Қазақстанның көлік кешені реферат

Республиканың көлік-коммуникациялық кешені — жоғары технологиялы, бәсекеге қабілетті, әлемдік стандарттарға сәйкес келетін, көлік үдерісіне қатысушылар үшін қауіпсіз, үйлесімді біріктірілген әлемдік көлік жүйесіне, көлік-коммуникациялық кешені қабілетті, үйлесімді байланыстыру бағыты экономиканың, ұлттық қауіпсіздіктің, геосаясаттың, бизнестің қоғам мен мемлекеттің игілігіне.

Көлік және коммуникация министрлігі Қазақстан Республикасы қалыптастырады және жүргізеді және Қазақстан Республикасының тиімді мемлекеттік саясатын көлік және коммуникация саласындағы қамтамасыз ету мақсатында озық қарқынын көлік-коммуникация кешенін дамыту толық қанағаттандыру және экономика мен қоғамның қолжетімді және сапалы көлік қызметіне қажеттілігін.

Қазақстан халқына Жолдауында «Қазақстан-2030. Өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» барлық қазақстандықтарды мемлекет Басшысы мынадай міндет қойды:

Қазақстан бөлігі болуы тиіс әлемдік көліктік-коммуникациялық жүйенің, — деп бізге талап барлық көлік инфрақұрылымын жеделдете дамытуды.

Қойылған міндетті шешуде Республикасы көлік және коммуникация Министрлігі «Қазақстан» уәкілетті орган қалыптастыратын және оны іске асыруды қамтамасыз ететін көлік саласындағы мемлекеттік саясатты.

Көлік-коммуникациялық кешені, Қазақстан Республикасы, біріктіреді, темір жол, автомобиль, су, авиация, сондай-ақ технологиялық көліктің басқа да түрлерін.

Темір жол саласы. Ұзындығы магистральдық темір жол желісі — 14 205,4 километр, электрлендірілген теміржолдар — 4 143,5 км, 29,6%). Жазылмалы ұзындығы магистральдық жолдар — 19,1 мың км, станциялық жолдар — 6 мың км. жалпы ұзақтықтың 10 547 км) автобұғаттаумен жабдықталған, 8 816 км — диспетчерлік орталықтандырумен. Магистральдық темір жол желісіне қызмет көрсетеді 130 филиалдарының саны 56 мың адам. 2007 жылы темір жол көлігінің үлесі құрады бүкіл жүк айналымының 57,4% болып табылады [1].

2001-2006 жылдарға арналған Үкіметі қабылданды және іске асырылды саланы қайта құрылымдаудың екі Бағдарламасын. Бағдарламалар шеңберінде бейінді емес активтер құрамынан АҚ «ҰК «Қазақстан темір жолы» кәсіпорнының жөндеу және қамтамасыз ету қызметін шығарылды бәсекелестік саласына, нарығы құрылады жүк вагондары операторларының (40% жүк вагон паркінің орналасқан 190 жеке меншік компанияларда) сондай-ақ экспедиторлық қызмет көрсету (70 компания сүйемелдеуді қамтамасыз етеді 75% жүктерді тасымалдау). Заң қабылданды темір жол көлігі Туралы»,» нормативтік-құқықтық база құрылған жұмыс істеуі үшін нарықтық жағдайларда саланың, 2005 г шығындарын субсидиялау басталды жолаушылар тасымалдаушылардың республикалық бюджеттен.

Сол уақытта сақталады шығындылықты тарифтерді мұндай жаппай жүк түрлері: көмір, темір рудасы, ауылшаруашылық өнімдері (мұндай жүктерді тасымалдау негізгі және құрылымында тасымалдау құрылымында шамамен 50%). Толық субсидияланады жолаушы тасымалдарының шығындары республикалық бюджеттен тасымалдаушылардың жүріп тұратын әлеуметтік-маңызды бағыттарда (шамамен 40%), мәселе шешілмеген, жолаушы вагондарын жаңарту.

Осыған байланысты, Үкіметтің тапсырмасына сәйкес, 2007 жылы Министрлік мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп әзірленді кешенді іс-шаралар Жоспарын темір жол саласын дамыту 2011 жылға дейін. Негізгі міндеттері кешенді іс-шаралар Жоспарының:

