Энтеровирусты инфекция туралы мәлімет

Энтеровирусты инфекция — жедел вирусты аурулардың бір тобы, клиникалық симптомдардың көп түрлігіменен сипатталатын ауру, симптомдардың ішінде дене қызуының көтерілуі, жалпы улану белгілері және бұлшық ет және нерв жүйесінің зақымдалуы жиі кездеседі.

ЭВИ толық оқып зерттелмеген ауру, ЭВИ-ның клиникасына тән ауруларды ежелден бері кездесуі, бұл ауруды қоздыратын вирустардың ежелден бар екендігін дәлелдейді. 1874 жылы эпидемиялық миалгия жағдайлары кездескен, тап сол жағдай 1856 жылы Ис-панияда болған 1910 — 18 жылдары серозды менингит көптеп кездескен. Вирусология ғылымының дамуына байланысты осы инфекциялар жеке нозологиялық форма ретінде бөлінді.

Этиологиясы. ЭВИ-ның қоздырғыштары — пикәрнавирустардың тұқымдастығына, энтеровирустардың туыстығына жататын вирустар: Адамның Коксаки вирустары, А тобы (23 серовар), адамның Коксаки вирустары, В тобы (6 серовар), адамның ЕСНО вирустары (31 серовар).

Энтеровирустар сыртқы ортаға қолайлы, су тоғандарында, сүтте, нанда, жемістерде, нәжісте ұзақ сақталынады, бірақ қайнатқанда тез өледі. Вирустың табиғи иесі болып адам саналады.

Коксаки деп атап берілген АҚШ-тағы кала бойынша, бірінші рет вирус табылған жср.

Коксаки және ЕСНО вирустардан баска және де энтеровирустардың 4 типі бар (68-71), олар маймылдың бүйрегінен жасалған дақылдарда жақсы өседі. 68-69 типтері респираторлар және ішек ауруларының қоздырғыштары болып саналады, ал 70 тип — геморрагиялық коньюнктивиттің, ал 71 типтің қоздырғыштары менингит және менингоэнцефалитпен ауырған аурулардан бөлінген.

Эпидемилогиясы. Ауру көзі — вирус тасмалдаушы және ЭВИ-мен ауырған ауру адам. ЭВИ-ның вирус тасымалдаушылары өте көп, балалар арасында да кездеседі. Ауру адамнан энтеровирустар тыныс алу жолдарының секретімен және нәжісімен 3-4 апта, кейде 1 ай-дан аса уақытқа дейін бөлінеді.

Ауру, фекальды — оральды және ауа — тамшылы жолдарменен таралады. М.В. Громашевскийдің пікірінше ауа — тамшылы жолме-нен ауру жиірек таралады. Тышқандарға жасалынған экспериментте инфекцияның трансплацентарлы жолмен жұғу мүмкіндігі және ұрықтың дамуына вирустардың теріс әсері дәледденген.

ЭВИ-ны балалар тез қабылдайды, сондықтан осы аурумен ауру — сырқаулық өте жоғары. ЭВИ-пен 3-10 жасқа дейінгі балалар жиі аурады, сосын ауру төмендей бастайды, төмендеуі — вирус тасмалдаушылық және аурудың жеңіл түрімен аурудың салдарынан болуы мүмкін. Иммунитеттің ұзақтығы толық дәлелденбеген, бірақ имму-нитет тұрақсыз болу мүмкін.

Осы аурумен ауру — сырқаулық өте жоғары жыл бойы бір-екі жағдай тіркеледі, әдебиетте менингиттің эпидемиясы кездескен. Көктем — жаз айларында көбірек кездеседі, араға 4 жыл салып жоғарлауы мүмкін.

ЭВИ патогенезін Р.И.Берман және В.И.Воган ұсынған (1987), инфекцияның кіретін жері — жұтқыншақтың лимфатикалық сақинасы немесе асказан — ішек жолдары. Инкубация кезеңінде осы әргандарға вирустың репликациясы, сосын процесстің жайылуы болады. Вирус қанға өтеді, сосын әр түрлі әргандар жүйелерге таралады, осыған байланысты ЭВИ-нің әр түрлі клиникалық белгілері пайда болады. Вирус ОНЖ, жүректі, бауырды, тыныс алу жолдарын, теріні, шырышты қабаттарды, асказан ішек жодцарын зақымдайды. Бір ғана вирус ЭВИ-нің әр тұрлі клиникалық түрлерін тудыруы мүмкін, ол көбінесе макроорганизмнің жағдайына көбірек байланысты болады.

