Коммерциялық банктердің белсенді және пассивті операциялары

Функциялары банктер арқылы жүзеге асырылады және олардың операциялары. Коммерциялық банктердің операциялары бөлінеді үш топ: пассивті, активті-лық және комиссиялық-делдалдық (бойынша жүзеге асырылады (арендаға), мүгедектердің клиенттің комиссиялық негізде: инкассалық, аккредиттеу ген, аударым және т. б.).

Бұл жұмыстың мақсаты — зерттеу белсенді және пассивті операциялар коммерциялық банктер. Осы бөлудің негізінде банк операцияларының пассивті және ак-тивтік жатыр, олардың әсер қалыптастыру және орналастыру, банктік ресурстар. Банк ресурстары — бұл ақшалай қаражаттың сомасы, ол бар оның иелігінде және пайдаланылуы мүмкін жүзеге асыру үшін белсенді операциялар.

Жүргізу нәтижесінде пассивті операциялар ұлғаюда ақша қаражатының қалдығын пассивті шоттарда банк балансының (ондағы ескеріледі қорлар банктің қалдықтары депозиттік шот-дай, клиенттердің несиелері бойынша берешектер басқа банктерге пайда, банктің және т. б.). Белсенді операциялар жүргізеді өсуіне құралдарын белсенді шоттардағы (оның ішінде көрсетіледі: ақша қолма-қол ақша, банктік несиелер, салымдар, бағалы қағаздар, ғимараттар, жабдықтар және т. б.).

1. Пассивті операциялар банктер.

Пассивті операциялар (операциялар қалыптастыру бойынша банктік ресурстар) үшін маңызы зор, әрбір коммерциялық банк. Біріншіден, жоғарыда айтылғандай, ресурстық база, көбінесе, мүмкіндіктерін анықтайды және ауқымы белсенді операцияларды қамтамасыз ететін алуға дейінгі жүріс. Екіншіден, тұрақтылық банктік ресурстар, олардың шамасы мен құрылымы қызмет етеді маңызды факторлары-сенімді-теу. Мен ақыр соңында, бағасы алынған ресурстар әсер мөлшері банк пайда.

Сонымен қатар атап өту маңызды халық шаруашылық және әлеуметтік рөлі пассивті операциялар банктер. Жұмылдыру, олардың көмегімен уақытша бос қаражаттары кәсіпорындар мен халықтың мүмкіндік береді банк жүйесіндегі қажеттілігін қанағаттандыруға экономиканың негізгі және айналым капиталындағы, өзгерте жинақтарын өндірістік инвестицияларға беруге тұтынушылық несие халыққа. Ал пайыздар бойынша, салымдар мен борыштық бағалы қағаздар банктердің ең болмағанда ішінара компенси-руют халыққа шығындары инфляция.

Пассивті операциялар екі топқа бөлінеді. Бірінші операциялар жатады қалыптастыру бойынша меншікті ресурстар, олар тиесілі тікелей банкке және қайтаруды талап етеді. Операцияларының көмегімен екінші топтағы банк тартады құралдары, құрады қарыз ресурстары. Операциялары бойынша екінші топтағы банктің міндеттемелері (салымшылар алдындағы, бан-ками-кредиторлар). Сондықтан, операция екінші топтағы жиі атайды пассивті несиелік операцияларға қарағанда белсенді кредиттік операцияларды (банктік несие). Бойынша пассиві-дық несиелік операциялар бойынша банк-қарыз алушы, ал оның клиенттері — банк кредиторлары, ал белсенді кре-дитным операциялары банк кредитор ретінде қатысты өз клиенттеріне

Бір олардың ең маңызды ерекшеліктерінің құрылымын пассивтер банктердің салыстырғанда қаржылық емес кәсіпорындар — төмен үлесі меншікті ресурстар: әдетте 10-22% — ға дейін, ал қаржылық емес кәсіпорындарда ол орташа есеппен 40-тан 50% — ға дейін.

Алайда, қарамастан салыстырмалы аз үлес салмағы, меншікті қаражат (капитал) банктің ойнайды үлкен рөлі. Олар орындайды үш негізгі функциялары: жедел, қорғаныс және реттеу.

