БАҚ-тың жастарға әсері туралы реферат

Соңғы онжылдықта бұрынғы КСРО республикаларының жастар ортасында жаңа мәдени стереотиптерді, ең алдымен жастар субкультурасын құру үрдісі айқын көрінді. Олардың тасымалдаушылары мүдделердің ортақтығы критерийі бойынша құрылатын әртүрлі бейресми жастар бірлестіктерінің-ерікті құрылымдардың өкілдері болып табылады.

Саяси, әлеуметтік және экономикалық тұрақсыздық жағдайында жас адам білім беру жүйесінен тыс орын алатын көріністердің әсеріне ұшырайды, оның ішінде-қоғамның криминализациясы, халықтың басым көпшілігінің өмір сүру деңгейінің төмендеуі, мәдени дәстүрлердің бұзылуы, адамгершілік құндылықтардың көбеюі.

Көптеген ғалымдар (а. А. Васильева, Ю. Р. Вишневский, Ю. Г. Волков, П. С. Гуревич, В. И. Добреньков В. И. Дряпика, Ф. Д. Кадария, В. Т. Лисовский, А. В. Мудрик, И. П. Савченко, И. П. Салтанович, Н. Д. Саркитов, К. М. Хоруженко, В. Т. Шапко, В. А. Шаповалов және мн. жастар субкультурасын әлеуметтік-мәдени феномен ретінде қарастыра отырып, оның өзіндік дүниетанымын қалыптастыруға міндетті талпыныстар, аға ұрпақтың оппозициялық дүниетанымдары және мінез-құлықтың өзіндік мәнерлері, киім стилі мен шаш үлгісі, бос уақытты өткізу түрлері сияқты сипаттарын ерекшелейді.

Петербург әлеуметтанушылары тобы 90-шы жылдардың басынан бастап жастар субмәдениетіне тән бірқатар үрдістерді атап өтті: көңіл көтеру-рекреациялық бағыты; мәдени қажеттіліктер мен мүдделердің вестернизациясы (американизация); креативтілерден тұтынушылық бағдарлардың басымдығы; мәдениеттің әлсіз даралануы, іріктелуі және стереотиптелуі; Конституциядан тыс мәдени тұрғыдан өзін-өзі тануы; этномәдени өзін-өзі сәйкестендірудің болмауы.

Біздің бақылауымыз көрсеткендей, жоғары сынып оқушыларының бос уақыттарын электронды бұқаралық ақпарат құралдары-теледидар, бейне, радио, Internet желісі толтырады. Олар арқылы бүгінгі күні үлкен оқушылардың ішкі әлемі, олардың көркемдік талғамы, құндылықтық бағдарлары, мәдени ұстанымдары қалыптасады. Бұл ретте БАҚ-пен байланыс көбінесе танымдық емес, ойын-сауық сипатында болады. А. В. бақылау бойынша Мудрика, » … компьютерлік виртуалды шындықтағы адамда, ол тікелей оларға туындаған оқиғаларға қатысады деген әсер пайда болады. Сонымен қатар, ол оқиғалардың басты қатысушысы».

БАҚ-тың функцияларын іске асыру тұрғысынан-дамытушы, тәрбиелеуші және ойын-сауық, — соңғысы басым. Осылайша, зерттеушілердің бақылауымен жоғары сынып оқушыларының бос уақыты көлемінің 2/3-ін құрайтын телевизиялық бағдарламалар американдық содырлар мен Латын Америкасы «сабын операцияларына», эстрадалық жұлдыздардың концерттеріне, сондай — ақ поп-және рок-орындаушылардың музыкалық арналары бойынша көрсетілетін бейне клиптеріне басымдық беріледі. Радио байланыстары жаңалықтар шығарылымдары мен жарнамасы поп-музыкамен ауысатын күнделікті өмірге тұрақты аялы естілетін коммерциялық FM станцияларын бағытталмаған тыңдау арқылы ғана шектеледі. Internet желісіне шығу көбінесе чаттарға бару және порнографияны қарау, сирек-ақпарат іздеу немесе дайын рефераттарды «жүктеу» байланысты. Бұл ретте, көркем әдебиетке үлкен оқушылардың қызығушылығы төмендейді.

