Еңбек қорғау жүйесінің нормативті және құқықтық негізі

Негізгі заң бекітіп, әрбір адам, оның құқықтары мен міндеттері. Сәйкес бабының 2-тармағына Конституциясының 24-бабында «Әркімнің еңбек шарттары, қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай, еңбегі үшін нендей бір кемсітусіз, сондай-ақ жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғалуға құқығы бар» Негізгі заңдар еңбекті қорғау. Негізгі Заңда Қазақстан Республикасының белгілейтін құқықтық негіздері еңбекті қорғау, болып табылады қабылданған ағымдағы жылдың мамыр айында Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі (Астана, Ақорда, 15 мамыр 2007 жылғы 251-III) (бұдан әрі-ҚР ЕК), ол күшіне енді 1 маусымнан бастап 2007 жылғы. Оның қолданысқа енгізілуіне байланысты күші жойылды-ҚР Заңдары «Қазақстан Республикасындағы еңбек ТУРАЛЫ», «ұжымдық шарттар Туралы», «Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік әріптестік Туралы» және «қауіпсіздік және еңбекті қорғау». ҚР ЕК енгізу есебінен оның нормаларының күші жойылған заң актілерінің болды неғұрлым елеулі көлемі бойынша, құрамында 40 басшыларының қамтитын, 341-бап (ескі Заңда еңбек туралы барлығы 12 басшыларының 109-баптарының) және құрамында едәуір саны новеллалары, оның ішінде арнайы тараулары мен баптарында алды өте нақты регламенттеуді, мынадай: қр еңбек заңнамасының принциптері; 8

10 құзыреті барлық мемлекеттік органдардың еңбек қатынастарын реттеу саласындағы; еңбек қатынастарының туындау негіздері; негізгі құқықтары мен міндеттері қызметкер мен жұмыс берушінің; жасасу тәртібі, тоқтату және еңбек шартын (бұдан бұрын ол именовался жеке еңбек шартымен); қызметкердің жеке деректерін қорғау; жұмыс уақытының режимі және еңбекті нормалау; еңбекақы төлеу; кәсіби даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру; кепілдіктер мен өтемақы төлемдері; жеке еңбек дауларын қарау; еңбегін реттеу ерекшеліктері әйелдер және отбасылық міндеттері бар өзге адамдардың; қызметкерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері, жұмыс, үй қызметкерлері, мүгедектер және азаматтық қызметшілер; қызметкерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері шағын кәсіпкерлік субъектілері (қызметкерлердің орташа жылдық саны 25 адамнан аспайтын), басшылары және мүшелері, алқалы атқарушы органдарының заңды тұлғалардың, сондай-ақ өзге де санаттары; әлеуметтік әріптестік және еңбек саласындағы ұжымдық қатынастар; қарау тәртібі жеке және ұжымдық еңбек дауларын; сұрақтар еңбекті қорғау және қауіпсіздік; расследование и учет несчастных случаев и иных повреждений здоровья работников, еңбек қызметіне байланысты; мемлекеттік және қоғамдық еңбек заңнамасының сақталуын бақылау; ішкі бақылау, қауіпсіздік және еңбекті қорғау. Негізгі принциптері Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының болып табылады: шектелуіне жол бермеу, адам құқықтары мен азаматтың еңбек саласындағы; еңбек бостандығы; 9

11 тыйым салу кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар түрлерін; еңбек жағдайларына құқықты қамтамасыз ету, қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай; қызметкердің өмірі мен денсаулығының басымдығы бойынша өндірістік қызметтің нәтижелеріне қатысты құқығын қамтамасыз ету; әділ еңбек үшін төленетін сыйақы ең төменгі мөлшерден кем емес жалақы; тынығу құқығын қамтамасыз ету; қызметкерлердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігі құқығын қамтамасыз ету; қызметкерлер мен жұмыс берушілердің бірлестігі үшін өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау; әлеуметтік әріптестік; мәселелерін мемлекеттік реттеу еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау құқығын қамтамасыз ету; қызметкерлер өкілдерінің қоғамдық бақылауды жүзеге асыру Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын. Ең алдымен айта кететіні, негізгі принциптерін, еңбек туралы заңнаманың, сонымен қатар жалпыға белгілі, енгізілген сияқты басымдық қызметкердің өмірі мен денсаулығының өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда. ҚР еңбек КОДЕКСІНІҢ айырмашылығы, бұрын қолданылған еңбек туралы Заң реттейді емес, еңбек, және олармен байланысты қарым-қатынастар, сондай-ақ қарым-қатынас әлеуметтік әріптестік және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау. ҚР ЕК-анық жазылған өкілеттіктердің аражігін ажырату еңбек қатынастарын реттеу саласындағы Үкіметі, еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган (қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау) және оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар. 26 бабына сәйкес, ЕҢБЕК шарты, еңбек шартын қайшы келетін жұмысты атқаруға адамға денсаулығына байланысты медициналық қорытынды негізінде. 10