үшін қолайлы жағдай жасау бәсекелестікті дамыту, нормативтік базаны.
тең қол жеткізуді қамтамасыз ету темір жол көлігінің қызметтеріне.
жеке инвестицияларды тарту инфрақұрылымды дамыту.
тарифтік саясатты жетілдіру және нормативтік базасын.
Негізгі өндірістік-экономикалық көрсеткіштері «АҚ, «ҚТЖ » ҰК»Жеке жүк вагондар паркі — 34 685 бірлік (35,7 %) баспаналардың 189 иесі. 2007 жылы жолаушылар тасымалдау нарығында жолаушыларды темір жол көлігінде 7 компания жүзеге асырды, конкурстың қорытындысы бойынша 2008 жылы тасымалдауды 12 компания. Жолаушылар вагондарының тапшылығы өсу қорытындысымен құрайды, 2008 жылы — 315 бірлікті, 2009 жылы — 489 бірлік, 2010 жылы — 608 бірлікті, 2011 жылы -720 бірлік, 2012 жылы — 807 бірлікті [1]Кесте 5Инвестиции 2008-ден 2012 жылдар аралығында ескере отырып, жыл сайынғы тарифтерді көтеру
2007 жылы темір жол саласына инвестицияларды құрады 138 626 млн. теңге, оның ішінде:

— жеке қаражаты — 86 337 млн. теңге (с. і. 9,5 млрд. теңге-теміржол желісінің құрылысы Шар — Өскемен);
— заем қаражаты — 42 859 млн. теңге;
— республикалық бюджет қаражаты — 9 430 млн. теңге (жолаушылар тасымалын субсидиялау).
2012 жылдың соңына дейін 3000 км жақсарту магистральдық желі алуға 500 бірлік локомотив және 23 000 жүк вагондарын [1].

Тікелей әсер ететін көлік кешенін дамыту басқа жасау және іске асыру, тұжырымдамаларды, бағдарламаларды, жоспарлар мен болжамдар, мемлекет арқылы жүзеге асырады инвестициялар экономиканың сабақтас салаларына арттыру мақсатында отандық ұстау және жүргізуге қатысу көліктік қызмет көрсету. АҚ «ҰӘҚ «Самұрық-Қазына» бағдарламасын іске қосады қазақстандық қамтуды дамыту бойынша барлық компаниялар құрамына кіретін. Тірек онда жасалған жер қойнауын пайдалану, темір жол, телекоммуникация және энергетика. ҰӘҚ бар нақты ұсыныстар құру және импорт алмастырушы өндірістерді.

Бекітілген бірыңғай сатып алу ережесі кәсіпорындар үшін қор көздейтін ынталандыру үшін отандық өнім берушілердің тізілімін құру, отандық тауар өндірушілер шартты жеңілдік 20 процентке дейінгі басқа салыстырғанда, мақсатты көрсеткіштерін белгілеу еншілес компаниялары қазақстандық мазмұнды арттыру бойынша.

Негізгі шаралар мемлекет жіберілді қаржылық қолдау кәсіпкерлік, әсіресе өзекті дағдарыс. Арттыру үшін келісім-шарттарда қазақстандық қатысуды қажет ҚР индустрия және сауда Министрлігі жүргізген мониторинг қарай өңірлер импорттық құрайтын басым салаларында қоса алғанда, көлік кешені.

Бірінші жарты жылдықтың қорытындысы бойынша 2009 жылы сатып алудағы қазақстандық қамту үлесі ұлттық компаниялар тобына кіретін «Самұрық-Қазына» жетті 63% және 8 ірі компаниялардың («ҚТЖ», «Қазмұнайгаз», «Қазатомөнеркәсіп»,»Самұрық-Энерго» ақ, КЕГОК, «Қазақтелеком», «Эйр Астана», «Қазпошта») 90% барлық холдингтің сатып алу. 1 тамыз 2009 жылғы барлық компаниялар ҰӘҚ-мен жасалған сатып алу шарттары 1,2 трлн. теңге, оның ішінде отандық компаниялармен — 993,6 млрд. теңге (83%), төлем жасау шарттары бойынша құрады 411,9 млрд.теңгені құрады.

Осының арқасында жеткізушілер ұлттық компаниялар құрылды 1452 қосымша жұмыс орындары.

ФНД «Самұрық — Қазына» зейнет ақы ғана емес, бір жолғы шарттар, бірақ мен ұзақ мерзімді ынтымақтастық отандық өндірушілермен 10 жыл мерзімге. Мәселен, «ҚТЖ» АҚ-шартқа қол қойылды, кепілдік мерзімі 10 жыл «KSP Steel» ЖШС (өндіру рельстер жыл сайын, 2012 жылдан бастап көлемі сатып алу, кем дегенде 65 мың тонна, сомасы шамамен 150 млрд. теңге, сондай-ақ келісім-шарт «Востокмашзаводом» сатып алу 10 жиынтық, ірі вагон құю.