Жалпы алғанда, жастардың және жоғары сынып оқушыларының көпшілік мәдениет үлгілерін таңдауы эстетикалық және әлеуметтік тәртіптің себептерімен түсіндіріледі.

Әр түрлі өнер түрлерінде китчтің жалпы белгілері-эклективтілік (әр түрлі стильдердің дәмсіз үйлесімі), претенциоздық (қымбат, жоғары сезімтал, интимное үшін жария етуге ұмтылу), псевдодемократичность (қарапайымдылық, нәзіктілік, эмоциялық артықшылық), «тыйым салынған» тақырыптарға эротикалық (анық немесе жасырын) тұрақты қызығушылық байқалады.

Біз БАҚ пен реципиенттер арасындағы өзара іс-қимылда көркем бейнелердің жас адамдардың өмір сүру стиліне барынша сәйкес келу қағидатын байқай аламыз. Басқаша айтқанда, жаппай өнердің кез келген бағытын дамыту белгілі бір әлеуметтік топтың рухани-мәдени қажеттіліктеріне абсолюттік сәйкестігін есепке ала отырып жүзеге асырылады, оларды оның массивтілігі мен сапалық деңгейін көрсететін эстетикалық модустың интегралдық түсінігімен белгілеуге болады.

Әлеуметтік себептердің қатарында ресейлік ғалымдар қоғамның және оның негізгі институттарының дағдарысын; баланың, жасөспірімнің, жас адамның ата-аналары мен педагогтары, «ересек» әлемнің барлық өкілдері тарапынан даралығын және бастамашылығын басуды; бұқаралық ақпарат құралдарын коммерцияландыруды, ал қандай да бір дәрежеде-барлық көркем мәдениетті деп атайды.

Жоғары сынып оқушыларының электронды БАҚ-қа деген қызығушылығын ескере отырып, біз оларға танымдық сипат беруге болады деп есептейміз, ол үшін оқытуды ұйымдастырудың оқу және сыныптан тыс формалары-эстетикалық цикл сабақтары, музыка, әдебиет, әлемдік көркем мәдениет, Internet-тренингтер бойынша факультативтік сабақтар.

Сабақтарда және факультативтік сабақтарда оқушылардың назарын «Апокриф», «Мәдени революция», «Адкрытая пляцоўка», «Музыкычны партал» сияқты танымдық және мәдени радио және телебағдарламаларға, Белоруссиялық «Культура»радиосының II арнасындағы өнер қайраткерлерімен сұхбаттарға аудару керек.

Оқушылардың ойын-сауық және танымдық қырларын үйлестіруге мүмкіндік беретін оқытуды ұйымдастырудың тағы бір тиімді түрі Internet-тренинг болып табылады, ол арқылы оқушылардың Internet желісінде ақпаратты іздеу, өңдеу және іріктеудің ең көп практикалық дағдыларын меңгеруіне бағытталған интерактивті сабақ нысанын түсінуге болады. Тренингтер маңызды қасиеттерге ие , ең алдымен-жеделдік пен таңдау кеңдігі.

