Көшпелілер өркениеті. Бақсылар (дiн)
Қазақтар алдын ала болжаушы, сәуегейдi бақсы дейдi. Бақсылар алдын ала болжап, айтатын болжамын өздерiнiң рухы атынан айтады. Бақсылар өздерiне хабар берiп тұратын, болжайтын рухтарын кейiннен келген мұсылман дiнiне ыңғайластырып, перiште деп те атайды… . Халық перiштенiң әулиелiгiне сенбесе де және оны жын деп атаса да, олардың кереметтiгiне сенедi.
Перiштелердiң кереметтiгi-нен адам әртүрлi ауру, бақытсыздыққа душар болады деген түсiнiкөбар. Ал бақсылар болса сол жындардың сүйiктiсi, сондықтан да бақсы өзінiң жындарына жамандықты жасатпайтын нұсқаулар берiп тұрады. Десе де, әлi күнге дейiн бақсының құдiреттiлiгiне сенетiндер к п. Шақыратын жындарына қарай бақсылар да үлкен, орташа, ұсақ болып жiктеледi, сондықтан олардың жасайтын кереметтiктерi де әрқилы. Ұлы бақсылар барлық аурулардан да жаза алады, қарынды тiлiп операция жасайды, әйелдердiң аман-есен босануына болысып, албастыларды рухымен сескендiредi, қуалайды, керемет ойындармен өзінiң рухын шақырып, бал ашады. Үлкен бақсылардың белгiлерi мынадай iстермен көрiнедi: ойын кеөзінде қылышты қарнына салып қояды, қылыштың сабына дейiн жұтады, қып-қызыл қыздырылған темiрдi жалайды, балтамен кеудесiн шапқылайды. Осының 53 бәрi ертедегi Қорқыт әулиеден мұра болып қалған сарын мен қобыз күйiнiң сүйемелдеуiнде тедi. Бақсылар осы ойынын — құдiреттi iстерiн орындау үшiн к мекке жын рухтарын шақырады.
Әрбiр жынның аты болады. Ойын үстiнде, яғни өзікiр салғанда, бақсы уақыт ткен сайын алабұртып, әбден шегiне жеткенде әл-дәрменi бiтiп құлайды. Бiраз уақыттан соң орнынан тұрып, жындарының не айтқа-нын с йлеп бередi… Бақсылардың бұл iсi, әрекеттерi — нағыз нер. Кейбiр бақсылардың ойын үстiнде маөңдайында, бетiнде темiр инелер пайда болып, ал тырнақтары пышаққа айналады. Бақсының жын рухтарының аттары болады, жекелеген индивидум ретiнде қажеттi кезде з бақсыларының алдында: әйел, шал, қожа және қыз бейнелерiнде келiп тiөзілiп тұрады — олар сарықыз деп аталады. Барлық бақсылар да қамшыны екi саусағының арасында, тепе-теөңдiкте ұстап, ойын көрсете жүрiп с йлейдi — бал ашады. Бақсылардың бәрi де балгерлер. Рухы бар, арқалы әйелдердi Елтi деп атайды, олар да бақсы.