Елдегі макроэкономикалық жағдай бірте-бірте тұрақталады жасай отырып, постдағдарысық даму үшін алғышарттар көлік кешенін және экономиканың басқа да секторлары іске асыру арқылы қаралған ФНД 30-дан астам ірі жобалардың жалпы құны 324 млрд. теңге, оның ішінде энергетика саласында — 1проект, химия — 7, мұнай-газ өнеркәсібінде — 4, металлургияда — 2, фармацевтика және туризм — 1 жобадан, теміржол мен телекоммуникация салалары — 3 жоба. Жағдайда, оларды іске асыру құрылыс кезеңінде болады жаңадан 45 мың жұмыс орындарын, кейін объектілерді пайдалануға беру — 10 мың [2].

Әлеуетін барынша пайдалану үшін жергілікті тауар өндірушілердің қабылданған жоспарлары бойынша сатып алудағы қазақстандық қамтуды ұлғайту, ұлттық компаниялар. Оларды орындау бойынша Бағдарлама әзірленді және бекітілді сатып алуда қазақстандық үлесті құрайтын көлемде тауар-материалдық құндылықтарды сатып алынатын мұқтажы үшін, мысалы, АҚ «ҰК «ҚТЖ» — ның және оның еншілес қоғамдарының 2009-2013 жылдарға арналған, оның ішінде жоспарланған үлесін отандық кәсіпорындардың өнімдерін сатып 70-тен 95% — ға (1-сурет). Бағдарламаны әзірлеу шеңберінде әкімдіктерімен бірлесіп, облыстардың, Алматы және Астана тізбесі жасалды отандық тауар өндірушілер саны 1123 кәсіпорындар [2,3].

Субъектілер бөлінісінде көлік кешенінің ең жоғары үлесі қазақстандық мазмұнды жетуі тиіс автожол саласын -96% (қаржыландыру көлемі — 238 млрд. теңге); — саладағы су (оның ішінде теңіз көлік) — -88% (қаржыландыру көлемі 101 млрд. теңге); темір жол саласы — 79% (инвестициялар көлемі 23,2 млрд. теңге) және азаматтық авиация саласында — 36% (қаржыландыру көлемі 26,6 млрд. теңге) сурет 2 [2,3].

Ерекше назар бағдарламасын іске асыру шеңберінде дамытуға бөлінеді темір жол машина жасау. Ұлғайту көзделіп отыр 18 рет шығарылатын өнімнің көлемі мен жолдың жоғарғы құрылысының материалдарын жеткізуге бұл көрсеткіш 9,8 млрд. теңге, 2008 жылы-174 млрд. теңге, 2013 жылы. Картасы құрастырылған тапсырыстарды орналастыру және өндірістік күштерді республиканың барлық аймақтары бойынша [4,5].

— Мен бірлесіп, «Самұрық-Қазына «ҰӘҚ» үкіметі өзінің тапсырыстар бойынша еліміздің барлық аймақтары үшін кәсіпорынның әрбір саласында қатыса алады қр ұлттық жобаларды іске асыру.

Қазақстанның географиялық орналасуы Еуразия құрлығының ортасында оның ұлу көліктік әлеуетін транзиттік тасымалдар саласындағы. Protest мұрын көлік магистраль-ды құрайды 106 мың км. оның ішінде 13,5 мың км — магистраль сатуға жол, 87,4 мың км — автомобиль магистралі қатты жамылғысы бар жалпы пайдаланымдағы, 4 мың км — сен жолдары. Паганини Құрылысы, темір жол өткелі Достық — Алашаңқай мен Қазақстан арасындағы айтарлықтай және теміржол өткелінің ашылуы SRS — Mashed арасындағы Түркіменстан және Иран жаңа транзиттік дәліздер Ұлы жібек: ол порттары Қытай Ляньюньган, Циньдао, Tianjin — Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан, Иран, Түркия, Жерорта теңізі портының және Персией керек. Бүгін бүкіл жолды толық болды барады жүктер. Қолда бар автожолдардың желісін береді шығуын Ресейге және бұрынғы оңтүстік, сондай-ақ Қытай, Түркия, Иран, қамтамасыз етеді шығу порты Қара және Жерорта Мора мен Үнді мұхитында. Көп кеме қатынасын жүзеге асырады теңізде Caps (порт әрекет) арқылы шығатын барлық жолдар, Ресей, Қара және балтық теңізіне. Ұлттық ілесіп «ауа» Қазақстан игерілді 40 наурыз Қазақстанда, ТМД және Лего Stream serbia. Сонымен бірге, республикада жетекші компанияның Шығыс сияқты Бритиш Эйрвейз, Люфтганза, КЛМ, Трансаэро, ПИА, түркия әуе желілері, Иран және т. б.

