Импорттық және экспорттық тарифтерді қолданудың әлемдік тәжірибесі
Сыртқы экономикалық қызмет шетелдік серіктес нарығындағы таңдалған сыртқы экономикалық стратегияны, жұмыс нысандары мен әдістерін ескере отырып, экспортқа бағдарланған кәсіпорындардың өндірістік-шаруашылық, ұйымдық-экономикалық және жедел-коммерциялық функцияларының жиынтығын білдіреді.
Сыртқы экономикалық қызмет Сыртқы экономикалық байланыстарға қарағанда мемлекеттер деңгейінде емес, фирмалар, ұйымдар, кәсіпорындар, бірлестіктер және т.б. деңгейінде сыртқы нарықты және шетелдік әріптесті, экспорттық-импорттық мәміле үшін тауардың номенклатурасы мен ассортименттік позицияларын таңдауда, келісім-шарттың бағасы мен құнын, жеткізу көлемі мен мерзімін анықтауда толық дербестікпен жүзеге асырылады және олардың ішкі және шетелдік серіктестермен өндірістік-коммерциялық қызметінің бір бөлігі болып табылады.
Ресей Федерациясының «кәсіпорындар мен кәсіпкерлік қызмет туралы» Заңымен кәсіпорындарға сыртқы экономикалық қызметті өз бетінше жүзеге асыруға рұқсат етілген. Ресей Федерациясы Президентінің «сыртқы экономикалық қызметті ырықтандыру туралы» Жарлығымен Ресей Федерациясының аумағында тіркелген барлық кәсіпорындар мен олардың бірлестіктеріне меншік нысанына қарамастан сыртқы экономикалық қызметті арнайы тіркеусіз жүзеге асыруға рұқсат етілген.
Кәсіпорын, егер оларға заңмен тыйым салынбаған және жарғыда көзделген мақсаттарға жауап беретін болса, сыртқы экономикалық қызметтің кез келген түрін жүзеге асыра алады.
Ресей практикасында сыртқы экономикалық қызмет негізінен сыртқы сауда қызметі – тауарлармен, жұмыстармен, қызметтермен, ақпаратпен және зияткерлік еңбек нәтижелерімен халықаралық алмасу саласындағы кәсіпкерлік арқылы іске асырылады.
Халықаралық саудада сыртқы сауда операцияларының төрт негізгі түрі бөлінеді:
Экспорттық операция – бұл тауарды шетелдік контрагентке елден тыс жерге әкете отырып сату.
Импорттық операция – бұл шетелдік контрагенттен тауарды елге әкеле отырып сатып алу.
Реэкспорттық операция-бұрын импортталған, бірақ қайта өңдеуге ұшырамаған тауарды елден тыс жерлерге шығару арқылы сату.
Реимпорттық операция-шетелден бұрын экспортталған және онда қайта өңдеуге ұшырамаған тауарды әкелу арқылы сатып алу.
1995 жылы Ресейде «сыртқы сауда қызметін мемлекеттік реттеу туралы»заң қабылданды. Онда Кеңес заманынан мұраға қалған сыртқы экономикалық кешеннің қалыптасуының күрделі процесінің алдын ала алғашқы қорытындылары шығарылды деп айтуға болады. Сыртқы сауда қызметін мемлекеттік реттеу негіздері, оны ресейлік және шетелдік тұлғалардың жүзеге асыру тәртібі, Ресей Федерациясының мемлекеттік билік органдарының және Ресей Федерациясы субъектілерінің мемлекеттік билік органдарының сыртқы сауда қызметі саласындағы құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі анықталды. Реттеудің әкімшілік әдістерінің басымдылығынан бас тарту жарияланды, бірақ халық шаруашылығының аса маңызды секторларының бірі тиімділігін арттыру мақсатында Ресей экспорттаушылары мен импорттаушылардың қызметіне мемлекеттің бақылауын сақтай отырып. Осы бағыттарда қазіргі ресейлік кедендік заңнама да дамып келеді.
