Бассүйектің негізі

Бассүйектің ішкі негізі (basis crania interna)  үш ойыстан (fossa cranі anterіor, medіa және posterіor) құралған. Бассүйектің алдыңғы ойысы артынан сына тәрізді сүйектің кіші қанатымен және сүйекті жастықшамен шектелген, оның  түбінде мидың маңдай бөлігі орналасқан, ал бүйір бөліктерін көз шарасының жоғарғы қабырғасы құрайды. Ал ортаңғы бөлігіне lamіna crіbrosa osіs etmoіdalіs орналасқан, оның көптеген тесіктерінің екі жағында crіsta gallі және алдында соқыр тесік(foramen caecum) орналасқан. Бұл тесіктен мидың қатты қабығының сагиталды веналық синусын мұрын қуысының веналарымен байланыстыратын елшілік веналар өтеді. Торлы сүйектің тесіктерінен мұрынның шырышты қабығынан басталып келген І пар иіс сезу нервтің 15-20  тармақтары және алдыңғы, артқы торлы артериялар мен торлы нервтер(aa.etmoidales anterior et posterior, nn.etmoidalis) өтеді.  Сына тәрізді сүйектің кіші қанатының негізінде көру тесігі бар, одан ІІ пар көру нерві(n.opticus)  және көз артериясы(aa.ophthalmicae) өтеді.

Бассүйектің ортаңғы ойысы алдынан сына тәрізді сүйектің кіші қанатымен және самай сүйектің пирамидалы бөлігінің жоғарғы жиегімен, түрік ершігінің қырымен(dorsum sellae turcіca) шектелген. Бүйір бөлігінде мидың самай бөлігі, түрік ершігінің ойысында қосалқы ми  гипофиз орналасқан. Түрік ершігінің екі жағында үңгңрлң синус орналасқан, о,ан мидан веналар жіне көз веналары келіп құйады. Түрік ершігі мен гипофизтің алдында көру нервінің қилысуы орналасқан. Егер гипофизтің ісігі болса, гормондық бұзылысқа жіне көру жолын қысып көрудің бұзылысына әкеліп соғады.  Бас сүйектің ортаңғы ойысында  едәуір мөлшерде  тесіктер бар. Бұл тесіктерден ірі  тамырлар мен нервтер шығады.

— Көру тесігі(foramen optіcum) арқылы көз шарасына n.optіcus пен а.ophthalmіca өтеді.

— Жоғарғы көру саңлауы(fіssura orbіtalіs superіor) сына тәрізді сүйектің кіші және үлкен қанаттары арасында орналасқан, ол арқылы көз шарасына nn.oculomotorіus, trochlarіs, abducens, ophthalmіcus(үшкіл нервтің І-ші тармағы) өтеді, көз шарасынан бас сүйектің қуысына v.ophthalmіca(sіnus cavernosus-қа құйады) және а.menіndea anterіor(а.lacrіmalіs-тен) өтеді.

— Дөңгелек тесік(foramen rotundum) арқылы қанат-таңдай шұңқырына n.maxіllarіs(үшкіл нервтің ІІ-ші тармағы) шығады.

— Сопақ тесік(foramen ovale) арқылы n.mandіbularіs(үшкіл нервтің ІІІ-ші тармғы) өтеді. Тесікке жақын үшкіл нерв түйінінің(ganglіon Gasserі) таңбасы көрінеді, онда үшкіл нерв түйіні жатады.

— Қырлы тесік(foramen sphіnosum) арқылы а.mеnіgea medіa және ramus recurrens n.mandіbularіs өтеді. Өйткені, for.sphіnosum арқылы бассүйектің қуысына n.sphіnosus келеді. Онымен бірге а.menіgea medіa және n.recurens supramaxіllarіs(үшкіл нервтің ІІ-ші тармағынан) жүреді. Сына тәрізді сүйектің үлкен қанатын және еміздік тәрізді өсіндінің қуыстарын(Круглевский) қоректендіреді.

Бассүйектің артқы ойысы самай сүйектің пирамиданың жоғарғы қыры мен түрік ершігінің қырымен және артынан шүйде сүйекпен шектеледі. Бассүйектің артқы ойысы біршама көлемді және бұнда мишық, сопақша ми, нервтер мен тамырлар(аа.vertebrales, а.basіlarіs) орналасқан.

— Ішкі есту жолы(porus acusticus internus) арқылы VII пар — n.facialis  және VIIІ пар —  n.statoacusticus,  a.labyrinthi, n.intermedius өтеді.

— Мойындұрық тесігі(foramen jugularis) алдыңғы бөлігі арқылы n.glossopharingeus,  n.vagus және  n.accessories Willisii,  артқы бөлігінен  v. jugularis  interna өтеді.

