Көбею процесінің мәні. Көбею — тірі ағзалардың өзіне ұқсайтын қасиеті. Көбею кезінде ата-аналық формадан тұқым қуалайтын ақпарат ұрпағына беріледі, бұл тек осы түрдің ғана емес, сондай-ақ нақты ата-аналық дарақтардың да белгілерін жаңғыртуды қамтамасыз етеді. Демек, көбею ата-аналар мен олардың ұрпақтарының арасындағы сабақтастықты сақтай отырып, түрдің ұзақ өмір сүруін қолдайды. Көбеюдің екі түрі бар: жыныссыз және жыныстық. Жыныссыз көбею-жыныстық жасушалардың қатысуынсыз Организмдердің көбеюі. Бұл көп жағдайда ата-ананың барлық белгілерін мұра еткен бір текті ұрпақтардың пайда болуына әкеледі. Жасушаны бөлу, бүйрек, фрагментация,…

Читать Читать

Постэмбрионалды даму және оның кезеңдері. Ағзаның жарыққа шыққаннан кейін оның эмбриональды немесе ұрпақтан кейінгі дамуы басталады, ол организмдердің әртүрлі түрлерінде бірнеше күннен жүз жылға дейін жалғасады. Ол үш негізгі кезеңді қамтиды — ювенильді, жетілу кезеңі және өліммен аяқталатын Кәрілік кезеңі. Ювенильді кезең (лат. ювентус-жас) жыныстық жетілгенге дейін жалғасады. Бұл кезең үшін тікелей немесе тікелей емес даму тән. Тікелей даму кезінде жұмыртқадан немесе анасының денесінен ересек адамға ұқсас, бірақ едәуір аз мөлшерде (сүтқоректілерде, құстарда, бауырымен жорғалаушылар, кейбір омыртқасыз жануарларда) адам шығады….

Читать Читать

Селекция әдістері. Селекциялық процестің негізінде жасанды іріктеу жатыр — одан әрі қажетті белгілері мен қасиеттері бар ұрпақтарын алу үшін адамның шаруашылық жағынан неғұрлым құнды жануарларды, өсімдіктерді және микроорганизмдерді таңдауы. Іріктеудің екі негізгі түрі бар: жаппай және жеке. Жаппай іріктеу-бұл генотипін тексермей, бір немесе бірнеше қалаған белгілері бойынша (яғни фенотип бойынша іріктеу) ұқсас дарақтар тобын бөліп алу. Мысалы, бір немесе басқа сортты бидайдың мың өсімдігінен одан әрі көбею үшін тек қана кебуге төзімділігімен ерекшеленетін және ірі масағы бар өсімдіктерді ғана қалдырады….

Читать Читать

Биотехнология, оның объектілері және негізгі бағыттары. Биотехнология — тірі организмдердің, өсірілетін жасушалардың және биологиялық процестердің көмегімен түрлі өнімдерді өндіруге байланысты ғылым және практикалық қызмет саласы. «Биотехнология» термині биологиялық процестерге (нан пісіру, шарап жасау, қышқыл сүт өнімдерін алу, теріні өңдеу және т.б.) негізделген өндірістің көптеген технологиялары бұрыннан бері кеңінен таралған. XX ғ.биотехнологияның дамуы үшін генетика, микробиология және биохимия теориялық негізін қамтамасыз етті. Микробиологиялық өнеркәсіп тәжірибелік база болды, оның қарқынды дамуы антибиотиктер өндірісін ашумен және бастаумен байланысты. Биотехнологияның әдістері мен жетістіктері тамақ,…

Читать Читать

1. Биологиялық полимерлер қандай заттар? Биополимерлердің молекулаларын құру үшін қандай заттар мономерлер? а) аминқышқылдары; б) нуклеин қышқылы; в) полисахаридтер; г) нуклеотидтер; д) ақуыздар; е) моносахаридтер. Биологиялық полимерлер: б) нуклеин қышқылдары; в) полисахаридтер; д) ақуыздар. Биополимерлердің молекулаларын құру үшін мономерлер: а) аминқышқылдары; г) нуклеотидтер; е) моносахаридтер. 2. Барлық амин қышқылдарына қандай функционалдық топтар тән? Бұл топтар қандай қасиеттерге ие? Барлық амин қышқылдарына негізгі қасиеттері бар аминотоптың (–NH2) және қышқыл қасиеттері бар карбоксильді топтың (–СООН) болуы тән. 3. Табиғи ақуыздарға қанша амин…

