Көк жөтел туралы мәлімет

Көк жөтел ауа-тамшы арқылы жұғатын, циклды ағымымен өзінше спазмды ұстамалы жөтелмен өтетін жедел инфекциялы ауру. Белсенді иммунизацияға дейін көк жөтел ерте жастағы балалардың ауруына жататын, және өлім жағынан, көп уақытқа дейін балалардың негізгі ауа-тамшылы инфекциялардың ішінде бірінші орын алып келген (А.Д. Швалко).

Көк жөтелге қарсы, алдын алу егуді енгізген соң көк жөтелмен аурушылық тез төмендеді. 1961 жылдан 1971 жылмен қоса көк жөтелмен ауру 16 есе төмендеп кетті. Белсенді иммунизация көкжөтелдің жеңіл ағымда өтуін себебін тигізеді. Ерте диагностика әдістерін және емді жақсарту өлімді 0,1-0,9%-ке дейін төмендетті.

Көк жөтелмен күресудің көрсеткіштерінің жетістіктеріне қара-мастан балалардағы бұл ауру проблемасы әлі жақсы шешілген жоқ. Көк жөтел осы уақытқа дейін ерте жастағы балаларда жетекші орын алып келеді, ол балаларда ауыр формада өтеді және бұларда асқынудың үлкен процестерін береді. Сирек емес жағдайда көкжөтелдің ауыр түрімен ауырған балаларда тыныс алу және орталық нерв жүйесінде патологиялық жағдайлар түзіледі. Ересектердің арасында көк жөтелмен ауру жағдайлары жиілеп кетті, үй ошақтарында 23,7%, балалар мекемелерінде 10%, әсіресе өзінің балаларын жұқтыру ошақтары болып аналары саналады. Қазақстан республикасында көкжөтелмен аурушылық 1994 жылы 3,78 — ЮОмың адамға, ал 1998 көрсеткіш 1,31, ал 2000 жылы 1,5 есе өсті.

Қазіргі көкжөтел 43,5% жағдайда микст — инфекция болып келеді. Және тағыда проблема болатыны, ол әліде лабораториялық зерттеулердің жетіспеушілігі.

Көкжөтел әдебиетге ең алғаш рет 1578 жылы Парижде болған эпидемияны айтқан (Juillaume de Baillou), бұл эпидемия кезінде өлім өте жоғары болған. 1670-1679 жылы Англиядағы көкжөтелдің эпидемиясын бақылап отырып осы аурудың классикалық ағымын түбегейлі суреттемесін береді. Россияда көкжөтел туралы ең алғаш ескертулер Н.М. Максимович — Амбодик (1784), кейінірек С.Ф. Хотовицкий (1847) еңбектерінде кездеседі. Россияда XIX ғасырдың 30-40 жылдарында көкжөтелді М.П.Данилевич, А.И. Доброхотова, В.Д. Соболева, С.Д. Носов және т.б терең зерттейді. Қазақстанда көкжөтелге қарсы әр түрлі препараттардың эфективтілігін зерттеумен айналысқан Т.Н. Никонова, М.А. Андреева және т.б. болған.

Этиологиясы — көкжөтелдің қоздырғышын ең алғаш рет 1901-1906 жылы Бәрде және Жангу (Bordetella pertussis) суреттеген. Қысқа гр-теріс таяқша, сыртқы әсерге тұрақсыз, тез еледі, үлкен ұшқыштық әсерінен бөлінбейді және бір бөлмеден екінші бөлмеге таралмайды. Қақырықта  екі сағаттай сақталады. Көкжөтел микробының антигендік бастауынан жақсы зертелгені — 1-агглютиноген, 2-токсин, 3-гемагглютиноген.