«Термині көлік» латынының «transporto» деген сөздерінен аударамын, переношу, перемещаю». Деген сөз «көлік» түсінеді — халық шаруашылығының саласы бар, өзінің мақсатына жолаушылар мен жүктерді тасымалдау.

Өзектілігі осы курстық жұмыс болып табылады мынадай:

1. Деректер көрсеткендей, бірі орнын автомобиль көлігімен әртүрлі жүктерді, және ұлғайту бірлік автомобиль әр түрлі бағыттары, үлкен және кіші жүк көтергіштігі, арнайы мақсаттағы (бензин, қоқыс тасығыштар, продуктовозы), дамытуға серпін береді сапалы құрылыс және ұзақтығын ұлғайту автомобиль жолдары сүйене отырып, дамуы желісінің техникалық және сервистік қызмет көрсету автомобильдер.

2. Табиғи аймақтар, целесообразнее шөлді және шөлейт аймақтарында (батыс және оңтүстік облыстары) темір жолдарын салу, жылжыту үшін түрлі жүктерді.

Түрткі таңдауы дәл осы тақырыпты курстық жұмыс болып табылады көлік үлкен маңызға ие экономиканың дамуында кез-келген мемлекеттің, өйткені көлігі шақырылды байланыстыруға тұтынушы мен өндіруші, және оның дамуы мен жақсы жұмыс істеуі үшін өмірлік қажеттілік.

Мақсаты осы курстық жұмыс — эконом-географиялық сипаттама Қазақстан Республикасы көлік кешенінің бүгінгі күні, астын сызу маңыздылығы осы саладағы халық шаруашылығы біздің еліміз үшін.

Міндеттері:

1. Маңыздылығын ашу, көлік кешені үшін.

2. Жасауға эконом-географиялық бағалау қазіргі заманғы жай-күйі Қазақстан Республикасы көлік кешені.

1-тарау. Теориялық негіздері көлік кешенінің және оны бағалау әдістемесі

«Термині көлік», латынының «transporto» дегенді «переношу, сөздерінен аударамын, перемещаю». Бұл сөзде көрсетіледі заттарды, тірі нысандар түрінде адамдар мен жүктерді (жолаушыларды). Алайда бастапқы мағынасы бұл термин болды қолданыла және басқа да мәндері. Сонымен қатар, белгілі бір контексте деген сөз «көлік» деп түсінеді:

1) халық шаруашылығының саласы бар, өзінің мақсатына жолаушылар мен жүктерді тасымалдау.

2) өзіндік процесі жүктің орын ауыстыруы немесе адамдардың (жолаушыларды) кеңістікте, ол жиі белгіленеді «деген сөзбен тасымалдау».

3) қамтамасыз ететін техникалық құралдар кешені процесі жүріп-тұру материалдық өнім мен адамдарды.

4) ағыны көлік бірлік, қозғалыстағы су жолдары, көшеде немесе жолда.

5) жеке жүк партиясын, мынадай белгілі бір пунктке және нақты мекен-жайы.

Негізінен бұл термин пайдаланылады бөлігінде бірінші және екінші мағынада.

Базалық «деген сөздер «көлік» құрылды көп туынды терминдер мен ұғымдарды, олардың бір бөлігі талап түсіндіру.

Көлік жүйесі — кешені әр түрлі көлік түрлерінің жүрген байланысты және өзара іс-қимыл тасымалдарды орындау кезінде. Әдетте «термині көлік жүйесі» қолданылады қолданылатын мемлекетке, аймаққа немесе ірі қаласы.

Қазіргі уақытта құрамына көлік жүйесі, әдетте, мыналарды қамтиды, мынадай көлік түрлері: темір жол, теңіз, өзен, автомобиль, әуе, құбыр желісі, ол мыналарды қамтиды мұнай құбырлары мен газ құбырлары.

Элементтері көлік жүйесі болып табылады, сондай-ақ қалалық көлік кешенін білдіретін әр түрлі көлік түрі (метрополитен, трамвай, троллейбус, автобус және басқа да) жұмыс істейтін оқшаулап түрлі қалаларында, сондай-ақ өнеркәсіптік көлік жататын көліктің барлық түрлеріне қызмет көрсететін тікелей ішкі қажеттіліктерге жеке өнеркәсіп, құрылыс, сауда және басқа да кәсіпорындар мен ұйымдар. Ұғымдар өнеркәсіптік және қалалық көлік собирательные өйткені өнеркәсіптік және қалалық көлік жоқ сияқты бірыңғай взаимосвязанное шаруашылығы масштабында елдің технологиялық және әкімшілік-ұйымдастырушылық қарым-қатынас. Әрбір ірі кәсіпорын және әрбір қалада өндірісішілік және меншікті қалалық көлік жұмыс істейді қарамастан, мұндай көлік түрлерінің тұрған басқа да кәсіпорындар мен басқа да қалаларында.