Жедел функциясы мынада: меншікті қаражат (капитал) қызмет етеді қаржылық ресурс дамуының материалдық базаның банк. Без бастауыш капитал бірде-бір банк (впро-мен кез-келген кәсіпорын) жүзеге асыруға кірісуіміз керек. Дәл осы меншікті қаражаты есебінен сатып алатын машиналар, жабдықтар, есептеу техникасы, сондай-ақ жер, ғимараттар мен басқа да активтер. Меншікті қаражаты (капитал) пайдаланылуы мүмкін, сондай-ақ желісін кеңейту үшін филиалдары мен банк бөлімшелері үшін бірігу. Мөлшері меншікті қаражаты (капитал) айқындайды, сайып келгенде, қызметінің ауқымы. Емес, кездейсоқ орнатылып, орталық банк экономикалық нормативтерді банктердің қызметі, ұсынылатын Базельским комитеті, негізделетінін преимуществен-бірақ шамасы меншікті қаражат (капитал) банк.

Қорғаныш функциясы меншікті қаражаты (капитал) банк — орнықтылығына қолдау көрсетуге соңғы, міндеттемелерді қамтамасыз ету алдындағы банктің салымшылары мен кредиторлар. Меншікті қаражаты (капитал) банк ретінде сақтандыру, кепілдік беру қорының, ол мүмкіндік береді, банкке сақтауға төлем қабілеттілігі, тіпті туындаған жағдайда қолайсыз мән-жайлар, ддұ-никновения көзделмеген шығыстар мен залалдарды қауіп төндіретін банк өтімділік. Өйткені меншікті қаражаты (капитал) — бұл ресурстарды қайтаруға жатпайтын, олар нормативті-жат резерві міндеттемелерін жабу үшін банк. Шегінде меншікті қаражат (капитал) банк жүз пайыз кепілдік береді-ветственность өз міндеттемелері бойынша. Осыны ескере отырып, айтуға болады бар екендігі туралы кері байланысты арасындағы величи-ның меншікті қаражаты (капитал) банктің және оның подверженно-сының тәуекелі. Көп меншікті қаражаты (капитал) — банктің, соғұрлым тәуекел салымшыларының және кредиторлардың, сенімді банк.

Қорғаныш функциясы меншікті қаражаты (капитал) банктің тес-бірақ байланысты түсінігімен «капиталдың жеткіліктілігі», т. е. қабілеті банктің өтеуге қаржылық шығындар есебінен, меншікті қаражат (капитал), жүгінбей-ақ, қарыз ресурстары. Бұл қабілеті оп-ределяется, қандай шамада шамасы меншікті қаражат (капитал) барабар болып табылады, яғни сәйкес келеді, банктік тәуекелділігін ак-індегі есеп, басқаша айтқанда, құрылымы мен сапасы және соңғы. Бұл дегеніміз, соғұрлым банк активтерінің ұласады елеулі тәуекелі соғұрлым көп болуы тиіс меншікті қаражатының көлемі (ка-питала). Міне, сондықтан ұсынымдарына сәйкес Базель комитетінің көрсеткіші (коэффициенті) жеткіліктілігі ка-питала банктің қатынасы ретінде анықталады меншікті капиталы, оның активтер бойынша мөлшерленген тәуекелді ескере отырып,.

Реттеуші функция-меншікті қаражат (капитал)-тұр » деп орталық банктер жүзеге асырады реттеу коммерциялық банктердің қызметін басқару жолымен соб-кеттік құралдарымен (капиталмен). Орталық банктер белгілейді, біріншіден, меншікті капиталдың ең төменгі мөлшері, қажетті алу үшін банк лицензия, және, екіншіден, норматив капиталдың жеткіліктілігі. Сонымен қатар, жоғарыда айтылғандай, шамасы меншікті қаражат база ретінде қызмет етеді басқа да көптеген экономикалық нормативтерді банктердің қызметін белгілейтін орталық банктер.

Меншікті қаражаты (капитал) банк — жиынтығы қорлар мен бөлінбеген пайда. Жарғылық қор (капитал) құрылады құру кезінде банктің басқа да қорлары — қызметі процесінде соңғы.