ЭВИ-да болатын патоморфологиялықөзгерістер толық зерттелмеген, себебі эксперимеюте жануарларға ЭВИ-ны жұқтыру өте киын. Зақымдалған әргандарда аралық тіндердің ісігі болады, кейде гемәррагиялар, клеткалық, лимфоцитарлы инфильтрация, дистрофиялық өзгерістері некроздар болады. Мұндай өзгерістер көлденең жолақ бұлшық етте, мидың тқанында, бауырда, бүйректе, ұйқы безінде, бүйрек асты безінде, көк бауырда болады. Энтеровирустардың жалпы касиеттері: нейтротроптылығы, кардиотроптылығы, висцеротроптылығы, ЖРВИ — ден ерекшелігі, кейбіреулерінде эпите-лиотроптылығы айқын болады, соның салдарынан жиі екіншілік бактериалдық флора қосылады.

Клиникасы. ЭВИ —да инкубациялық кезеңі 2-4 күнге дейін болады, кейде 10 күнге дейін ұзаруы мүмкін. Ауру жедел басталады. Дене қызуы бірден 38-40°С дейін көтеріледі, бас ауруы, бас айналуы, әлсіздік, мазасыздық болады, жиі, бала кейде құсуы мүмкін, іші аурады, беті қызарады, кейде дененің жоғарғы жағы қызарады, көзі қанталайды, тілі жабындымен жабылады, тандай бадамшалары қатты қызарады, иіндерінде, жұмсақ тандайдың түйіршектігі байқалады, мойын лимфа түйіндері үлкейеді. Осы белгілермен ЭВИ-нің барлық түрлері басталады, осы белгілердің үстіне қосымша, ауру-дың түріне байланысты тән белгілер пайда болады.

Аурудың ағымы, дене қызуының ұзақтығы, аурудың нәтижесі ЭВИ-нің түрі мен ауырлығына байланысты.

Энтеровирусты қызба — (3 күндік дене қызбасы, кіші ауру) бұл ЭВИ-нің жиі кездесетін түрі. Ауру жедел басталады, дене қызуы жоғарлайды, 2-4 күн ұсталады, кейде 1-1,5 аптаға дейін созылуы мүмкін. Басы ауырады, бұлшық еттері ауырады, аздап катаральды белгілер болады. Беті қызарған, көзі қанталанған. Барлық лимфа түйіндері үлкейген, кейде бауыры және көк бауыры үлкейеді. Ауру жеңіл түрде өтеді.

Серозды менингит — ЭВИ-нің типті түрі. Ауру жедел басталады. Дене қызуы 39-40°С көтеріледі. Бас ауырады, құсады, қозғыш, мазасыз, кейде сандырақтайды, құрысулар болады. Аурудың түрі: беті қызарған, ісінген, көзі қанталанған, ауыз –жұтқыншақ қызарған, жұмсақ таңдай түйіршікті. Аурудың 1-ші күнінен бастап менингеальды белгілер болады — шүйде бұлшық еттерінің ригиттілігі, Керниг, Брудзинский. Құрсақ рефлекстері төмендеген. Дене қызуы жоғарлағанда және бас ауырғанда менингеальды белгілер айқынырақ білінеді. Баланың іші ауырады. Жұлынға пункция жасағанда сұйықтық қысыммен ағады, мөлдір, аурудың алғашқы күндері аралас (нейтрофилді — лимфоцитарлы) плеоцитоз, сосын тұрақты лимфоцитарлы плеоцитоз, клеткалары 3 санды (200-300 клеткалар) болады. Белок, қант, хлоридтер жоғарлаған. Панди реакциясы әлсіз оң немесе теріс болады. Ликвордан энтеровирустар бөлінуі мүмкін.

Менингиттің клиникасы 3-4 күнге созылуы мүмкін, ал ликвәр аурудың 3-4 аптасында қалпына келе бастайды. Кейде дене қызуы толқын тәрізді көтеріліп тұрады. Менингит қайталануы мүмкін. Менингиттән кейін 2-3 ай бойы астәниялық симптомдар сақталынады және бас гипертәнзиясының құбылыстары сақталынып тұруы мүмкін.

Герпестік баспа жедел басталады, басы ауырады, құсады, тамағы ауруы мүмкін. Аңқасында майда дақтар пайда болады, кейіннен олар (везикулаларға) көпіршіктерге айналады, айналасында ашық қызыл доғасы бар. Көпіршіктер бадамшаларда және жұмсақ тандайда әрналасуы мүмкін. 1-2 күннен кейін көпіршіктер жарылады және сұр ақ детритпен жабылған беткейлі эрозияға айналады. Кейде екіншілік бактериалды флора қосылады. Дене қызуы 2-3 күнге созылады және біртіндеп төмендейді. Аңқасындағы өзгерістер 6-7 күннен кейін жойылады. Жиі герпангина ЭВИ-ның басқа түрлерімен бірге жүреді және ауру ауыр түрде өтеді.