12 жеке еңбек шартында көрсетілуге тиіс жұмыс орнының шынайы сипаттамасы, қоса алғанда, қауіпті және зиянды өндірістік факторлар, жеңілдіктер мен өтемақылар осындай жағдайларда жұмыс істегені үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау және ұжымдық шартқа сәйкес белгіленеді. При приеме на работу с вредными и опасными условиями труда жұмыс істейтін кәсіби аурудың туындау мүмкіндігі туралы, сондай-ақ бабына сәйкес, ҚР ЕК 315 етуге міндетті мерзімді медициналық тексеруден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан, сондай-ақ медициналық куәландыру үшін ауыстыру өндірістік қажеттілік бойынша не кәсіптік аурудың белгілері пайда болғанда. Адамның он сегіз жасқа толмаған, өткеннен кейін ғана жұмысқа қабылданады алдын ала міндетті медициналық тексеруден және одан әрі, он сегіз жасқа толғанға дейін жыл сайын міндетті медициналық тексеруден өтуге тиіс. Жұмыс беруші өз қаражаты есебінен ұйымдастыруға міндетті өткізу мерзімдік медициналық тексеруден және тексерілуден работников, занятых на работах с вредными и тяжелыми условиями труда белгіленген тәртіппен және Қазақстан Республикасының заңнамасында. Және босануға байланысты жоғары қауіптілікпен, өндірістік жабдықпен міндетті. Талап ететін кәсіптердің тізімін ауысым алдындағы медициналық куәландырудан денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган. Өтуден жалтарған қызметкерлер медициналық тексеруден өткен, жұмысқа жіберілмейді. Арнайы бөлім 5 ТК РК тұратын 5 тараудан (мақала) реттейді қауіпсіздік пен еңбекті қорғау мәселелерін қоса алғанда, тергеп-тексеруді жазатайым оқиғаларды, еңбек қызметіне байланысты қызметкерлер. Атап айтқанда, 310-бап осы бөлімнің көздейді, бұл еңбек шартын жасасу қызметкерлермен және ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыстарда, сондай-ақ жерасты жұмыстарында жүзеге асырылуы тиіс өткеннен кейін ғана 11

13 азамат алдын ала медициналық тексеруден бойынша қайшылықтар жоқ екендігі айқындалғаннан денсаулық жағдайы белгіленген арнайы нормативтік құқықтық актілермен реттеледі. Қаржыландыру барлық іс-шараларды еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау ҚР ЕК жүктейді жұмыс берушілердің осы мақсатта пайдалана алады ғана емес, бірақ және басқа да көздері, ҚР заңнамасымен тыйым салынбаған. Қызметкерлер бұл мақсатқа шығыстар шығармайды. Еңбек заңнамасының сақталуын бақылау мен нормалардың, қауіпсіздік және еңбекті қорғау, ҚР еңбек КОДЕКСІНІҢ жүктейді мемлекеттік еңбек инспекторларының еңбекті қорғау жөніндегі қоғамдық инспекторлардың сайланатын кәсіподақ комитеті немесе жалпы жиналысында (конференциясында) қызметкерлердің және ішкі қауіпсіздік қызметінің және еңбекті қорғау, құрылған өндірістік ұйымдар қызметкерлерінің саны 50 адамнан асатын, олар ұсынады, осы мақсатта қомақты. Қабылдаумен қатар, ҚР еңбек КОДЕКСІНІҢ қабылданды және 1 маусымнан бастап 2007 жылғы қазақстан республикасының Заңы қолданысқа енгізілді 15 мамырдағы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 253-III шешіміне өзгерістер енгізу ТУРАЛЫ «өзгерістер мен толықтырулар» Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне еңбекті реттеу мәселелері бойынша», енгізілген түзету нақтылайтын өзгерістер мен толықтырулар 87-бап Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы әкімшілік жауапкершілікті қарастыратын жұмыс беруші мен лауазымды тұлғалар. Реттеу мақсатында қоғамдық қарым-қатынастар саласында туындайтын міндетті азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру зиян келтіргені үшін жұмыс берушінің қызметкердің өмірі мен денсаулығына при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей, және оның құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық негіздерін, оны өткізудің 2005 жылғы ақпанда қабылданған Қазақстан Республикасының «міндетті сақтандыру Туралы азаматтық-құқықтық жауапкершілігін зиян келтіргені үшін жұмыс берушінің қызметкердің өмірі мен денсаулығына при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей» бірқатар заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерін.Он екі

Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қызметі: Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалауды; қарауына енгізеді мемлекеттік органдары мәселелері бойынша халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы; әзірлеуге қатысады, мемлекеттік бағдарламаларды қамтамасыз ету, халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы бекітеді; санитарлық ережелер мен нормаларды, гигиеналық нормативтерді жүзеге асырады; санитариялық-эпидемиологиялық мониторингті, есепке алу мен статистиканы жүргізеді; гигиеналық оқыту және салауатты өмір салтын насихаттауды; ұйымдастырады, санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманы; келіседі жобалау нормалары, мемлекеттік стандарттарды, бақылау әдістері, оқу бағдарламалары, оқу-еңбек жүктемесі, сабақ режимі және болу шарттары, балаларды мектепке дейінгі және жасөспірім мекемелерінде, мектептерде, жоғары және орта оқу орындарында; үйлестіреді, ғылыми-зерттеу институттарының гигиеналық және эпидемиологиялық бейіндегі; өзара іс-қимыл жасайды басқа да мемлекеттік органдармен бақылауды қамтамасыз ету, халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы. Құқықтық қамтамасыз ету саласындағы қауіпті өндірістік объектілерді қауіпсіз пайдалануды және апаттардың алдын алуға, қауіпті өндірістік объектілерде ұйымдарының дайындығын қамтамасыз ету оқшаулау және олардың зардаптарын жою, өтеу келтірілген залалдарын және » жеке және заңды тұлғаларға, қоршаған орта мен мемлекетке саласындағы құқықтық реттеу өрт қауіпсіздігі, қауіпсіздік қамтамасыз етіледі: — Қазақстан Республикасы 3 сәуір 2002 жылғы 314 өнеркәсіптік қауіпсіздік Туралы «» қауіпті өндірістік объектілердегі; Қазақстан Республикасының 22 қараша 1996 ж. 48 «өрт қауіпсіздігі Туралы» Қазақстан Республикасының Заңы; 5 шілдедегі 1996 жылғы 19 «төтенше жағдайлар Туралы табиғи және техногендік сипаттағы» Заңы; 9 қарашадағы Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 603 «техникалық реттеу Туралы». 15

17 Заңнама бағытталған азаматтарды әлеуметтік қорғауға құқығы: Қазақстан Республикасының Заңы 13-шілде 1999 жылғы 414-I мемлекеттік арнайы жәрдемақы Туралы «жұмыс істеген адамдарға жерасты және ашық кен жұмыстарындағы, еңбек жағдайлары ерекше зиянды және ерекше ауыр еңбек» (өзгерістерімен және толықтыруларымен); Қазақстан Республикасының 16 маусым 1997 жылғы 126-I мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар Туралы «мүгедектігі бойынша, асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша және жасына байланысты Қазақстан Республикасындағы» (өзгерістерімен және толықтыруларымен) Негізгі құқықтық актілер еңбекті қорғау жөніндегі қабылдануына байланысты ҚР Үкіметі мен қр еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Қазақстан Республикасының сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының аумағында мынадай салааралық заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер еңбекті қорғау саласында: Ережелері нормативтік құқықтық актілерді қабылдау еңбек қауіпсіздігі мен қорғау саласындағы тиісті уәкілетті органдар Қазақстан Республикасы Үкіметінің 21 шілде 2007 жылғы 721 Ережесі; ақпарат беру және мемлекеттік статистика жүргізу саласындағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 21 шілде 2007 жылғы 720 Ережелері; ұйымдастыру және өткізу саласындағы мемлекеттік бақылау еңбекті қорғау және қауіпсіздік. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 27 желтоқсан 2007 жылғы 851; Туралы медициналық психиатриялық қарсы айғақтар тізбесін жүзеге асыру үшін кәсіптік қызметтің жекелеген түрлерін, сондай-ақ жоғары қауіп көзіне байланысты. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 18 маусымдағы 2002 жылғы 668; 16