2. БАҚ-тың жастарға теріс әсері

Соңғы онжылдықта көптеген бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) халықтың психикалық денсаулығына неғұрлым деструктивті әсерін куәландыратын деректер жинақталады. Бұл медициналық қоғам мен қоғамның кең топтарының алаңдаушылығын және алаңдаушылығын тудырады. «Отбасы әлемі» екінші ресейлік конгресіне қатысушылардың Федералдық жиналысқа және Үкіметке 2001 жылғы қарашада жолдаған хатында «баланың моральдық және рухани-адамгершілік дамуына зиян келтіретін ақпаратты таратқаны үшін, қатыгездікті, зорлық-зомбылықты және жыныстық қатынастың барлық нысандарын насихаттағаны үшін БАҚ жауапкершілігін көздейтін заңнамалық және нормативтік актілерді әзірлеу»делінген. 2002 жылдың 18 қыркүйегінде Орталық Журналистер үйінде » ресейлік БАҚ-ты дағдарыс жағдайларын жариялау ерекшелігі. Үрейді насихаттау». Осы тақырыпты талқылау қорытындысы бойынша РФ баспасөз, телерадиохабар және бұқаралық коммуникация құралдары істері бойынша министріне өтініш жасалды. «Бұқаралық ақпарат құралдарының басшылары «қуанған» үшін БАҚ жастар психикасына үлкен әсер етеді деп ойламайды. Бірқатар беделді сарапшылардың пікірінше, БАҚ-тың қазіргі ақпараттық саясаты ресейлік қоғамда үрей, үрей, тынымсыз ахуалдың қалыптасуына бірден итермелейді».

Әлемдік әдебиет институты мен Рязан облысының әкімшілігі ұйымдастырған конференцияның Қарарында 2002 жылы қазан айында БАҚ-қа және ең алдымен, балалар жандарын сіңіретін күш табынуды, агрессивтілікті, адамгершілік көңіл-күйді тәрбиелейтін теледидарға қарсы тұру қажеттілігі көрсетілді, осының салдарынан жеке тұлғаның бұрмаланған қалыптасуы, Балалар мен жасөспірімдердің мінез-құлқының девиантты және делинквенттік нысандары болып табылады. «Мәскеу комсомолец» газеті мамандардың бағалауы бойынша теледидар ресейліктердің үйлеріне жеткізетін көріністің орташа зияткерлік деңгейі «сол бұзылған психикамен ауыратын он жасар баланың даму деңгейіне сәйкес келеді»деп хабарлады. Президент жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссияның төрағасы Э. А. Панфилов 2001 ж.қараша айында Азаматтық форумда сөйлеген сөзінде кейбір телебағдарламалардан тіпті ересектерде де «қан майларда», «көрермендердің артындағы бәсекелі погонда экран адамда ең ойпатты инстинкты оятатын, оны жеке тұлға ретінде бұзатын ойындарды толтырды»деп мәлімдеді. БАҚ-тың зорлық-зомбылық пен қатыгездік көріністерінің жиі көрсетілуімен жасөспірімдер мен жастардың тұлғасына теріс әсер ететін қылмыстық субмәдениетті қалыптастыруға ықпал етеді. ММУ әлеуметтанушыларының мәліметтері бойынша, баспасөз және электронды БАҚ-тың теріс ықпалын Мәскеу өңірінің 40% — дан астам тұрғындары атап өтті. РОМИР тәуелсіз зерттеу орталығының сауалнамасы бойынша, телекөрермендердің және газет оқырмандарының 71,9% — ы БАҚ-қа ақпараттық бақылау жүргізуді ұсынды. Бірінші орында — зорлық-зомбылық пен қатыгездік, екінші орында-порнография.