Әпидемиялық миалгия немесе Бәрнхольм ауруы — плевродиния, плевралгия — ЭВИ-нің жоғарыда айтылған симптомдарына қатты кеуде клеткасының және іштің жоғарғы жағының ауруы қосылады, кейде басқа жерлері де ауруы мүмкін. Терісі бозарған, тынысы жиілейді, кейде беткейлі болады. Бала жөтелген түшкіргенде ауру сезімі күшейеді. Ауруы толқын тәрізді өтеді, бірақ кейде 2-3 апта бойы ауруы созылады, ауру қайталанып тұруы мүмкін. Эпидемиялық миалгия басқада ЭВИ-нің түрлерімен бірге өтуі мүмкін.

Эпидемиялық экзантема — кенеттән болатын экзантема, бостопдық қызба, энтеровирусты экзантема жиі ЕСНО вирустармен шақырылады. Негізгі симптомы — ол бөртпенің шығуы. Ауру жедел басталады, дене қызуы жоғарлайды, басы, бұлшық еттері ауырады, склерит, катаральды белгілер. Кейде іші ауруы мүмкін, құсады, сұйық нәжіс болады. Бөртпе дене қызуы көтеріліп тұрғанда немесе дене қызуы төмендегенде шығады. Бөртпе денесінде, бетінде, сирек аяқ — қолдарында болады. Ұсақ нүктелі немесе ұсақ дақты папулезді бөртпе, кейде геморрагиялық элементтер болуы мүмкін. Бөртпе бірнеше сағат немесе тәулік бойы ұсталады. Бөртпе ешқандай із қалдырмай жоғалады. Қабыршықтанбайды және пигментация болмайды. Ауыз қуысында энантема болады.

Гастроэнтериттік түрі — жиі ерте жастағы балаларда кездеседі. Ауру жедел басталады, дене қызуы 38°С — қа дейін жоғарлайды, жеңіл катаральды белгілер болады: жөтел, мұрыннан су ағу, ауыз-қуысының қызаруы, сол мезетте немесе 1-2 күннен соң іш ауруы және ішінің өтуі қосылады, нәжісінде кейде шырыш болуы мүмкін. Нәжісі 5-10 ретке дейін тәулігіне болады. Қайталап құсады, іші кебеді. Жалпы улану белгілері аздап білінеді, екі толқынды дене қызуы және 3-4 күн ұсталады. Аурудың ұзақтығы 1-2 аптаға созылады.

Паралитикалық немесе сал ауруына ұқсас түрі сирек кездесетін ЭВИ-нің түрі, жиі ерте жастағы балалар ауырады. Жедел басталады, дене қызуы жоғарлайды, аздап катаральды белгілер және әлсіз салданулар болады. Дене қызуы қалыпты кезде және бала мүлдем сау кезінде де салдану болуы мүмкін.  Бұл кезде баланың жүрісі өзгереді, аяғында, қолында әлсіздік пайда болады. Бұлшық еттерінің тонусы төмендейді, зақымдалған жағында сіңірлік рефлекстер төмендеген. Кейде бас ми нервтері, жиі бет нервтері зақымдалады. Сал ауруынан ерекшелігі аурудың ағымы қолайлы және салдану тез жойылады дұрыс ем қолданғанда, атрофия болмайды.

Миокардит және энцефаломиокардит жаңа туған балаларда және 1 айға дейінгі балаларда кездеседі. Ауру баланың шешесінен жұғады немесе ЭВИ — мен ауру жан ұя адамдарынан және басқаларданда жұғады. Құрсақ ішінде жұғуы да мүмкін. Дене қызуы жоғарлайды, кейде субфебрильді, немесе қалыпты болуы мүмкін. Балалар әлсіз, емшектән бас тартады, құсуы мүмкін, жүрек белгілері тез қосылады: цианоз немесе акроцианоз, ентігу, тахикардия, жүрек шекараларының кеңеюі, ритмнің бұзылуы, бауырдың үлкеюі.

Энцефалит болғанда құрысулар, үлкен еңбек көтеріледі. Ликвәрда — лимфацитарлы плеоцитоз болады немесе аралас плеоцитоз. Ауру ауыр түрде өтеді және жиі өліммен аяқталады.