1. Белок типті агглютиноген микроб бетінде орналасады, толық антиген болып табылады және анти микробты сарысумен преципитация реакциясын комплементті жабыстыру реакциясын береді, аллергиялық қасиет тән болады.
2. Токсин-микроб бұзылғанда бөлінеді және екі фракциядан тұрады: термолабильді (экзотоксин) және термостабильді (эндотоксин). Термолабильді токсин прессәрлық нерв арқылы әсер етеді, тамырлардың қысылып невроз түзілуін шақырады. Термостабильді фракцияның токсиндігі аз және оған сенсибилизация қасиеті тән болғандықтан  қайта енгізгенде анафилактикалық реакция шақырады. Көкжөтел таяқшасының токсині өқпе тінімен бронх түйіндерімен туыстық қасиеті бар.
3. Гемаглютинин — микробтың вируленттігін анықтайды және антиденелер шығару көмегімен организмнің қоғаныс реакцияларын стимулдайды. Қоғаныс антиденелері көкжөтелге қарсы иммунитеттің түзілуінде роль ойнайды.

Көкжөтелдің қоздырғышын бөлу үшін қан қосылған глицерино — картофельді агар және казеино — көмір агары қолданылады. Бак-териологиялық зерттеу үшін материал болып тыныс жолдарынан алынған кақырық пен шырыш табылады.

Эпидемиологаясы. Көкжөтел кезінде инфекция көзі болып ауру адам табылады, ол инкубациялық кезеңінің соңынан бастап жұқпалы болып саналады, ең жұқпалы кезеңі аурудың катаральды кезеңі және ұстамалы жөтелдің бірінші апталары. Антибиотикті қолданбаған кездерде ауру ұстамалы жөтелдің басталған кезінен бастап 30 күн бойы немесе ауру басталған соң 40 күн жұқпалы  болған. Амтибиотик әсерінен организм микробтан таралу кезеңі жылдамырақ жүреді. Спазмдық кезеңінен 3-4 аптасынан бастап активті микроб-тан тазарып жүқпалы болмайды, Инфекция таралуыпда маңызды рольді көкжөтелдің жасырын  формасымен ауыратын аурулар атқарады, олардың жиілігі соңғы жылдарда активті иммунзацияға  байланысты біршама өсті.

Ерте жастағы балалар үшін инфекция көзі болып көбіне  үлкен жастағы балалар мен ересектер табылады. Соңғы жылдарда көкжөтел ересектер арасында жиілеп, оларда ауру жиі атипті жеңіл  немесе жасырын түрде өтеді және диагностикаланбайды. үйінен шыққанда жаңа туылған балалар семиясында, яғни диагностикаланбаған ауру болса балаларға жұғады. Ерте жастағы балаларға инфекция көзі 60,4% үйіндегі ересек балалар, ал 39,5%- ересек адамдар болып келеді. Нәресте кезінен бастап көкжөтелге қабылдағыш өте жоғары, контагиозді индекс 0,7-0,8. Осы аурумен нәрестелерден бастап қарт жасқа дейін ауырады.

Көкжөтел көбіне ауа-тамшылы жолмен беріледі, инфекция ауа арқылы беріледі, жөтел кезінде бөлінсе тамшылары аурудың мұрын кеңірдек бөліністері олармен тікелей және ұзақ қарым-қатынаста болғанда (2 м қашықтыққа дейін) беріледі. Көкжөтелге қысқы мерзімділік, аурудың 3-4 жылдан соң периодты көтерілуі және ошақтылығы тән болады.

Қазіргі уақытта көкжөтел кезіндегі өлім жағдайлар жоғары емес және ол бір жасқа дейінгі балаларға тән болады. Көкжөтелге төзімділік анасынан баласына берілмейді, балалардағы трансплацентарлы тасымалдайтын антиденелер ұзақ емес сақталынады  (2-6 апта) және олар болғанымен де жаңа туылған балалар көкжөтелмен ауруы мүмкін.