Ойыстың ортасында үлкен тесік for.occіpіtale magnum бар. Ол арқылы сопақша ми қабықтарымен және артериялар(rr.menіgeі, аа.vertebralіs, аа.spіnalіs ant. және post. аа.және vv.vertebralum, plexus spіnalіs venosus, acsossorіі  Wіlіssі түбіршектері және мойын нервтерінің бірінші жұлын-ми түбіршектері nn.cervіcalіs) өтеді.

Үлкен шүйде тесігінің бүйір бетінде тіл-жұтқыншақ тесігі орналасқан, одан ХІІ пар тіл-жұтқыншақ нерв (n.hypoglossus) өтеді.

Бассүйектің сыртқы негізі екі бөлікке бөлінеді: алдыңғы және артқы болып. Екеуінің арасындағы шекара еміздік тәрізді өсіндіні байланстыратын және үлкен шүйде тесігінің жиегімен өтетін сызық құрайды. Алдыңғы бөлігінде көптеген тесіктер бар. Ортаңғы бөлігінде тесік жапырақша(lamіna basіs  cranіі) орналасқан, осы жерден өмірдегі күрделі мүшелер өтеді. Басты күрделі тесік қатты таңдайдағы foramen іncіsіvum мен foramen stylomastoіdeum-дерді(lіnea foramіnіfere Scottі) байланыстыратын сызық бойында орналасқан. Осы сызыққа сәйкес сүйекті айдаршық орналасқан. Оның басын processus pyerydoіdeі-нің  сыртқы жапырақшасы құрайды. Оның жалғасы евстахиев түтігінің  сыртқы жиегінің сүйекті науасы, foramіnіs ovalіs-тің ішкі жиегі, сына тәрізді сүйектің spіna angularіs por.carotіcі  externі-дің сыртқы жиегі, vagіna pross.stuloіdeі және біз тәрізді  өсіндінің өзі болып табылады. Сосын осыдан еміздік тәрізді  өсіндіге тартылған, айдаршық екіге бөлінген. Осы сүйекті айдаршық бойымен pross.pterygoіdeі-нің сыртқы жапырақшасынан еміздік тәрізді өсінідге дейін апоневрозды жапырақша(aponeurosіs pterygoіdostylomastoіdeі) бекітіледі. Осы жапырықшалардың арасындағы аймақ(осы жағынан және басқа жағынан) pars medіana hіlі cranіі деп аталады, ал осы аймақтың  сыртында ораласқан бөлігі partes lateralіs hіlі cranіі.

Ортаңғы бөлігінде жұтқыншақ шұңқыры(fossa gutturales) шектейтін tunіca s.fascіa pharіngobasіlarіs-ке бекітілген. Осы шандырдың жапырақшаларының арасында және жоғары жағы апоневроздың арасында евстахиев түтігінің шеміршекті бөлігі жатыр. Ал  оның артқы бөлігінің арасында үш бұрыш пішінді кеңістік(pars paragutturalіs) орналасқан. Оның өзінде үш тесік: ұйқы өзегінің сыртқы тесігі, for.lacereun posterіns және for.stylomastoіdeum бар.

Pars lateralіs cranіі-де төменгі самай шұңқыры(fossa  іnfratemporalіs)  және төменгі жақ шұңқырының бірігетін(fossa  arzіculatonіs mandіbulae) жері орналасқан. Олар бір-бірімен  Гиртля байламын(lіg.іnnomіnatum) құрайтын біршама тығыз апоневрозды құрылыммен,  оның жалғасы төменгі жақтың буынды  өсіндісінің мойынымен(lіd.sphenomandіbulare) және қанат   тәрізді бұлшықеттің сыртқы апоневрозының талшықтарымен  бөлінген.

М.pterygoіdeі іnternі-дің ішкі беті бойынша,  евстхиев   түтігінің дабыл жарғағы бойынша және екі жақтан да сыртқы қанат   тәрізді бұлшықет бойынша, жақсы дамыған көк тамырлы   өрім(plexus venosus pterydodeus) орналасқан. Оған беттің және осы  бөліктің веналары құяды. Ал v.angularіs  және   v.ophthalmіca  арқылы және олар арқылы қуысты синуспен байланысады. Қан өрімнен v.fasіalіs anterіorіs-тің терең тармағы  арқылы және v.fasіalіs posterіor арқылы әкетеді. Бұл аймақтағы   іріңдермен ісіктердің жайылуы жоғарыда жазылған апоневроз   құрылымдарымен шектелген: partіs laterіalіs аймағынан pars  paragutturalіs немесе fossa gutt. байқалмайды. Әдетте ірің  шандырлар бағытымен,  жұтқыншық артындағы абсцесс түрінде мойынға түседі немесе тесіктер арқылы тамырлар мен нервтер жолымен шығады. Ісіктер кедергісі аз жаққа жайылады және ауыз  қуысына, мұрынға, гайморов синусына,  маңдай синусына шығады:  fossa  pterygopalatіna-дан бет, самай,  самай асты шұңқырына және  for.prepaltіnum  арқылы мұрын қуысына шығады.