Ересектеу балаларда миокардиттер, миоперикардиттер және перикардиттер болады, жеңілірек өтеді.

Мезаденит — жіңішке ішектің шажырқайының лимфа түйіндерінің қабынуы. Ауру біртіндеп басталады: бірнеше күн ішінде субфебрильді дене қызуы үстінен іш ауру, құсу пайда болады. Ауру сезімі ұстамалы болады, іші кебеді, бұлшық еттердің кернігуі байқалады, кейде Шеткиннің симптомы оң. Осындай белгілермен балалар хирургия ауруханасына түседі. Диагноз ЭВИ-нің жалпы белгілеріне қарап қойылады.

Жедел гепатит түрі — Коксаки вирустары жұққанда байқалады. Әдебиеттерде ЭВИ-да жедел гепатиттің болатыны туралы мәлімет бар. ЭВИ-нің жайылған түрімен ауырып, қайтыс болған баланың бауырының зақымдалғаны анықталған. Жалпы ЭВИ-нің белгілерімен бірге сарғаю, гепатомегалия, лабораториялық зерттеулерде — бауырдың функционалдық сынамаларының бұзылыстары анықталады. Аурудың бұл түрі жеңіл өтеді және ауру тез кері дамиды.

ЭВИ-да көздің зақымдалуы геморрагиялық коньюнктивит және увеит түрі де кездеседі. Көздің зақымдануы тұрақты болады, қасақ кдбақгың дистрофиясы, қатарактаның дамуы, мөлдір қабаттың лайлануы, көз алмасының субатрофиялануменен аяқталуы мүмкін.

Лабораториялық зерттеу әдістері

Гемограммада аурудың бірнеше тәулігінде лейкоцитоз нейтрофилезбен ЭТЖ жоғары, сосын ол лейкопенияға лимфоцитозбен ауысады.

Вирусологиялық әдіс— мұрын жұтқыншақтан, нәжістән, ликвордан вирусты анықтау.

Серологиялық әдіс — РН және КБР (РСК) реакцияларында қос сары суды зерттеу. Титрінің 4 немесе одан да көп жоғарлауы ЭВИ-ні дәлелдейді. ИФА-да тсксеруге болады.

Тікелей және тікелей емес иммунофлюәресценция әдістері

ПТР (ПЦР) — анализ бойынша вирустың геномы табылады.

Салыстырмалы диагноз ЭВИ-ны ЖРВИ дан ажырату керек және де паратифозды, сүзек аурулардан, серозды менингиттерден, энцефалиттерден, ЖІИ, аппендицитпен, холециститпен және тағы мынадай аурулардан ажырату керек: панкреатит, қызамық, қызылша, иерсениоз, дәріден болатын бөртпемен, герпетикалық стоматит, сал ауруы, басқа этиологиялы мезадениттән, ревматизмнен, басқа этиологиялы миокардиттән.

Қай аурумен салыстырмалы диагноз жүргізу керектігі аурудың түріне байланысты.

Асқынулары

Жиі кездесетін асқынуы — отиттер, бронхиттер, пневмония, іріңді баспа.

Емдеу тәсілдері

Ауруханаға аурудың ауыр түрі мен ауырғандар, асқынулары барлар, тұрмыс жағдайы қолайсыз балалар, жабық балалар мекемесінің балалары жатқызылады.

Емінде вирусқа қарсы дәрілер, көп мөлшерде су беру, стол ғ10, асқыну болған жағдайда антибиотиктер береді.

Менингитте қосымша дегидратацюшық дәрілер береді — 20% глюкоза, мочевина, маннитол, 25% магнези ерітіңдісі, кұрысуға қарсы терапия — седуксен, ГОМК натрий оксибутираты, люминал. Диуретиктер, литикалық қоспа, десенсебирлеитін дәрілер, витаминдер.

Энцефаломиокардитте гармондар береді — преднизолон 1-2 мг/ кг, жүрек глюкөзиттері, АТФ, ККБ, антибиотиктер.

Алдын алу шаралары

Алдын алу мақсаты мен қарым — қатынаста болғандарға лейкоцитарлы интерферон тағайындайды. Спецификалық алдын алу шарасы жоқ. Ауырғаи балапы өз уақыты клиникалық бслгілері жойылғанша жекелеудің маңызы өте зәр (орташа есеішен 10 күнге, ал серозды менингитге 3-4 аптаға). Қарым –қатынаста болғандарға 1 апта бойы қадағалау. Карантин қойылмайды.