Үлес салмағы меншікті құралдары (капита-ле) банктің тиесілі жарғылық қоры (капитал). Мөлшері ус-тавного қордың нысандары, оның білім беру және өзгерту са-тар Жарғысында банк. Қалыптастыру тәртібі жарғылық қордың тәуелді құқықтық ұйымдастыру формалары. Акционерлік банктер құрады жарғылық капитал арқылы акциялар эмиссиясын, яғни келіп түскен қаражат есебінен төлеуге шығарылған акцияларының (жай және артықшылықты). Пай банктер қалыптастырады жарғылық капитал есебінен пай жарналарын (салымдарын). Жарғылық қор (капитал) болуы мүмкін немесе қосымша акцияларды орналастыру арқылы немесе тарту жаңа пайшыларының, не есебінен зейнетақы қаражатының бір бөлігін ре-зервного және басқа да қорлар немесе бөлінбеген пайда. Тәртібі білім беру және шамасы резервтік сондай-ақ қордың Жарғысында айқындалады. Оның мақсаты — ең алдымен қақпақ мұндай тәуекелдер бойынша қалыптастырылатын арнайы резервтер. Көзі білім беру резервтік фон-иә, қалай және басқа да қорлар банктің (арнайы мақсаттағы қорларды жинақтау, экономикалық ынталандыру), қызмет етеді-числения.

Маңызды құрамдас бөлігі-меншікті қаражаттар (капитал) банк болып табылады бөлінбеген пайда. Банктің пайдасы білдіреді қаржылық нәтижесі, оның қызметі, ол құрылады ретінде кірістердің асу сомасы банктің үстінде болуы мүмкін. Бөлінбеген пайда деп аталады ағымдағы шы-иә, өткен жылдардың қалатын банктің иелігінде кейін сіз төлем дивиденттер, салықтар мен аударымдарды әр түрлі қорлар.

Ескеру керек, бұл банктің меншікті қаражаты — неғұрлым кең түсінік, ол меншікті капиталы соңғы. Меншікті капиталға тиесілі 66-дан 88% — өз қаражаты). Оған кірмейді мұндай элементтер меншікті қаражат амортизация ретінде материалдық және материалдық емес активтерді бөлігі, ықтимал шығындарға резервтерді бойынша қарыздар, қамтамасыз ету ценение бағалы қағаздар және т. б.

Ұсынымдарына сәйкес Базель комитетінің меншікті қаражаты (капитал) банктің екі бөлікке бөлінеді: базистік капитал (бірінші деңгейдегі капитал) және қосымша капитал (екінші деңгейдегі капитал). Мұндай бөлу мүмкіндік береді сапалы баға құрылымының меншікті қаражаты (капитал) банк. Бірінші деңгейдегі Капитал — бұл ең тұрақты құны бойынша бөлігі меншікті қаражаты, ол іс жүзінде кез келген уақытта жабуға бағытталатын кез келген бойынша-терь. Екінші деңгейдегі Капитал — салыстырмалы артық изменчивая бөлігі меншікті қаражат, оның құны өзгеруі мүмкін-висимости құнының өзгеруінен активтер және нарықтық тәуекелдер.

Негізгі бөлігі банктік пассивтер — 80-нен 90% — ға дейін — бұл заемдық ресурстары (банктің міндеттемелері). Олар төрт топқа: депозиттер (салымдар); кредиттер басқа банктердің; сатудан алынған қаражат борыштық бағалы қағаздар шығарылды-лық банкі; алынған қаражат нәтижесінде репо операциялары.

Негізгі бөлігі заемдық ресурстарды көптеген банктер — бұл депозиттер (салымдар). Термин «депозит» бірнеше мағынасы бар. Банктік тәжірибеде астында салымы көбінесе түсінеді, біріншіден, ақшалай қаражат енгізілген банк жеке тұлғалардың-әне нысанындағы заңды тұлғалар салымдар белгілі бір шарттарда бекітілген банктік салым шартында және екіншіден, жазба банктік кітаптарында растайтын де-нәзік иелерінің талаптары депозит банкке.