Патогенезі мен патологиялық анатомиясы. Көкжөтел кезінде инфекцияның кіру қақпасы жоғары тыныс жолдарының шырышты қабаты болып, табылады. Ол жерде цилиңдрлі эпителийдің клеткасында микробтың көбеюі жүреді. Көкжөтел таяқшасы бронхогенді жолмен майда бронхпен, бронхиоламен және альвеоламен таралады. Қоздырғышқа инвазивті қасиет тән (сондықтан бактериемия болмайды) және ауру дамуындағы негізгі рольді токсинге береді. Соңғысы тыныс алу жолдарының шырышты қабатына әсер етіп жетел шақырады. Токсин ұзақ әсер еткенде ол тыныс алу жодарының шырышты қабатының нерв рецепторларын тітіркенуіне, бронх спазмына, тыныс алу бұлшық еттерінің спазымына әкеледі, ол ұстаманың туылуына, тыныс алу ритімінің бұзылуына әкеледі. Тыныс алу ритімінің өзгеруі өкпенің вентиляциясының бұзылуына, гемодинамикасының өзгеруіне, гипоксияға әкеледі. Сонымен қатар бас миының қыртысында бұзылыстар байқалады, ол клиникада ошақты симптоматикамен және күрысумен көрінеді. Сонымен аурудың патогенезінде негізгі рольді оттек жетіспеушілік атқарады. И.А. Вар-шавский және В.Д. Соболев концепциясысымен келіскенде көкжөтел кезінде сопақша мида В.А.Ухтомский бойынша доминантты белгілері бар тұрақты қозу ошақтары біртіндеп дамиды, ол жерге үнемі тыныс алу жолдары аппараттарының рецепторларынан импульстер түсіп тұрады. Тыныс алу жолдарының рецепторларымен байланыс-паған әртүрлі спецификалық емес өсерлер (аңқаны тексеру, ине салу, ақ халат киген медицина қызметкерін көру) жәтел ұстамасын керек десең тыныс алудың тоқталуына дейін әкелуі мүмкін. Бұл доминантаны қатты тітіркендіргіштер көмегімен (қызық ойыншық, жағдай-ды ауыстыру) басып немесе әлсіретіп қатты жетелді тоқтатуға болады. Жағдайы жақсарған соң ОНЖ-гі доминантты қозу ошағының сөнуі болады, жөтел ұстамасының саны азаяды, бірақ көп уақытқа дейін әр түрлі қоздырғыштарға әр түрлі ұстамалы жөтел пайда болу бейімділігі сақталынады. Қазіргі уақыттағы түсінік бойынша, жөтелдің даму механизімінде қоздырғыштың аллергизациялық әсер етуіне мән береді. Постинфекциялық иммунитеті түзілуінде клеткалық және гуморальдық механизімі, әсіресе О классының иммуноглобулині рөлі ойнайды.

Көкжөтел кезінде патологиялық сурет тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарының қатары (көмекей, кеңірдек, бронх) болуымен сипатталады. Өкпеде периваскулярлы, перибронхиальды және интерстициальды тіннің ісінуі байқалады. ОНЖ, бауыр, бүйрек, көкбауырда және т.б әргандар мен жүйелерде дистрофиялық өзгеріс болады.

Клиникасы: Кекжөтел инфекциясы циклдық ағыммен өтетін ауруларға жатады. Көкжөтел клиникасында төрт кезеңді бөледі: инкубациялық, катаральды, ұстамалы жөтел кезеңі (ол пароксизмальды, коНВVльсивті, спазмды) және айығу.

Көкжөтел кезінде инкубациялық кезең орташа 5-8 күн кейде бір күнге дейін қысқаруы және де 21 күнге дейін ұзаруы мүмкін. Өмірінің бірінші айларындағы балаларда ол 2 күннен 3 күнге дейін ауытқып отырады.