«Біртұтас көлік жүйесі» түсінігі, подчеркивающее әлеуметтік-экономикалық бірлік барлық көлік түрлері.

Көлік желісі – жиынтығы барлық қатынас жолдарын байланыстыратын елді мекендерге елдің немесе жекелеген өңірдің. Ұғымы «бірыңғай көлік жүйесі» көрсетеді әлеуметтік-экономикалық бірлігі және өзара іс-қимыл түрлі жолдары. Техникалық-экономикалық тұрғыда көлік желісі білдіреді маңызды элементтерінің бірі деңгейін сипаттайтын әлеуетті көлік обслуживаемости белгілі бір аумақтың немесе елдің жалпы қуаты.

Жалпы пайдаланудағы көлік – көлік, ол қолданылып жүрген законоположениями жүзеге асыруға тиіс жүк және жолаушылар тасымалдау, кім еді олар қойылуы: мемлекеттік кәсіпорын ил мекеме, қоғамдық ұйым немесе жеке тұлға.

— Көлік жалпы пайдалану жатады: темір жол, теңіз, өзен, автомобиль, әуе, сондай-ақ барлық түрлері қалалық қоғамдық көлік.

Жалпы пайдаланудағы көлік негізін құрайды бірыңғай көлік жүйесі. Ол ұсынады өзіндік «көліктік өнеркәсіп», ол қамтамасыз етеді, негізгі қажеттіліктерге елдің тасымалдары үшін қажетті өндірісті кооперация және өзара іс-қимыл барлық халық шаруашылығы салаларының, сондай-ақ негізгі тасымалдау саласындағы сауда және халыққа қызмет көрсету.

Көлік қолданыстық – ведомстволық көлік орындайтын тасымалдау үшін тек қана өз ведомствосының және необязанный қанағаттандыруы тиіс талаптар барлық клиенттер. Ведомстволық көлік өнеркәсіптік кәсіпорындар жиі атайды өнеркәсіптік көлігімен, ал шағын жолдары-мысалы, қоймаларға — кірме жолдармен. Ретінде көлік құралдарын қолданыстық қолданылады темір жол, теңіз, өзен, автомобиль, әуе, құбыр көлігі, сондай-ақ конвейер, канатный және басқа да бірқатар қарамағындағы тиісті көліктік емес министрліктер.

Құбыр көлігі үшін арналған қайта айдау, мұнай, мұнай өнімдерін және газды ерекше ереже. Бұл көлік түрлері бойынша мәні қолданыстық, бірақ іс жүзінде пайдаланылады арнайы министрліктермен мүддесі үшін халық шаруашылығының барлық салалары.

Магистральдық көлік – бұл термин емес, бір мағынада түсіндіру және жиі білдіреді жалпы пайдаланудағы көлік. Бұл мағынада немагистральным көлігімен деп саналады өнеркәсіптік және қалалық.

Неуниверсальный көлік — мамандандырылған немесе арнайы көлік, бейімделген және орындауға арналған тек қандай да бір түрін тасымалдау немесе ауыстыру үшін тек бір ғана түрі жүктерді (сыпучи, сұйық).

Үздіксіз көлік – транспорт, заттарды тасымалдау жылжиды түрінде үздіксіз ағыны арқылы әр түрлі иілгіш таспалар, шнектердің, қырғыштар, эскалаторлар және т. б., сондай-ақ құбырлар.

Техникалық әдебиеттерде және тәжірибеде жиі қолданылатын ұғымдар көлік және тасымалдау процесі. Көлік процесі – термин білдіретін көлік қызметін қамтамасыз етуге бағытталған және жүктер мен жолаушыларды тасымалдау. Ретінде синонима пайдаланылады сондай-ақ, термин «тасымалдау процесі», ол көрсетеді кешені орындалатын операцияларды жеткізу кезінде жүктерді және жолаушыларды пункттері жөнелту пункттері.

Әрбір көлік түрі өз функциясын атқарады көмегімен күрделі техникалық жарақтандыру немесе кешенді техникалық құралдардың тікелей және жанама тасымалдау үдерісіне қатысатын. Көлік құралдары шартты түрде бөлінеді екі негізгі санаттары:

1. тұрақты құралдарын қамтитын өзіндік жолы және стационарлық құрылыстары барлық оларды құрал-жабдықтармен жабдықталған.

2. жылжымалы құрам жататын барлық белсенді және пассивті бірлік тікелей жүзеге асыратын жолаушылар мен жүктерді тасымалдау (вагондар, баржалар және т. б.).

