Диффузды токсикалық зоб

Германия, Австрия және Швейцарияда диффузды токсикалық зоб ауруын «Базедов» ауры деп атайды, ал ағылшын әдебиеттерінде Грейвз және Пэрри ауруы туралы жазылса, итальяндықтар оны Флаяни ауруы дейді. Бүл ауру 20-50 жастар аралығында жиі кездеседі. Әйелдер мен ерлер арасындағы аурушылдық қатынасы — 1:4-1:7.

Этиологиясы. Біріншілік токсикалық зобта негізгі себеп -психикалық жүктеме. В.Г.Баранов және оның әріптестері өздерінің жұмыстарында ДТЗ-тың нейроциркуляторлы дистониямен байланысын көрсеткен. Ауру, сонымен қатар, жедел және созылмалы жұқпалы аурулармен (тұмау, баспа, ревматизм және т.б.), энцефалитпен, бас-ми жарақатымен, жүктілікпен, йодтың көп мөлшелерін қолдануымен шақырылады.

Клиникалық көрінісі. Аурудың алғашқы белгілеріне бұлшықет әлсіздігін, тез шаршағыштықты, тітіркенгіштікті, ұмытшақтықты, ұйқысыздықты, жүрек қағуын, ентігуді, қол дірілдеуін, ыстықтау сезімін, терлеуді, жүдеуді, іш өтуді жатқызуға болады. Симптомдар үштігі — зоб, тахикардия және бақшаңкөзділік —Базедов ауруының классикалық симптомокешені болып табылады. Без тығыз немесе жұмсақ, диффузды ұлғайған, ауру сезімінсіз. Кей жағдайда бездің пульсациясын және тамыр шуларын анықтауға болады. Тиреоидты гормондардың және олардың метаболизм өнімдерінің шамадан тыс өндірілуі тотықсыздана фосфорлануды өзгертеді, жасуша ішінде энергия жиналуын бұзады, бұл бұлшықет әлсіздігінің бірден-бір себебі болып табылады.

Жүрек қантамыр жүйесінің қызметінің бұзылу синдромыпульс жиіленуі — тахикардия, жыпылықтаушы тахиаритмиямен сипатталады. Ауыр жағдайда тахикардия минутына 160-180 соғысқа дейін жетеді. Токсикоздың бастапқы фазаларында миокард артық жүктемемен жұмыс істейді. Жүрек көлемі ұлғаяды, әсіресе, солға қарай ұлғаю байқалады. Біртіндеп жүрек қызметінің декомпенсациясы дамиды. Жетіспеушілік негізінде кейін кардиосклерозды дамытатын токсикалық серозды немесе продуктивті миокардит жатыр. Сонымен қатар, жиі миокардта биохимиялық бұзылыстар байқалады.

Орталық және перифериялық жүйке жүйесінің зақымдану синдромына қозғыштық, зейіннің төмендеуі, жылағыштық, тез шаршағыштық, ұйқы бұзылыстары, бүкіл дене треморы («телеграф бағаны симптомы»), әсіресе, қол саусақтарының треморы (Мари симптомы), қатты терлегіштік, тері қызаруының бозарумен алмасуы жатады. Айқын қызыл дермографизм, қышыну, кейде пигментация, шаш түсуі тән.

Тиреотоксикоздың басты симптомы — жүдеу. Ол тәбетке байланыссыз дамиды. Асқазан-ішек жолы аруының ауыр түрлерінде зақымдалады. Сирек асқазан және ішек аймағында ауру сезімі, құсу байқалады. Науқастар іш өтуге немесе үлкен дәреттің тұрақсыздығына шағымданады.

Диффузды токсикалық зоб жиі көз және орбита жағынан байқалатын өзгерістер — конъюктива гиперемиясы және ісінуі, көзде «құмды» сезіну, көзден жас ағу, жарықтан қорқу, көзде ауру сезімі, көз алмаларының қозғалысының бұзылуы анықталады. Караудың жоғары қарай парезі, жақындап келе жатқан затқа көз қарашығын орнықтырғанда, көз алмасының бүйірге қарай кетуі, яғни, Мебиус симптомы байқалады.

Аурудың ауыр ағымында эндокринді офтальмопатия және бүйрекүсті безінің жетіспеушілігі дамығанда глюкокортикос-тероидтар тағайындалады. (5-30 мг/тәул преднизолон) Тз және Т4 мөлшерін және ТТГ әсерін төмендету үшін 0,9-1,5 г/тәул. литий карбонаты тағайындалады.

Радиобелсенді йод та тиімді, бірақ оның бірқатар кемшіліктері бар, солардың бірі — гипотиреоздың дамуы. Радиобелсенді йодты, тек кейбір ерекше жағдайлар болмағанда, 40-45 жастан жас адамдарға тағайындауға болмайды. Ауыр қосалқы аурулары бар науқастарда, операцияға қатаң түрде қарсы көрсеткіштер болғанда және ауру операциядан кейін қайталанғанда радиобелсенді йодты қолдануға болады. Бүл емде қосымша мерказолилді қолдану керек.

Қалқанша бездегі хирургиялық ем. Операция өте үлкен зобы бар науқастарға консервативті ем нәтижесіз болғанда тағайындалады. Сонымен қатар, антитиреоидты препараттармен емдеу қарсы көрсетілген науқастарға оперативті ем тағайындалады. Операция алдында безді тығыздандыру және көлемін азайту үшін 10-12 күн көлемінде Люголь ерітіндісін қолдануға болады. Люголь ерітіндісін 25-50 тамшыдан күніне 3 реттен тағайындайды.