Кәсіпорындардың сыртқы экономикалық қызметін реттеудің және федералдық бюджетті толтырудың маңызды тәсілі кедендік-тарифтік шаралар жүйесі болып табылады. Кедендік-тарифтік шаралар-бұл тауарлардың импорттық немесе экспорттық бағасын олар кедендік аумақтың шекарасынан (оған қатысты жекелеген тарифтер қолданылатын аумақтар және осындай аумақтың басқа аумақтармен саудасының елеулі бөлігі үшін сауданы реттеудің басқа да шаралары) өту кезінде арттыратын шаралар. Кедендік тарифтердің тұрақты, икемді және тиімді жүйесін құру-Ресейдегі экономикалық реформаның маңызды (және сонымен бірге ең күрделі) міндеттерінің бірі.
Сондықтан бұл жұмыстың тақырыбы өзекті болып табылады.
Жұмыстың мақсаты-экспорттық және импорттық тарифтерді федералды бюджеттің кіріс бөлігін толтыру тәсілі ретінде талдау. Мақсат негізінде жұмыста келесі міндеттер қойылды:
* кедендік-тарифтік шаралар жүйесінің түсінігі мен құрамдас бөліктерін талдау;
* кедендік тарифтің экономикалық функцияларын анықтау
· кеден тарифтерін қалыптастыру түрлері мен тәсілдерін қарастыру;
* кедендік тарифтер жүйесін қалыптастыру мен дамытудың Ресей және шетелдік тарихын зерделеу;
* дамыған елдердің қазіргі заманғы кедендік тарифтерін, атап айтқанда ЕО елдерінің кедендік тарифтер жүйесін талдау;
* қазіргі Ресейдің кедендік тарифтерін қарастыру, оларды оңтайландыру жолдарын анықтау;
* нақты аймақтың (Волгоград облысы) Кедендік тарифтерін оңтайландыру жолдарын анықтау.
Жұмыстың зерттеу пәні-кедендік тарифтер жүйесі. Зерттеу объектісі-нақты өңірдің (Волгоград облысының) кедендік тарифтері.
Жұмыста қойылған міндеттерді шешу үшін зерттеудің келесі әдістері қолданылды: статистикалық, логикалық талдау, кесте түрінде деректерді графикалық ұсыну. Теориялық база ретінде ресейлік ғалымдардың еңбектері пайдаланылды: В. В. Покровский, О. А. Воротилова,А. В. Петров және басқалар.
Жұмыс құрамында үш негізгі бөлім бөлінді.
Жұмыстың бірінші бөлімінде кедендік реттеудің әлемдік тәжірибесі қарастырылады.
Екінші бөлімде кедендік тарифтердің ресейлік ерекшелігі егжей-тегжейлі талданады.
Үшінші бөлімде – практикалық, Волгоград облысының кедендік тарифтер жүйесі зерделенеді және оларды жақсарту бойынша ұсыныстар беріледі.
1. КЕДЕНДІК РЕТТЕУДІҢ ӘЛЕМДІК ТӘЖІРИБЕСІНДЕГІ НЕГІЗГІ ПРИНЦИПТЕР МЕН ТӘСІЛДЕР
1.1 кеден баждарының экономикалық табиғаты және олардың функциялары
Сыртқы экономикалық қызметті (бұдан әрі – СЭҚ) кедендік реттеу мақсатында тарифтік және тарифтік емес әдістер қолданылады.
«Кедендік-тарифтік шаралар» ұғымын кең мағынада түсіну керек, яғни мемлекеттің кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға қолданылатын кедендік баж ставкаларының жиынтығы ретінде кедендік тарифтің өзі ғана емес, сыртқы сауда ағындарына әсер ету әсері сыртқы сауда айналымындағы тауарлар құнының шамасына ықпал ету жолымен қамтамасыз етілетін барлық шаралар кешені. Мұндай шараларды пайдалана отырып, мемлекет сыртқы сауда қызметі субъектілерінің экономикалық мүдделеріне және тиісінше, олардың мінез-құлқына, сонымен бірге олардың толық жедел дербестігін сақтай отырып, ықпал етеді.