18 ұйымдар мен объектілердің Тізбесі, онда міндетті түрде өртке қарсы қызмет құрылатын. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 27 ақпандағы 2004 жылғы 239; Тізімі 1 өндірістердің, жұмыстардың, кәсіптердің, лауазымдар мен көрсеткіштердің жерасты және ашық кен жұмыстарындағы, еңбек жағдайлары ерекше зиянды және ерекше ауыр еңбек. Постановление Правительства Республики Казахстан от 19 декабря 1999 жылғы 1930 жүргізу Ережесі; обязательной периодической аттестации производственных объектов по условиям труда. Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 23 тамыз 2007 жылғы 203-п; жөніндегі Нұсқаулық Тізімін (Тізбесін) қолдану өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) ауыр (ерекше ауыр), қауіпті (ерекше қауіпті) еңбек жағдайлары, жұмыс-жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына және жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысы. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 31 шілде 2007 жылғы 182-п; Тізімі (Тізбесі) өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) ауыр (ерекше ауыр), қауіпті (ерекше қауіпті) еңбек жағдайлары, жұмыс-жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығына және жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысы. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 31 шілде 2007 жылғы 182-п; Правила и нормы выдачи работникам молока және лечебно-профилактического питания за счет средств работодателя. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 31 шілде 2007 жылғы»; жұмыстар Тізімі, олардың еңбегін, он сегіз жасқа толмаған шекті нормаларын тасу және қозғалыс ауырлық қызметкерлер он сегіз жасқа толмаған. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 31 шілде 2007 жылғы 185-п; жұмыстар Тізімі, намысты, шекті нормаларын подъема и перемещения вручную тяжести кәмелетке толмаған балалары бар әйелдер — 17

19 біз Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 31 июля 2007 жылғы 186-п; қамтамасыз ету Қағидаларын қызметкерлерді арнайы киіммен, арнайы аяқ киіммен және басқа да жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, санитарлық-тұрмыстық үй-жайлармен және құрылғылармен жұмыс берушінің қаражаты есебінен. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 31 шілде 2007 жылғы 184-п бұйрығымен Қағидаларын оқытуды жүргізу, нұсқау беру және олардың білімін тексеру еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау. Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 23 тамыз 2007 жылғы 205-п; Типовое положение о службе безопасности и охраны труда в организации. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Қазақстан Республикасының 22 тамыздағы 2007 жылғы 200-п бұйрығымен ведомстволық статистикалық есептіліктің Нысаны өндірістік жарақат алу туралы. Бұйрық Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі Агенттігі 6 желтоқсандағы 2001 жылғы 60 -; нұсқаулықты әзірлеу және бекіту Ережесі еңбекті қорғау және қауіпсіздік бойынша жұмыс берушімен. Бұйрық қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 157-ө бұйрығымен Нұсқаулық жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдардың тізімін. Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 4 марта 2005 жылғы 61-п. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер сабақтас облысымен еңбекті қорғау: жүргізу тәртібі Туралы міндетті алдын ала және мерзімдік медициналық тексеріп-қарауды әсеріне ұшырайтын жұмыскерлер зиянды, қауіпті және қолайсыз өндірістік факторлардың және кәсіби жарамдылығын анықтау. Бұйрық және денсаулық сақтау Министрлігінің денсаулық сақтау, білім және спорт министрлігі, Қазақстан Республикасының 24 наурыз 1999 жылғы 278; Тізбесін бекіту Туралы зиянды өндірістік факторлардың, кәсіптердің тізбесін, міндетті түрде алдын ала және кезеңмен медициналық тексерістен өткізу жөніндегі Нұсқаулықтың міндетті алдын ала және мерзімдік медициналық байқаудан, 18