Катаральды кезеңі орташа 14-21 күнге дейін созылады және ерте жастағы балаларда 1-6 күнге дейін қысқарады. Бұл кезеңге тән болатыны бронхит кезіндегідей құрғақ жөтелдің пайда болуы. Катаральды құбылыстар болмайды. Мұрыннан аз мөлшерде шырышты бөлінулер болуы мүмкін. Онша жоғары емес және тұрақты емес дене қызуының көтерілуі. Сосын жөтел күннен күнге күшейе түседі, тұрақтылығымен ерекшелінеді, ылғалды болады. Екінші аптаның соңында ұстамалы мінез алады. Ауру келесі кезенге өтеді. Спазмды жөтел кезеңі бірінен соң бірі жүретін жөтел екпінмен (толчок) жүретін және периодты ауысып түратып қиыидалған дем алумен ягии сырқыраған дыбыс шығаратыи реиризбен ауысып, шырыш, қақарықты немесе құсықпен аяқгалу мүмкіндігімен сипатталатын ауру.

Жөтел кезінде бас пен мойынның көктамырлары ісіпсді, беті ісініп көкшіл түске ауысады. Көзден жас ағады, мұрынаи су ағады, тілі шығып тұрады, тіддің үзеңгісі тіске қажалады. Көз қарашығы кеңейген, қәрқыныш пайда болады. Мұрыннан қан кетуі мүмкін, склера мен бет терісіне қан құйылуы мүмкін. Дене қызуы қалыпты, құрысу кезеңінің ұзақтығы егілген балаларда 1 аптада 1,5 аптаға дейін ауытқыған, ал егілмеген балаларда 4-6 аптаға дейін және оданда көп аптаға дейін созылады. Ұстамалы жөтелдің алдында бір түрлі ыңғайсыз сезімдер (ауру) яғни тамағының жыбырлауы, тұшкіруі және т.б. болады.

Көкжөтелдің құрысу кезеңінің клиникалық кәрінуі ми қыртысында қозу ошағының дамуымен байланысты. Сөйтіп, жөтел ұстамасы, келесідей көрінеді: тыныс алу бұлшық етінің инспираторлы құрысу фонында тез болатын сықырған терең тыныс алумен (реприз) ауысатын үлкен емес тыныс шығаратын пайда болады.

Ерте жастағы балаларда көкжөтелде өте жиі кездеседі ұстамалы жағдай кезінде диафрагманың бұлшық етінің спазымы пайда болуы, ол тыныс алуын тоқтатады — апноэ. Бұдан басқа ерте жастағы балаларда нерв орталығына баратын, жоғары тыныс жолдарының шырышты қабатын үздіксіз тітіркендіру, парабиотикалық тежелу шақыруы мүмкін, өйткені нерв орталығының лабильділігі айқындалған. Ұстамалы жөтел тек тыныс жолдарының рецепторларынан келе жатқан тітіркенуден ғана пайда болуы мүмкін емес, сонымен бірге шартты рефлекторлы мінезді тітіркендіргіштән (дәрігердің түрі, шпатель, ине) пайда болуы мүмкін. Спазмды кезеңінің 2-3 аптасында жиілігі мен күшінің әлсіреуі басталады және ауру соңғы жазылу кезеңіне өтеді.

Жазылу кезеңі 1-3 аптаға созылады. Жөтел өзінің типтік мінезін жоғалтады, оның ұстамалары сирей бастайды және оңайрақ болады. Аурудың жағдайы мен көңіл күйі жақсарып, тәбеті жоғарлайды.

Кекжөтел кезінде бірқатар ішкі әргандар мен жүйелердің зақымдалып бұзылуы байқалады. Жүректің оң жағының гипертрофиясы, АҚҚ жоғарлауы, тамырлы бұзылыстар, зат алмасу процессінің бұзылуы, тыныс алу органдарының зақымдалуы — пневмония, бронхит, эмфизема, аталектаз, бронх спазмы мен эндо және перибронхит, лимфо және гемостаз пайда болуымен мінезделінеді. Нерв жүйесіндегі өзгерістер мидың тамырларының кеңеюімен, сопақша миға майда қан құйылумен, 10-шы жұлын нервтің ядросының өзгеруімен, мидың жұмсақ қабығының толық қандылығымен — энцефалопатиямен көрінеді, Мұның негізінде ми тініндегі циркуляторлық және дегенеративтік өзгерістер жатыр.