Кедендік тариф тауарлардың ішкі нарығын сауда, саяси және мемлекеттік реттеудің құралы болып табылады. Ол тауарларды кедендік шекара арқылы өткізу кезінде баж салу ережелерін қамтиды.
Кедендік тариф кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарларға қолданылатын және СЭҚ тауар номенклатурасына сәйкес жүйеленген кедендік баж ставкаларының жиынтығы ретінде айқындауға болады.
Кедендік тариф екі бөліктен тұрады, оларға:
кедендік баждардың ставкасы
тауарлардың жүйелі тізімі.
Кедендік тарифтер әртүрлі белгілері бойынша жіктеледі: шығу тегінің сипаты, бағыттары, бір тауар үшін ставкалардың саны, есептеу әдісі, қолданылу уақыты.
Ең алдымен, тарифтер қарапайым және күрделі болып бөлінеді. Қарапайым тариф әрбір тауар үшін тауардың шығарылған еліне қарамастан қолданылатын кедендік баждардың бір ставкасын көздейді. Бұл тариф кеден саясатында жеткілікті маневрлікті көздемейді,сондықтан ол әлемдік нарықта бәсекелестік күрестің қазіргі заманғы шарттарына сәйкес келмейді.
Күрделі тариф әрбір тауар бойынша кедендік баждардың екі және одан да көп ставкаларын айқындауды көздейді.
Күрделі кедендік тариф мемлекеттердің сыртқы сауда саясатында неғұрлым жиі пайдаланылады, өйткені бір елдерге қысым көрсетуге, олардың тауарларына неғұрлым жоғары баж салына отырып немесе неғұрлым тығыз экономикалық ынтымақтастықты дамыта отырып, басқа мемлекеттерге жеңілдіктер беруге мүмкіндік береді. Дамыған елдердің тарифтеріндегі тауар өнімдерінің жалпы саны шамамен үш мыңды құрайды. Әрбір тауар позициясы, әдетте, кедендік баждар салынатын тауарлар санын ұлғайтуға мүмкіндік бере отырып, неғұрлым ұсақ позициялардан тұрады.
Күрделі тариф шеңберінде: дербес, конвенциялық және преференциялық ставкалар бөлінеді.
Кеден баждарының негізгі түрлері конвенциялық және дербес болып табылады.
Конвенциялық баждар осы Мемлекетте саудада неғұрлым қолайлылық режимін пайдаланатын елдер мен олардың одақтарынан шығатын заттарға қолданылады. Олардың мөлшері халықаралық шарттарға сәйкес белгіленеді және ең аз болып табылады.
Автономды кедендік баждар, керісінше, елде неғұрлым қолайлы режимді пайдаланбайтын елдер мен олардың одақтарынан шығатын заттарға қолданылады. Олар ұлттық экономиканы сыртқы экономикалық факторлардың қолайсыз әсерінен қорғаудың негізгі құралдарының бірі болып табылады және көлемі бойынша ең жоғары болып табылады. Ерекше кедендік баждар конвенциялық және дербес болуы мүмкін.
Арнайы баждар дербес сипатқа ие, ставкалардың жоғары өлшемдерімен ерекшеленеді және отандық өндірушілер үшін шетелдік бәсекелес тауарлардан қорғау шарасы ретінде не басқа елдер тарапынан кемсітушілік іс-әрекеттерге қарсы шара ретінде қолданылады.
Преференциялық кедендік баждар ставкалардың төмендетілген мөлшерімен ерекшеленеді және Кеден одағын немесе еркін сауда аймағын құрайтын, шекара маңындағы саудада айналыстағы, халықаралық сауда нормаларына сәйкес преференциялардың жалпыға бірдей жүйесін пайдаланатын дамушы мемлекеттерден шығатын белгілі бір тауарларға кедендік баждардың мөлшерін өзара төмендету туралы шарттар жасайтын мемлекеттерден шығатын заттарға қатысты қолданылады.