2-тарау. Қазақстан Республикасының көлік кешені

2.1 Мәні көлік инфрақұрылымы және оның мемлекет экономикасындағы рөлі

Қазіргі қоғамда өте аз адам қажеттіліктерін қанағаттандыра алады бес көмек көлігі қамтамасыз ететін толтыру географиялық арасындағы қашықтықты салалары, өндіру және тұтыну.

Нәтижесінде қоғамдық еңбек бөлінісі бұл қызмет түрі обособился әкеліп бөлу көлік өнімін дербес тауар, бар жеткілікті жоғары меновую және тұтыну құны. Көлік шақырылды байланыстыруға өндірісі мен тұтынушы.

Көлік қызметі бір бөлігі болып табылады экономикалық қызмет, бағытталған арттыру дәрежесін қанағаттандыру қоғамның қажеттіліктерін өзгерту арқылы географиялық жағдайына тауарлар мен адамдар. Ерекшелігі көлік саласы ретінде экономика табылатындығында өзі ол жасайды жаңа материалдық өнімдері ғана қатысады, оны құру, қамтамасыз ету, өндірісті шикізатпен, материалдармен, жабдықтармен және жеткізеді дайын өнімді тұтынушыға.

Мамандандыру, жекелеген аймақтардың және олардың кешенді дамыту қатысуынсыз шешу мүмкін емес. Сонымен қатар, туралы шешім қабылдау, жаңа өндірістер құруға, әдетте өсуімен қатар жүретін тасымалдау қажеттілігі, тікелей даму деңгейіне байланысты, өңірдің көлік инфрақұрылымын және оның мүмкіндіктерін қамтамасыз ету бойынша осы қажеттіліктерін. Демек, көлік факторы шешуші əсер ұтымды өндіргіш күштерді орналастыру.

Транспорт қалыптастыру үшін жағдай жасайды және жұмыс істеу жергілікті және жалпымемлекеттік нарық. Сол себепті көшу кезінде нарықтық қатынастарға мәні ұтымды көлік жүйесін айтарлықтай өседі, бір жағынан, көлік факторы байланысты кәсіпорындар жұмысының тиімділігін, нарық жағдайында тікелей байланысты жизнеспособностью, екінші жағынан, нарық дегеніміз-тауарлар мен қызмет алмасу. Осылайша, көлік болуы мүмкін нарық. Осының салдарынан көлік болып табылады маңызды құрамдас бөлігі ретінде нарықтық инфрақұрылым және экономикалық базаның тұтастай алғанда мемлекет.

Көлік жүйесін қалыптастырады әр түрлі көлік түрлері. Бұл жерде айта кету керек, бөлу көлік түрлері түбегейлі ерекшеленеді бөлу өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы салалары. Әртүрлі көлік түрлері тудырады, тіпті, бір және сол өнімді жүзеге асырады, жүктердің тасымалдануы мен жолаушылардың. Негізге ала отырып, сапалы айырмашылықтар өнімнің еді бөлсін тек екі ғана көлік өндірісі – жолаушылар және жүк көлігі. Алайда, барлық көлік түрлері (қоспағанда тек құбыр) орындауға қабілетті ретінде жүк және жолаушылар тасымалы.

Көлік түрлері бір-бірінен ерекшеленеді емес, сапалық ерекшеліктеріне, олардың өнімді, тегі пайдаланылатын шикізат немесе сатысы, өндіріс, пайдалану, табиғи немесе жасанды қатынас жолдары. Бұл айырмашылықтар ол негізінен географиялық сипаты. Кездейсоқ емес көлік түрлері, жаратылыстану бойынша топтастырылады геосферам (жерүсті, су және әуе).

Саны 6 негізгі қазіргі заманғы көлік түрлері: темір жол, автомобиль, теңіз, ішкі су (өзен, көл), әуе және құбыр.

Әр түрлі көлік түрлерін пайдаланады әр түрлі табиғи немесе жасанды сооруженными қатынас жолдары. Соңғы жатады темір және автомобиль жолдары, құбырлар, теңіз және ішкі кеме жүзу арналарын, сондай-ақ едәуір бөлігі жақсартылған өзен жолдары.

Сонымен қатар, бөлумен көлік түрлері маңызды, сондай-ақ бөлімше көлік кәсіпорындары мен олардың жұмыс сипаты бойынша қызмет көрсететін байланыстарды, т. е. қатынас түрлері бойынша. Сонымен қатар, оның халықаралық және мемлекетішілік қатынас, бөлінетін, өз кезегінде, ауданаралық, ауданішілік және жергілікті, қалааралық және қалаішілік қатынас.

