атап айтқанда, би деп аталатын дворяндар; әулетке сыйлы қарт адамдар, қожалар және тағы да…

Читать Читать

Үйсiндердiң үлкен гуньмосы Чигу қаласында тұрады, Чан-Аньнан 8900 ли жерде, үй саны 120 000, жан саны 630 000, әскерi 188 800… Шығысында протектордың тұрған жерiне дейiн — 1721, батысында кангюйлердiң қонысы Фаннаға дейiн 5000 ли. Жерi жазық, ш бi мол; ауа райы жаңбырлы әрi салқын. Тауларда қылқан жапырақты орман және мань ағашы седi. Егiншiлiкпен шұғылданбайды, су мен ш п жайына қарай малымен к шiп жүредi; әдетте, хундармен 63 араласып тұрады. Бұл иелiкте жылқы к п; байларда олар 4-5 мыңға дейiн…

Читать Читать

Ұлы Жiбек жолының Жетiсу өңiрiнде орналасқан ең белгiлi қалалары Жаңа қала (Новокент), Қызыл зен қаласы. Қытай өкiрешiлерi Синчэн (Жаңа қала) шањары туралы VII ғасырдың басында-ақ дерек қалдырған. Ертедегi Қызыл зен қаласының орнына жүргiөзілген зерттеулердi қорытындылай келе, олардың қала дамуының 57 негiзгi белестерiн, аумағының су жайын болжамдауға мүмкiндiк туғызатынын, ұзын қабырғалар мен олардың iшiндегi құрылыстардың мәнiн түсiндiрiп беретiнiн атап айтуға болады. Храмдар мен зираттарды аршу жұмысы қала тұрғындарының идеологиялық түсiнiгi туралы мәлiмет бередi, жаңадан табылған материалдар — орта ғасырлардың бас шенiнде…

Читать Читать

Қашқарлық Махмұт ХI ғасырда оғыздардың Сырдарияны “угуз” зенi деп атағанын мәлiмдеген, ал гүздер қалаларына ол Сауран, Сығанақ, Сүткент, Қарашық және Қарнақ қала-ларын жатқызған. Оның картасында “гүздер қалалары” алқабы Қарашық қаласынан оңтүстiкке қарай, Сырдария ңiрiнiң орта белiнде көрсетiлген. Сығанақ қаласы туралы алғашқы рет Х ғасырдың жазба деректерiнде айтылған, ал ХI ғасырда оны Махмұт Қашғари оғыз қалаларының iшiнде атап өткен. 55 ХII ғасырда Сығанақ қыпшақ мемлекеттi көбiрлестiгiнiң астанасы болады. ХIII ғасырда тарихшы Джувайниде сығанақтықтардың моңғолдарға көрсеткен қарсылығы нәтижесiнде қаланың 1220 жылы талқандалуы…

Читать Читать

Қазақтар алдын ала болжаушы, сәуегейдi бақсы дейдi. Бақсылар алдын ала болжап, айтатын болжамын өздерiнiң рухы атынан айтады. Бақсылар өздерiне хабар берiп тұратын, болжайтын рухтарын кейiннен келген мұсылман дiнiне ыңғайластырып, перiште деп те атайды… . Халық перiштенiң әулиелiгiне сенбесе де және оны жын деп атаса да, олардың кереметтiгiне сенедi. Перiштелердiң кереметтiгi-нен адам әртүрлi ауру, бақытсыздыққа душар болады деген түсiнiкөбар. Ал бақсылар болса сол жындардың сүйiктiсi, сондықтан да бақсы өзінiң жындарына жамандықты жасатпайтын нұсқаулар берiп тұрады. Десе де, әлi күнге дейiн бақсының…

Читать Читать