Республиканың рухани өмiрi
1960 жылдардың ортасынан 1980 жылдардың ортасына дейiнгi кезеңдегi халыққа бiлiм беру iсiнiң және ғылымның даму үдерiстерi және жеткен жетiстiктерi туралы мәлiмет беру; — отаншылдыққа тәрбиелеу; — тарихты бұрмалап түсiндiрудiң айғақтарын келтiре отырып, тарихи сананы, ғылыми көзқарасты қалыптастыру. Сабақтың типi: салыстырмалы, интегралды сабақ. 89 Сабақтың әдiсi: көрнекi құралдарды пайдалана отырып баяндау және өзiндiк жұмыс түрлерi. Көрнекi құралдар: карта; Ә.Марғұланның, Е.Букетовтың, А.Бараевтың және басқа ғалымдардың портреттерi. Базалық бiлiм: 1946 жылы ҚР Ғылым академиясының құрылуы, ғылымизерттеу мекемелерi және жетiстiктерi. Тiрек ұғымдар: жалпыға бiрдей мiндеттi жетi жылдық бiлiм, жалпыға бiрдей мiндеттi сегiз жылдық бiлiм, жалпыға бiрдей мiндеттi орта бiлiм, еңбекполитехникалық мектебi, жұмысшы жастар мектебi, кәсiптiктехникалық бiлiм, жоғары бiлiм, “болашағы жоқ елдi мекендер”, катализаторларды электрохимиялық әдiстермен зерттеу, информосомалар, диалектикалық логика.
Сабақтың барысы.Тақырыптың мазмұндық ерекшелiгi мәдениет мәселелерiнiң, соның iшiнде бiлiм мен ғылым дамуының сипатталуынан көрiнедi. Мәдениет — Кеңес Одағы тұсында шаруашылықпен салыстырғанда даму қарқыны жоғары, өзiндiк жетiстiгi болған сала. Сонымен қоса мұғалiм мәселенiң екiншi жағын — ұлттық тұрғыдан алып қарағандағы келеңсiздiктердi назардан тыс қалдыра алмайды.
Оған ұлт тiлiндегi мектептердiң көптеп жабылып қалуы, ғылымның идеологияландырылуы салдарынан қазақ ұлтының мүдделерiне қатысты мәселелердiң тасада қалуы, тарихтың өрескел бұрмалануы, жас ұрпақ өкiлдерiнiң қоғамдықтарихи қайраткерлердi бiлмей өсуi, т.б. жатады. “Халыққа бiлiм беру” деп аталатын бiрiншi тақырыпшада сандық мәлiметтер мен даталар көп берiлген. Бұл тақырыпты түсiндiруде түрлi сызбалар мен кестелердi пайдалану тиiмдi. Оларды мұғалiм өзi дайындап әкелуi керек, кейбiреулерiн оқушыларға сыздыруға болады. Мысалы, 13кесте Жалпыға бiрдей мiндеттi бiлiмнiң дамуы Жылдар Жалпыға бiрдей мiндеттi бiлiм … жетi жылдық — … сегiз жылдық … … орта — 90 14кесте Жоғарғы және орта бiлiмнiң дамуы Республикадағы ОАООлардың Қанша мамандық ЖООның саны саны бойынша бiлiм берiлдi? 1960 жылдары 1980 жылдар дың ортасында 15кесте Халыққа бiлiм беру жүйесiн дамытуға бағытталған заңдар және қаулылар Заңдар мен қаулылар Олардың мәнi ғылым туралы айтылған тақырыпшаны түсiндiруде мұғалiм алдына екi түрлi мақсат қояды.
Оның бiрiншiсi — қарастырылып отырған кезеңде ғылымның дамуында болған жетiстiктердi атау және оларды оқушының санасына сiңiру. Бұл тақырыпты мұғалiм оқушыларды қатыстыра отырып баяндау арқылы түсiндiредi. Оқушылар кiтапта аталған ғалымдардың суреттерiн, олардың ғылыми еңбектерiн алып келуi мүмкiн. Аталған ғалымдардың өздерi қызмет атқарған салада жеткен жетiстiктерiн атаудың, дәптерге жазып алудың маңызы зор. Бұл жерде оқушыларға жекелеген ғалымның келбетi түсiрiлген таратпа материал — карточкалар берiлуi мүмкiн. Суреттi, карточканы алған оқушы онда кiм бейнеленгенiн, ол ғалымның ғылымда қандай жаңалық ашқанын айтуы (жазуы) керек.
Мысалы, үлестiрмелi карточка былай жасалуы мүмкiн: Ғалымның атыжөнiн, ғылымның қай Ғалымның саласында еңбек еткенiн, қандай суретi жетiстiкке жеткенiн атаңдар. 91 Осындай әдiстермен мұғалiм тақырыпшаны өздiк жұмыс жүргiзу арқылы түсiндiруiне болады. Осы тақырыпты пәнаралық байланысты жүзеге асыра отырып түсiндiрудiң қажеттiгiн ұмытпаған жөн. Екiншi мәселе ғылымның дамуындағы едәуiр жетiстiктер болуымен қатар ондағы келеңсiз құбылыстардың да орын алуын түсiндiруге қатысты. Бұған қатысты аталатын мәселелер мыналар: — жалпы ғылыммен айналысушылардың арасында қазақ ұлты өкiлдерi үлесiнiң аз болуы; — қоғамдық ғылымдарды шектен тыс идеологияландыру, оларды компартияның жетiстiктерiн насихаттайтын құралға айналдыру; — Қазақстан тарихының өрескел бұрмалануы, қоғамдықсаяси қайраткерлердiң, ел қорғаған қолбасшылардың аттарының аталмауы; — қазақ халқының ұлттық мәдениетiнiң, әлеуметтiкдемографиялық ахуалының, ұлттықпсихологиялық, моральдықадамгершiлiк жағдайындағы келеңсiз құбылыстардың пайда болуы және олардың түпкiлiктi себептерiнiң ашылмауы, т.б.