Бірде-бір көлік түрі жоқ шектейді қызмет көрсету тек халықаралық немесе ішкі, қалааралық немесе қалаішілік қатынас. Айтуға ғана басым пайдалану сол немесе басқа көлік түріне белгілі бір түрі үшін хабар. Теңіз көлігі қолданылады, негізінен, халықаралық тасымалдарда, бірақ үлкен дәрежеде және ішкі – каботаже. Барлық басқа көлік түрлерінің негізгі болып табылады ішкі хабарлар, бұл ретте көлік кеңінен үшін пайдаланылады қалаішілік және қала маңындағы тұрақты тасымалдау.

ҚР барлық негізгі көлік түрлері: темір жол, автомобиль, авиация, құбыр, өзен және теңіз.

Көлік кешені – күрделі салааралық жүйе жағынан негізгі ереже өндіргіш күштерді аумақтық ұйымдастырудың. Экономикалық-географиялық зерттеу көлік жіберілді ашу үшін аумақтық қызмет ету ерекшеліктері көлік жүйесі. Бұл ретте ерекше мәні бар бағалау көліктік-географиялық жағдай сияқты жекелеген элементтерін көлік жүйесін, сондай-ақ түрлі халық-шаруашылық объектілерін, өзара бір-бірімен көмегімен көлік.

Құрамында көлік жүйесінің әрбір көлік түрі өзінің оңтайлы қолдану саласын, байланысты, ең алдымен, деңгейі пайдалану шығыстарының, қажетті капитал салымы, отын мен энергияның үлестік шығыстарының, қуатты жүк және жолаушы ағындары, тасымалдау қашықтығы, түрлі жүктерді. Мысалы, темір жол көлігі жүзеге асырады жаппай тасымалданатын жүктерді тасымалдау, теңіз – межконтинентальные тасымалдау қашықтыққа, сондай-ақ үлкен және кіші каботажем.

Соңғы уақытта темір жол көлігінің үлесі Қазақстанның жалпы жүк айналымы төмендеді, бірақ ол өзінің күшін сақтайды және жетекші маңызы бар көлік кешенінде ел, бұған ең алдымен оның техникалық-экономикалық артықшылықтары басқа түрлерінің алдында жерүсті көлік және сәйкестігін басты магистральдардың негізгі көліктік-экономикалық байланыстар: су жолдары алыс емес, барлық жерде сәйкес келеді, олармен.

Сонымен қатар, қыс тоқтата тұрады шарлау көптеген өзен және теңіз жолдарында ұзақ мерзімге. Қысқарту үлес салмағын өзен көлігінің жүк айналымы республикасының түсіндіріледі, ең алдымен, бар басқа, неғұрлым тиімді түрлерін, көлік – құбыр және автомобиль. КСРО-ның ыдырауы және кеңейту халықаралық экономикалық байланыстардың өсуіне әкелді халықаралық экономикалық байланыстар және тиісінше үлесін ұлғайту теңіз көлігі жүк және жолаушылар айналымы.

Барлық көбірек артады құбыр көлігінің рөлі, бірақ ол қалады узкоспециализированным жүзеге асыратын, мұнайды қайта айдау, шикі мұнай, оның қайта өңдеу өнімдерін және табиғи газ.

Темір жол көлігі түспейді бойынша пассажирообороту автокөлік. Әсіресе үлкен үлес салмағы автокөлік қалаішілік тасымалдарда. Күшейту, оның рөлін заңды түрде, яғни басым бөлігі жолаушылар тасымалын келеді бағыттар елді мекендер арасындағы, жоқ тікелей темір жол байланыс. Бұл бағытта, параллель темір жол желілері автобустармен тасымалданады ¼ барлық жолаушылар. Әуе көлігінің жалпы жолаушылар тасымалдау тура 1% кем, бірақ тек олардың басым қашықтығы выдвинула оның 3 орын арасында барлық көлік түрлері бойынша жолаушылар айналымының көлемі.

Көлік саласын дамыту басым міндеттердің бірі болып табылады экономикалық саясат. Тиімді дамуымен байланысты көлік толыққанды жұмыс істеуі бүкіл экономикалық жүйесін, Қазақстанның әлемдік экономикаға ықпалдасуы, тұрақты әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

Басты міндеттерінің бірі көлік саласы болып табылады іздеу оңтайлы басқару құрылымдарын бағытталған шығару республикасы көлік жаңа көкжиектер.

2.1.1 Құрайтын көлік кешенін техникалық-пайдалану сипаттамасы мен қолдану аясы әр түрлі көлік түрлерінің

Сала орынды пайдалану жекелеген көлік түрлерінің қамтамасыз қоғамның қажеттіліктерін тасымалдау, негізінен, анықталады техникалық-пайдалану сипаттамасы, құрылымы және нақты шарттарына қалыптастыру жүк.

