Қазақстандағы индустрияландырудың кейбiр ерекшелiктерi
Сабақтың мақсаты. Бiлiмдiлiк: 1920 жылдардың аяғына қарай қазақ жерiнде индустрияландыруды жүзеге асыру, оның тарихи маңызы, қиыншылықтары мен табыстары туралы түсiндiру.
Дамытушылық: әр аумақты зерттеушi ғалымдардың өмiрбаяндары мен қызметi туралы қосымша деректермен таныстыру арқылы оқушылардың ойөрiсiн дамыту.
Тәрбиелiк: елiн, жерiн сүюге, бiлiмдiлiкке, еңбексүйгiштiкке тәрбиелеу. 50 Сабақтың түрi: модульдiк сабақ және оның құрылымы. Бұл сабақ бес бөлiмнен құралады: 1. Кiрiспе сабағы. 2. Сөйлесу сабағы. 3. Сынақхат сабағы. 4. Не? Қайда? Қашан? 5. Қорытынды сабақ.
Сабақты 2 бөлiм бойынша өткiзу. Сөйлесу сабағы және оның жоспары: бұл сабақты өткiзу үшiн оқушылар екi топқа бөлiнедi: а) мұғалiмнiң кiрiспе сөзi; ә) екi топ арасында қарамақарсы сұрақтар қою арқылы бiлiмдерiн тексеру; б) оқушылардың шығармашылық жұмыстарын тыңдау және оқыту арқылы ойлау дағдыларын дамыту; в) тақтаға жазылған сұрақтарға жауап жазғызу және картамен жұмыс жасау; г) тест сұрақтары бойынша жазбашаауызша сұрау; д) қорытындылау — мұғалiм, сыншы, бағалаушылар сөйлейдi.
Көрнекi құралдар: интерактивтi тақта, слайд және Қазақстан картасы, тiрексызбакестелер, тiрек сұрақтар, сабақтың тақырыбы, сызбакесте “Урбандалу көрсеткiшi” тақтаға iлiнедi. Әр топқа 10 оқушы кiредi, оның жетекшiсi болады. Мұғалiмнiң алғашқы сөзi. Индустрияландыру iсi Қа зақстанда КСРО Халық шаруашылығын дамытудың бiрiншi бесжылдығымен (1928-1933 жж.) тұстас келдi. Индустрияландыру жағдайы республика еңбекшiлерiнен қиын мiндеттердi шешудi, машина жасау, шахта мен кенiштер, жергiлiктi ресурстарды пайдалану, кәсiпорындардың ескiлерiн қалпына келтiру, темiржолдар мен техникалық байланыс құралдарын орнықтыруды талап еттi.
Қазақстанда индустрияландыру iсi табиғи ресурстарды зерттеуден басталды. ОралЕмбi мұнайлы ауданын И. Губкин, Жезқазған ауданы мыс кенiшiн Қ. Сәтпаев, Орталық Қазақстан минералшикiзат ресурстарын П. Курнаков зерттедi. Қазақстан Республикасы “Кеңес Одағының тұтас металлогендi аймағы” деп аталды. 51 1927-1930 жж. салынған Түркiстан — Сiбiр темiржол магистралi құрылысы елiмiздiң тарихына еңбек ерлiгiнiң үздiк үлгiсi ретiнде ендi. Құрылыста 100000 адам еңбек еттi. РКФСР үкiметi жанында РКФСР ХК Кеңесi төрағасының орынбасары Т.Рысқұлов басқарған Түрксiб құрылысына жәрдемдесетiн арнаулы комитет жұмыс iстедi. Ембiнiң мұнай кәсiпшiлiктерi, Шымкент қорғасын зауыты, Балқаш, Жезқазған кенметаллургия комбинаттары, Кендi Алтай Ащысайдағы полиметалл кәсiпорындары, Ақтөбе комбинаты, жылу, су электрстансылары, құрылыс материалдары өнеркәсiбi кәсiпорындары салынды. Мұғалiмнiң кiрiспе сөзiнен кейiн “Сөйлесу сабағы” жалғасады. I тур. Оқушылар тобы бiрiнебiрi қарамақарсы сұрақтар қояды. 1 топтың сұрақтары: 1) Индустрияландыру неден басталды? 2) Қазақстанда индустрияландыру жылдары қандай кәсiпорындар салынды? 3) Индустрияландыру барысында қандай қиыншылықтар болды, оның себебi неде? 4) Елдi индустрияландырудың мәнi неде? 2 топтың сұрақтары: 1) Елдi индустрияландырудың өзiндiк ерекшелiктерi қандай болды? 2) Индустрияландырудың кезiнде халықтар достығы қалай дамыды? 3) Түрксiб құрылысының экономикалық маңызы қандай? 4) Қазақстанда стахановшылар қозғалысын кiмдер жандандырды? II тур. Шығармашылық жұмыстарын тыңдау, талдау.
Тест сұрақтарымен жазбаша жұмыс
Сұрақтарды әр топқа үлестiру және тексерiп бағалау. 1) “Кiшi қазан” идеясының авторы кiм? 2) Қазақстандағы индустрияландырудың алғашқы құрылысын ата. 3) Түркiстан — Сiбiр темiржолы қашан салынды? 4) Индустрияландыру дегенiмiз не? 5) “Түрксiб жұмысының бес жылы” мақаласының авторы кiм? 52 6) Қазақстандағы индустрияландырудың ерекшелiгi қандай болды? 7) Бiрiншi бесжылдық жоспары қай жылдарды қамты ды? 8. Қазақстанда индустрияландыру неден басталды? 9. Стахановшылар қозғалысы дегенiмiз не? 10. Урбандалу қалай күшейдi? III тур. Тақтадағы кестенi оқушы жазбаша толтырады. а) Түрксiб темiржолы құрылысының бастығы — ә) Түрксiбке жәрдемдесу комиссиясының төрағасы — б) РКФСР ХКК төрағасының орынбасары — в) Донбастың жаңашыл забойшысы — г) Қарағандының шахтерi — IV тур.
Картамен жұмыс жасау. Балқаш мыс зауыты ОралЕмбi мұнай комбинаты Шымкент қорғасын зауыты Жезқазған мыс зауыты Ақтөбе комбинаты Қарағанды көмiр шахтасы Донбас шахтасы Мәскеу, Ленинград, Киев Мұғалiмнiң қорытынды сөзi “Урбандалу көрсеткiшi” арқылы жасалады. Қала халқы Мәскеу, Ленинград, Киев және т.б. Ресейдiң, Украинаның, Әзiрбайжанның қалаларынан келген инженер, техниктер есебiнен көбейдi. 5. Урбандалу күшейдi ө 43 жұмысшы тобы 9,8 9,8 8,6 қала халқы ж. 1920 ж. 1928 ж. 1930 ж. 1935 ж. Ең жаңа техниканы меңгерген өндiрiс озаттары шыға бастады. Донбастың жаңашыл забойшысы А. Стаханов рекорды мәлiм болды. Қарағандының шахтерi Т. Күзембаев 53 Стахановтың iзбасары болды. Ә. Мұрынбаев, М. Сағымбаев, С. өтебаев, З. Табылдинова, т.б. ардагерлердiң даңқы шықты. Көпұлтты ұжымдар пайда болды, Қазақстанның басқа индустриялы аймақтармен экономикалық байланыстары орнықты. Оқушыларға қосымша сөздер берiлiп, қорытынды жасалады. Сыншы және бағалаушы топ оқушылардың кемшiлiктерiне тоқталып, бағалайды.