Читать Читать

1. Бактериялық жасушада аталған құрылымдардың қайсысы бар? Цитоплазмалық мембрана, ядро, цитоплазма, түрлі мембраналық органоидтар, мембраналық емес органоидтар. Бактериялық жасушада: цитоплазмалық мембрана, цитоплазма, мембраналық емес органоидтар (рибосомалар) бар. 2. Бактериялар жасушаларының үстіңгі аппараты құрылысының ерекшеліктері қандай? Бактериялық жасушалардың беттік аппараты цитоплазмалық мембрананы және жасушалық қабырғаны қамтиды. Бұдан басқа, бактериялардың кейбір топтарында үстіңгі аппараттың құрамына қосымша сыртқы мембрана немесе шырышты капсула кіруі мүмкін. Бактериялар плазмалеммасының құрылысы мен қызметі эукариотта ұқсас, ал жасушалық қабырға құрылысы бойынша өсімдіктер мен саңырауқұлақтар жасушаларының қабықтарынан айтарлықтай ерекшеленеді…

Читать Читать

Мұрагерлік ақпарат дегеніміз не? Жасушаларда тұқым қуалайтын ақпарат қалай сақталады? Тұқым қуалайтын (генетикалық) ақпарат – бұл ағзаның барлық ақуыздарының бастапқы құрылымы туралы ақпарат. Бұл ақуыздар-тірі ағзалардың әрбір түрінің бірегейлігінің негізі. Сонымен қатар, бір түрдің дарақтары бір-бірінен бірқатар белгілермен ерекшеленеді. Әрбір дарақтың жеке қайталанбастығы ақуыздармен де қамтамасыз етеді. Ақуыздардың қасиеттері ең алдымен олардың бастапқы құрылымымен, яғни амин қышқылдарының реттілігімен анықталады. Ағзаның барлық ақуыздарының бастапқы құрылымы туралы ақпарат ДНҚ молекулалары бар. Бір ақуыздың бастапқы құрылымы туралы ақпаратты қамтитын ДНҚ молекуласының учаскесі (не…

Читать Читать

1. Сөйлемдерде қандай сөздер өтіп кетті және әріптермен ауыстырылды (а—в)? «Тірі ағзаларды ойнату өзіне ұқсас деп аталады (а). Көбеюдің екі түрі бар: (Б) және (в).» Әріптермен келесі сөздер алмастырылды: a – көбейту (өзін – өзі шығару), б, в-жыныссыз және жыныстық. 2. Организмдердің көбеюінің биологиялық маңызы қандай? Көбею — барлық тірі организмдердің ажырамас қасиеті. Көбею кезінде ата-аналық формадан тұқым қуалайтын ақпарат ұрпағына беріледі, бұл тек осы түрдің ғана емес, сондай-ақ нақты ата-аналық дарақтардың да белгілерін жаңғыртуды қамтамасыз етеді. Осылайша, көбею көптеген…

Читать Читать

Мейоз (грекше. мейозис-кішірейту) — бұл эукариотикалық жасушаларды бөлу тәсілі, нәтижесінде бір аналық жасушадан хромосомның 2 есе азайған төрт еншілес жасушалар пайда болады. Егер мейозға диплоидтық соматикалық жасушалар (2п4с) түссе, онда төрт гаплоидтық жасушалар (lnlc) пайда болады. Гаплоидті хромосомалар жиынтығы бар жасушалар мейозбен бөлісе алмайды. Мейоз I мейоз және II мейоз деп аталатын екі тізбекті бөліктерден тұратын үздіксіз процесс болып табылады. Әрбір бөлікте профазаны, метафазаны, анафазаны және телофазаны ажыратады (сурет. 58). Мейоздың бірінші бөлінуі нәтижесінде хромосомалар саны екі есе азаяды, мейоздың…

Читать Читать

Тірі ағзаларда 70-тен астам химиялық элементтер табылды. Олар ағзаның құрылымын құрайтын және химиялық реакцияларға қатысатын белгілі бір заттардың құрамдас бөлігі болып табылады. Ағзадағы химиялық элементтердің біреуі көп, басқалары аз, үшіншісі аз мөлшерде бар. Макроэлементтер. Тірі организмдерде құрамы ондаған пайыздан жүз пайызына дейінгі химиялық элементтер макроэлементтер деп аталады. 98 % астам тірі организмдер төрт химиялық элементтерден тұрады: оттегі( О), көміртек (С), сутегі (Н) және азот (N). Сутегі және оттегі-судың құрамдас элементтері. Көміртекпен және азотпен қатар бұл элементтер тірі организмдердің органикалық қосылыстарының…

Читать Читать