Көкжөтелдің жіктелуі. Типті және атиші (жасырын, субклиникалык) формасын ажыратады. Типтік формасы спазмдық репризбен жөтелдің болуымен сипатталады. Атипті жасырын формасына жөтел репризсіз өткен жағдайын жатқызады, субклиникалық түрінде — жөтел болмайды, бірақ қанда иммунологиялық, сирек гематологиялық өзгеріс болады. Ұстаманың жиілігі мен ұзақтығы асқынудың ұзақтығына байланысты. Типтік формалары жеңіл, орташа және ауыр түрлеріне бөлінеді.

Аурудың жеңіл формасында жөтелдің 10-15 ұстамасы болады. Олар қысқа құсусыз, цианозсыз болады.

Орташа түрінде көңіл күйі мен жағдайы зардап шегеді, жөтел ұстамасы 20-30 рет болады, жиі жөтедден соң құсу болады. Әлсіздік, енжарлық, тәбетінің төмендеуі, ұйқысының бұзылуы байқалады. Өкпесінде құрғақ ылғалды сырыддар естіледі, дене қызуы қалыпты.

Аурудың ауыр түрінде — жөтел ұстамасының саны 30-дан көп, олар ұзақ, созылған болады. Жиі емес пневмония, аталектаз, плеврит, қан құйылу, тихикардия дамиды.

Типтік көкжөтелде ересектерде үлкен жастағы балаларда болатын симптоматика байқалады (М.Е. Сухарев және т.б., 1977ж).

Ерте жастағы балаларда болатын көкжөтел.

Бір жасқа дейінгі балаларда орташа және ауыр түрде өтеді. Көкжөтелдің ауыр түрі жиі 6 айға дейін кездеседі (А.А. Алексеев). Өмірінің алғашқы жылдарында көкжөтел ауыр түрлеріне сай негізгі симптомдармен өтеді, осы формасында жөтел тәулігіне 30-50-60 одан да көп болады. Балалардың жартысында көк жөтел кезінде циноз, 1/ 5 ауруларында — тыныс алудың тоқтауы және кейде энцефалопатия байқалады. Қанында лейкоцитоз, лимфоцитоз. Жиі — бронх, өкпе асқынулары — (90%).

Өмірінің екінші жылында орташа, ал үшінші жылында жеңіл түрі басым болады.

Ағымының ауырлығына және асқынудың пайда болу жиілігіне (пневмония) көкжөтелге ЖРВИ қосылуы үлкен әсер етеді.

Көкжөтел эволюциясы. Қазіргі уақыттағы көкжөтелдің егілген балалардағы клиникалық ерекшеліктері.

Бір жастан асқан балалардағы көкжөтелдің  клиникалық ерекшелікгерінің жалпы болуы: ауыр жағдайының жоқ болуы, орташа формасының сиректігі, жеңіл (50,6%)және көмескі формасының (40,4%), барлық жас топтарының басым болуы (ерте жасатағы балалардан басқа және бактериотасмалдаушылығының болуы (2,6%).