РҒА-ның әлеуметтік — саяси зерттеулер институтының талдау орталығы «Жаңалықтар», «Вести», «Сегодня» сияқты ақпараттық телебағдарламалар көрермендердің 60% — ға алаңдаушылық сезімін, 49% — ға қорқыныш сезімін, 45% — ға көңіл көншітуін тудыратынын анықтады. Әлеуметтік сауалнамалар негізінде Ресей қоғамындағы БАҚ қызметі дисфункционалды ғана емес, көбінесе деструктивті сипатқа ие болды деген қорытынды жасалды. РФ-дағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің «психикасының бұзылуынан зардап шегетін азаматтардың құқықтарын сақтау туралы «арнайы баяндамасында» заңнаманы бұза отырып, халықтың ақпараттық-психологиялық қауіпсіздігі қамтамасыз етілмейді. Бұқаралық ақпарат құралдарында қатыгездік пен зорлық-зомбылықты жасырын насихаттау жалғасуда», бұл бірқатар әлеуметтанушылармен расталады. Теледидар зорлық-зомбылық генераторы болды. Ол шынайы шындықты ғана емес, оны қалыптастырады. Оның жарқын мысалы-әлем чемпионатының футбол матчын трансляциялау кезінде үлкен телеэкран жастар алдында жиналған Мәскеудегі Манеж алаңында болған шекара. Сол телеэкранда басқыншылық көрінісінің алдын алды.

Ресей теледидарының телеэкрандарында күн сайын дерлік «зират», «Мәскеу комсомолының» сөзі бойынша, жаңалықтар, азалы оқиғалар, апаттар, кісі өлтіру, бақытсыз жағдайлар, құрбандар, олардың жылап жүрген туыстары егжей-тегжейлі баяндалады. Өлімнің көрінісі әрбір пәтерге, әрбір отбасына үнемі енгізіледі. Жанасу, эмпатия, эмоциялық резонанс психологиялық механизміне байланысты мұндай көрініс көптеген көрермендерге жанашырлық сезімін, көңіл-күйді төмендетуді, дағдарыстық немесе төтенше жағдайларда болуы мүмкін жақындарына алаңдаушылықты тудырады. Көрсетілген телебағдарламаларды қарау кезінде пайда болатын теріс эмоциялар олардың жинақталуы мен жинақталуы нәтижесінде психикалық денсаулықтың бұзылуына, мазасыздық деңгейінің артуына, ұйқының бұзылуына, невротикалық және невротикалық бұзылулардың дамуына әкеп соқтыруы мүмкін. Осылайша теледидар мен басқа да БАҚ адамдардың санасына көп мәрте таралымды әртүрлі әлеуметтік-стресстік әсерлерді жеткізудің көзі және құралы болып табылады, бұл әртүрлі невротикалық, депрессивтік, үрей, соматоформалық, психосоматикалық бұзылулар түрінде жаппай әлеуметтік-стресстік бұзылулардың дамуына ықпал етеді.