Ерекшеліктері темір жол көлігі болып табылады:

1. жоғары тасымалдау қабілеті темір жол, мүмкіндік беретін игеруге жаппай жүк және пассажиропотоки;

2. қозғалыс тұрақтылығы қарамастан, ауа райы-климаттық жағдайлар;

3. бәсекеге қабілетті тасымалдау құны;

4. жеткілікті жоғары жылдамдығы жолаушы және жүк тасымалдау;

5. салу мүмкіндігі темір жол қатынасы жолдарын дерлік кез келген құрлықтағы аймақ.

Арқасында осы ерекшеліктеріне темір жолдар мүлдем жоқ бәсекелестікті жүзеге асыру кезінде ірі көлемдерін тасымалдауды қашықтыққа, ал игеру кезінде пайдалы қазбалардың жаңа кен орындарын, тасымалдау, отын-шикізаттық ресурстарды, астық, құрылыс және басқа да жаппай жүктерді. Әдетте, бұл негізгі көлік түрі жағдайында едәуір аумақтарын және өңірлік бытыраңқылығы, көздерін, негізгі ресурстар мен пункттерін, олардың тұтыну.

Тән ерекшеліктері автомобиль көлігі:

1. жоғары ұтқырлық және тасымалдау мүмкіндігі жүк және жолаушыларды іс жүзінде кез келген шалғай аймақтар;

2. мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін маңызды пайдаланушының принципін жүктерді жеткізу тікелей қоймалар өндіруші тұтынушының қоймасына дейін (есіктен есікке дейін) қосымша жүктемелерден;

3. жоғарғы тасымалдау жылдамдығы және дәлдігі жеткізу;

4. қол жетімділігі және салыстырмалы қарапайымдылығы мен тасымалдауды ұйымдастыру.

Салыстырмалы жоғары құны тасымалдау ара қашықтыққа көліктің бұл түрі пайдаланылады, негізінен, неғұрлым тиімді, ол үшін саласындағы жүзеге асыру кезінде – қалаішілік, қала маңындағы және облысаралық тасымалдауды салыстырмалы түрде шағын қашықтықтарға жеткізу кезінде жүктерді қоймалар мен матриально-0технического жабдықтау тікелей тұтынушыларға бөлшек сауда желісі дүкендері және т. б. қызмет көрсету кезінде шалғайдағы жетуі қиын аудандардың, жоқ басқа да қатынас құралдары, орындау кезінде технологиялық тасымалдарды – және бірі ретінде непременных қатысушылар қазіргі заманғы көлік технологияларын, әсіресе, мультимодальдық тасымалдарды.

Өзен көлігі ерекшеленеді:

1. жоғары тасымалдау қабілетімен;

2. ең төмен құны тасымалдау.

Құбыр көлігі бар осындай қасиеттері бар:

1. жоғары өткізу қабілеті;

2. мүмкіндігі салыстырмалы түрде қарапайым тасымалдауды ұйымдастыру үлкен көлемін жүктің ара қашықтыққа;

3. төмен еңбек сыйымдылығы көліктік процесі;

4. жұмысының үздіксіздігі;

5. төмен көлік шығыстары.

Бұл қасиеттер мен ерекшеліктері жасайды, оның алмастырылмайтын көмірсутек шикізатын тасымалдау, сондай-ақ мұнай өнімдері аудандарға сосредоточенного тұтыну.

Әуе көлігі жоқ тең жылдамдығы бойынша тасымалдау. Байланысты салыстырмалы жоғары тарифтер ол маманданған негізінен жолаушыларды алыс қашықтыққа. Рөлі, оның жүктерді тасымалдау айтарлықтай емес, және, әдетте, тасымалдаумен шектеледі почтаны, багажды және аса құнды жүктерді.

Негізгі критерийлері бөлу тасымалдарды түрлі көлік түрлерімен болып табылады кем дегенде көлік шығындарын, тасымалдау жылдамдығы, уақтылы жеткізілуін қамтамасыз ету, тасымалданатын жүктің сақталуын және тасымалдау қауіпсіздігі.

Жағдайында көліктік нарықтың үлкен мән бар сияқты факторлар қолжетімділігі мен қарапайымдылығы тасымалдауды ұйымдастырудың сапалық деңгейін көліктік қызмет көрсету, басқаша айтқанда, бұл бірігеді жалпы ұғымымен «көлік сервис». Дәл деңгейі көліктік сервис бірқатар жағдайларда шешуші рөл атқарады кезде көлік түрін таңдау кезінде, әсіресе бағалы жүктерді тасымалдау. Есепке алу осы фактордың бірі құрайтын көліктік маркетинг.