20 әсеріне ұшырайтын зиянды, қауіпті және қолайсыз өндірістік факторлардың. Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрінің 12 наурыздағы 2004года 243; талап ететін кәсіптердің Тізімін ауысым алдындағы медициналық куәландыру. Денсаулық сақтау Министрінің бұйрығымен бекітілді 11 ақпандағы Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 48 Ережесі; тіркеу, тексеру, кәсіби аурулар мен улануларды есепке алу және олар бойынша есеп беру. Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрінің 23 маусымдағы 2005 жылғы 294. Сонымен қатар, салалық стандарттар, нормалар, ережелер, нормативноправовые актілер еңбекті қорғау бойынша әзірлейді және бекітеді, белгіленген тәртіппен тиісті мемлекеттік органдар мен ведомстволар, сондай-ақ ұйымдар (олардың 800-ден астам атаулар) Ратификацияланған конвенцияларын және басқа да халықаралық шарттар талаптары бар Қазақстан Республикасындағы еңбекті қорғау ратификацияланды мынадай Конвенция Халықаралық Еңбек Ұйымының құрамында еңбек қорғау талаптары: Конвенция Халықаралық Еңбек Ұйымының 18 желтоқсан 1979 ж. кемсітудің барлық нысандарын жою Туралы, әйелдерге қатысты; Конвенция Халықаралық Еңбек Ұйымының 135 Туралы еңбекшілер өкілдерінің құқықтарын қорғау, кәсіпорындағы және оларға берілетін мүмкіндіктер (г. Женева, 23 маусым 1971 жыл); Конвенция Халықаралық Еңбек Ұйымының 129 Туралы ауыл шаруашылығындағы еңбек инспекциясы (Женева, 25 маусым, 1969 ж.); Конвенция Халықаралық Еңбек Ұйымының 155 Туралы » еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасы және өндірістік орта (Женева 3 маусым 1981 ж.); Конвенция Халықаралық Еңбек Ұйымының 144 Туралы үшжақты консультациялар үшін қолдануға жәрдемдесу халықаралық еңбек нормаларын (Женева, 2 маусым 1976 ж.); 19

санаса, үйлестірілген саясат жүргізу еңбекті қорғау мәселелері бойынша ескере отырып, жалпы қабылданған халықаралық нормалар мен ережесін; мойындайды стандарттар, еңбек қауіпсіздігі стандарттары Жүйесінің (ЕҚСЖ), бірыңғай нормалар мен еңбекті қорғау жөніндегі ереже ретінде мемлекетаралық келісілген тізбе бойынша, олар қайта қаралады және қажеттілігіне қарай ұлттық заңнамасының талаптарын ескере отырып, Тараптардың және нәтижелерін бірлескен жұмысты жетілдіруге бағытталған ССБТ; бекітеді келісілген немесе бірлесіп әзірлеген нормалары мен талаптары еңбекті қорғау жөніндегі взаимопоставляемым машиналарға, механизмдерге, жабдықтарға, материалдарға, технологияларға, құралдарға, еңбекті қорғау; қолданады келісілген терминдер және еңбекті қорғау саласында; жасайды бірлескен ақпараттық жүйесіне мәліметтер банкімен және еңбекті қорғау бойынша ұйымдастырады жарияланған осы мәселе бойынша. Тараптар келісілген қызметті жүзеге асырады еңбекті қорғау саласындағы келесі бағыттар бойынша: белгілеу, еңбекті қорғау талаптарының машиналарға, механизмдерге, басқа да өнімдер, өндірістік мақсаттағы, жаңа заттарға, материалдарға, технологияларға және жобаланатын объектілер құру; неғұрлым тиімді жеке және ұжымдық қорғау құралдарын, қазіргі заманғы оларды дайындауға арналған материалдарды жүзеге асыруға міндетті сертификаттау жабдықтар мен қорғау құралдарын әзірлеу және іске асыру; мемлекетаралық бағдарламаларды және техникалық жобаларды бірлесіп өткізу маңызды ғылыми-зерттеу жұмыстары; көрсеткіштер жүйесін әзірлеу және мемлекеттік есептілікті еңбекті қорғау саласындағы келісілген әдіснамалық негізде ұйымдастыру; кадрларды даярлау және біліктілігін арттыру; жетілдіру тергеп-тексеру тәртібінің және өндірістегі жазатайым оқиғаларды есепке алу, сондай-ақ келтірілген зиянның орнын толтыру, қызметкерлерге жарақат, кәсіби ауру немесе денсаулығының өзге де зақымдануына байланысты еңбек міндеттерін орындаумен; 21