3. Ақпараттық экология

Жоғарыда баяндалған барлық деректер ұсынылған Ақпараттық экологияның тұжырымдамасымен толық сәйкес келеді. Ол адамның табиғи тіршілік ету ортасынан басқа оның өмір сүруінің ақпараттық ортасы объективті түрде бар екенін мойындаудан туындайды, оның рөлі және мәні бұқаралық ақпарат құралдары мен бұқаралық коммуникациялардың одан әрі дамуына қарай барлық уақытта арта түседі. Бұл Орта адамға белсенді әсер етеді. Ол оның жеке тұлғасының қалыптасуы мен жұмыс істеуіне, оның рухани, интеллектуалдық және психикалық дамуына, психикалық денсаулық жағдайына әсер етеді. Тұлғаның неғұрлым үйлесімді дамуы және психикалық денсаулықтың жоғары деңгейі адам бала кезінен қолайлы, психогигиеналық, жақсартылған ақпараттық орта жағдайында өмір сүрсе және дамығанда қамтамасыз етілетін болады. Жағымсыз,» ластанған», деструктивті ақпараттық орта адамның жеке басы мен психикалық денсаулығына оның тіршілік ететін табиғи ортасы адамға әсер ететін сол заңдылықтар бойынша теріс әсер ететін болады. Ақпараттық экологияның проблемалары ақпараттық қоғам дәуірінде, бүкіл әлемде үнемі назар аударылатын табиғи орта экологиясының мәселелеріне қарағанда маңызды және іс жүзінде маңызды. Адамның қолайлы қоршаған ортаға құқығы, оның жай-күйі туралы сенімді ақпарат Конституцияның р Ф 42-бабында және қоршаған ортаны қорғау туралы Федералдық заңда бекітілген. Аталған Заң азаматтардың денсаулығын шаруашылық немесе өзге де қызметтен туындаған қоршаған ортаның қолайсыз әсерінен қорғау құқығын бекітті. Алайда, бұл конституциялық құқық, жоғарыда келтірілген деректер көрсеткендей, олардың одан әрі өсу үрдісі бар кең ауқымды бұзушылықтарға ұшырайды. Осыған байланысты біз ақпараттық ортаның «ластануының» дәрежесі мен сапасын, оның жеке басына және адамның психикалық денсаулығына қатысты агрессивтілігі мен деструктивтілігін әдіснамалық және әдістемелік тұрғыдан барабар талдаудың негізінде БАҚ, ең алдымен теледидар тарапынан теріс әсер ететін ақпараттың шекті жол берілетін, экстремалды жоғары және жоғары шоғырлану ұғымдары мен санаттарын ғылыми негізді анықтауға кірісу қажет деп пайымдаймыз. Психологиялық тестілер мен шкалалардың, психофизиологиялық әдістемелердің көмегімен, эмоциялық маңызды ақпараттық әсерлерге вегето-тамырлы реакцияларды тіркейтін, нейровизуализация (позитронды-эмисионды томография, ЭЭГ картографиялау) әдістерінің көмегімен психикалық денсаулыққа әсер ету тұрғысынан рұқсат етілген және жол берілмейтін ақпараттық әсерлердің сапалық және сандық параметрлерін әзірлеуге болады. Халықтың әртүрлі контингенттерін ескере отырып, теріс ақпараттық әсерлердің ШЖК осындай түрін әзірлегеннен кейін оларды БАҚ қызметіне қатысты заңдастыру қажет. Тиісті техникалық жарақтандыруы бар арнайы кәсіби орган қадағалауы тиіс қандай да бір БАҚ-тың теріс ақпараттары ШЖК-дан асқан жағдайда осы БАҚ-қа ескерту жасау керек. Қайталап бұзушылықтар болған жағдайда ақшалай айыппұл немесе лицензиядан айыру түріндегі жаза қолданылуы тиіс. Сонымен қатар, журналистік қызметтің этикалық нормаларын айқындай отырып, журналистердің кәсіби этика кодексі әзірленуі және қабылдануы тиіс. Бұл ұсыныстар сөз бостандығын шектеуге бағытталмаған. Бірақ, белгілі болғандай, ауыр жарақат алып, тіпті адамды өлтіруге болады. Сөз бостандығы, адамның кез келген еркіндігі сияқты, басқа адамдарға зиян келтірмеу үшін жауапкершілік пен этикалық ілтипатпен үйлесуі тиіс.

Әдебиет

1. Михайлова Л. И. мәдениет Әлеуметтануы. — М.: Фаир-пресс, 1999

2. Әлеуметтік педагогика. — М.: Academia, 2001

3. Жастар әлеуметтануы. Под ред. В. Т. Лисовского. — СПб: СПМУ баспасы, 1996

4. Александровский Ю. А. Шекаралық психиатрия және қазіргі заманғы әлеуметтік мәселелері. Ростов-на-Дону, 1996.

5. Барденштейн Л. М., Можгинский Ю. Б. Патологиялық гетероагрессивное мінез-құлқы бар жасөспірімдер. М., 2000.

6. Вачнадзе Г. Агрессия ақылға қарсы: ақпараттық империализм. М., 1988.

7.Допинг іздеу. // Мәскеу комсомолы, 29. 08. 2002. — с. 8

8. Добреньков В. И., Кравченко А. И. Әлеуметтану, 3 том. М., 2000. — с. 436

9. Әлемдегі денсаулық сақтау жағдайы туралы баяндама. ДДСҰ, 2001. — с. 21.