23 тексеруге қатысу жазатайым оқиғалар мен кәсіптік аурулардан болған азаматтар осы Келісімге қатысушы мемлекеттердің олардың жұмыс уақытында (іссапар) басқа осы Келісімге қатысушы мемлекеттерде; ақпарат алмасуды жүргізу, мемлекетаралық көрмелер, симпозиумдар, ғылыми-практикалық конференциялар, семинарлар, кеңестер бойынша өзара қызығушылық тудыратын проблемалар; жәрдемдесу тұрақты байланыстар мен консультациялар мемлекеттік басқару органдары арасындағы еңбекті қорғауды қадағалау және бақылау, осы саладағы, сондай-ақ тиісті ғылыми-зерттеу ұйымдары. Қазақстан Республикасы Президентінің 25 маусым 1995 ж. бекітілді құқықтарын өзара тану туралы Келісімге келтірілген зиянның орнын толтыру, қызметкерлерге жарақат, кәсіби ауру немесе денсаулығының өзге де зақымдануына байланысты еңбек міндеттерін орындаумен Үкіметтері арасындағы Әзірбайжан Республикасының, Армения Республикасының, Қазақстан Республикасының, Қырғыз Республикасының, Молдова Республикасының, Ресей Федерациясының, Тәжікстан Республикасының, Түркменстанның, Өзбекстан Республикасының, Украинаның Мәскеуде қол қойылған 9 қыркүйек 1994 ж. Келісімге сәйкес келтірілген зиянның салдарынан қызметкерге еңбек жарақаты, денсаулығының өзге де зақымдалуы (соның ішінде туындаған кезде еңбек ету қабілетінен айрылу нәтижесінде өндірістегі жазатайым орындаумен байланысты қызметкерлердің еңбек міндеттерін көшкеннен кейін, зардап шеккен екінші Тараптың аумағына), қайтыс болған жүргізіледі Тараптың жұмыс берушісі негіздеме қызметкерге кезінде мертіккен, денсаулығына өзге зақым келген, қайтыс болған. Үшін жауапты жұмыс беруші келтірілген зиян, жүргізеді және оны өтеу өзінің ұлттық заңнамасына сәйкес. 22

24 1.5. Өзге де заңдар және заңға тәуелді актілер қатысы бар мәселелері талаптарын қамтамасыз ету еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау. Гигиеналық нормативтер жалпымемлекеттік болып табылады. Санитарлық-гигиеналық ережелер мен нормалар болып бөлінеді республикалық, аймақтық және жергілікті. Санитарлық ережелер мен мөлшерлі қалыптарды, гигиеналық нормативтерді ғылыми-зерттеу институттары, санитарлық-эпидемиологиялық станциялар және басқа да мамандандырылған мекемелер. Республикалық және аймақтық санитарлық ережелер мен нормаларды, гигиеналық нормативтерді бас мемлекеттік санитарлық дәрігері бекітеді. Санитарлық ережелер мен нормаларды, гигиеналық нормативтерді, мерзімді қайта қарастырылады кезінде пайда болған жаңа ғылыми және практикалық деректер. Міндеттері санитарлық-гигиеналық нормалау болып табылады: бағалау өлшемдерін әзірлеу факторларының халықтың денсаулығына тіршілік ету ортасының; анықтау оңтайлы немесе рұқсат етілген шекті шамаларды деңгей, концентрация әсер ету кешені немесе жекелеген факторлардың химиялық, биологиялық, физикалық және радиациялық әсер ету ортасының адам ағзасына әсері. Жоғарыда аталған нормативтік-құқықтық актілер бекітілген, Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрінің. 23

25 2. НОРМАТИВТІК-ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰЖАТТАМА: СТАНДАРТТАР, НОРМАЛАР МЕН ЕРЕЖЕЛЕР 2.1. Техникалық стандарттар, нормалар мен ережелер Қазақстан Республикасындағы қолданылады мынадай нормативтік және техникалық құжаттар Гигиеналық нормативтері (ГН); Мем. классификаторлар (ҚР МК); Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты (ҚР СТ); Мемлекетаралық стандарт. Еңбек қауіпсіздігі стандарттары жүйесінің (ГОСТ ССБТ); Стандарт ISO, OHSAS; Салалық стандарт (ССТ); қауіпсіздік Ережелері (ПБ); Ережелер мен нормалар, өрт қауіпсіздігі (ӨҚЕ, ГНПБ, ППВС); еңбекті қорғау жөніндегі Ереже (ТЕР) Ережесі; Қазақстан Республикасының (ПР РК); Республикалық нормативтік құжат (РНД); Басқарушы құжат (БӨ). Салалық стандарттар, нормалар, ережелер, нормативтік-техникалық құжаттама еңбекті қорғау бойынша әзірлейді және бекітеді, белгіленген тәртіппен тиісті мемлекеттік органдар мен ведомстволары өз өкілеттіктерінің шегінде: денсаулық сақтау Министрлігі (Саннадзор); индустрия және сауда Министрлігі (мемлекеттік Комитеті стандарттау және сертификаттау); 24

26 төтенше жағдайлар Министрлігі (мемлекеттік техникалық қадағалау және Өрт қауіпсіздігі); энергетика және табиғи ресурстар Министрлігінің (энергияны қадағалауды); сондай-ақ басқа да салалық министрліктер мен ведомстволар. Мемлекеттік стандарттар белгілейтін талаптар қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, өнімдердің, жабдықтардың, өндірістік процестердің және жұмыс істейтіндерді қорғау құралдарын әзірлейді Комитеті стандарттау және сертификаттау индустрия және сауда Министрлігі. Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі әзірлейді жаңа гигиеналық нормативтерді, санитарлық нормалар мен ережелер, гигиеналық талаптар. технологиялық процестер мен өндірістік жабдықтар. Төтенше жағдайлар министрлігі (мемлекеттік техникалық қадағалау) бекітеді ережелер, нұсқаулықтар қатысты қауіпсіздік техникасын қамтамасыз ету. Мысал ретінде келтіруге болады мынадай: Тәртібі, қауіпті жүктерді тасымалдау Тәртібі; қауіпсіз газ шаруашылығын пайдалану Құрылғысы; көтергіш крандар және оларды қауіпсіз пайдалану; Ережелері бойынша нұсқаулықтар, еңбек қорғау, қауіпсіздік техникасы, өрт қауіпсіздігі және өндірістік санитария өндірістік бірлестігінде; бірқатар жағдайларда салалық ережелер, нұсқаулықтар, ережелер, еңбекті қорғау бойынша бекітіледі және тиісті салалық органмен келісім бойынша қазақстан республикасы еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Министрлігі немесе денсаулық сақтау. Әзірлеу тәртібі Қағидаларымен айқындалған нормативтік құқықтық актілерді қабылдау еңбек қауіпсіздігі мен қорғау саласындағы тиісті уәкілетті органдар бекіткен, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 21 тамыздағы 2007 жылғы

27 2.2. Нормативтік құжаттар еңбекті қорғауды басқару жүйелері жөніндегі Қазақстан Республикасында қабылданған мынадай негізгі нормативтік құжаттарды қолдануды реттейтін еңбекті қорғауды басқару жүйелерін кәсіпорын деңгейінде. СТ ҚР Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты. Кәсіптік қауіпсіздік менеджменті және еңбекті қорғау жүйелері. Талаптар. Осы стандарт болып табылады модифицированным қатысты стандартына ОНЅАЅ 18001:1999 «менеджмент Жүйесі кәсіби қауіпсіздік және еңбекті қорғау. Талаптар» (ОНЅАЅ 18001:1999 «Оссuраtional Неа1th аnd Sаfety Аssеssmеnt Ѕегіеѕ. «Reguirements») Осы стандарт болатындай мүмкіндік үйлесімділігін қамтамасыз ету стандарттарына ҚР СТ ИСО сапа менеджменті Жүйесі».