Қазіргі кездегі қөкжөтелдің жеңіл формасының клиникалық белгілері:

1. Аурудың 25,8% продомальды кезеңі 2 аптадан көп болады (жеңіл түрінің егуге дейінгі максимальды мерзімі).
2. Сирек жоғары тыныс жолдарының қатары байқалады /11%/.
3. Аурулардың 60% де дене қызуы қалыпты.
4. Спазымдық кезең жеңіл өтеді
5. 5. Көкжөтел ұстамасының саны мен ауырлығы азаяды (тәулігіне 5-10 рет, ал бұрын төулігіне 15 ұстама болған)
6. Геморагиялық көрінулер жиілігі 9,3%-тән 3,8%-ке дейін төмендеді. Көкжөтелдің басқа синдромдарының ішіндегі соңғы жылдары 7% қабақтың ісініп тұруы, ал 63%-ке қарағанда.
7. Тұрақты белгісі болып эмфизема табылады.
8. Рентгенологиялық зерттеу кезінде тамыр суретінің күшеюі және перибронхиальды тінінің тығыздалуы байқалады.
9. Аурулардың көбісінде қаны қалыпты больш қалады, тек 30% жағдайда лимфоцитоз байқалады.
10. Аурудың жеңілдеуіне қарамастан, жөтел ұзақ уақыт сақталынады (1 айдан 2 айға дейін).

1980 жылдарда егу жұмысы төмендегенде қайтадан аурулардың саны өсті және ауырлығы. Қазіргі кезде көкжөтел микст — инфекция түрінде жиі кездеседі. Болуы мүмкін ЖРВИ-мен (43,5%) микөплазмалық инфекция мен (8%), ауыр түрлерінде цитомегаловирусты инфекция мен (55%).

Сонымен:

А) көкжөтел эволюциясының шешуші маңызы болып профилактикалық егулер болып табылады.

Б) егілген балалардағы көкжөтел иммунитеттің төмендеуімен байланысты және көкжөтелмен ауырған ересектер мен үлкен жастағы балаларды меншікті салмағының есуіне себеп болады.

В) барлық жас топтарындағы аурулардағы көкжөтелдің жеңіл ағымын кейбір авторлар көкжөтел таяқшасының вируленттілігінің төмендеуімен байланыстырады (А.М.Кондратьева және т.б. авторлар).

Типтік көкжөтелдің диагнозын продромальды кезеңде қою қиындау, ең бірінші клиникалық кәрністерінің аздығы, қандайда бір спецификалық белгінің жоқтығы. Бірақта әке — шешесінен жақсылап сұрағанда, кейбір ерекшеліктерді анықтауға болады аурудың жалпы улану құбылысының біртіндеп басталуы, мұрын жұтқыншақта қабыну өзгерістерінің жоқтығы, жөтелдің біртіндеп күшеюі, симптоматикалық емге қарамастан. Көкжөтел кезінде перифериялық лейкоцитоз (15-50+10-ға дейін), лимфоцитоз (80-90%-ке дейін) сипатталады. СОЭ қалыпты немесе төмендеген.

Рентгенологиялық езгеріс: өкпе түбірінің симметриялы кеңеюі, базалды үшбұрыш, мөлдірлігінің жоғарлауы торлы сурет (қан немесе лимфа бұзылуының себебінен, перилимфоангоит). /

Кейіннен көкжөтелдің типті жөтелі пайда болғанда диагноз қою мүмкіндігі өседі. Балаларда көкжөтелге диагноз қою кезінде мынаған көңіл бөлу керек:

1. Эпидемиологиялық анамнезге (көкжөтелмен ауыратын аурумен немесе ұзақ жөтелетін қатынас болғаны)
2. диагностикалық, лабораториялық әдістеме (продром кезінде таяқшалар 80-90%-ке дейін себіледі
3. рентгенологиялы және гематологиялық мәліметтер.

 Асқынулар. Көкжөтел кезінде асқынулар екіншілік микробтық флораны қабаттасуына байланысты, олар летальды шешімнің себебі болуы мүмкін: пневмония, ларингит, эмфизема, плеврит. Екінші болып жиілігі мен асқынуының ауырлығының белгісі болып табылатыны ОЖЖ зақымдалуы аурудың 2-4 аптасындағы энцефалопатия (есін жоғалту, құрысу, бас ми нервтерінің параличі немесе аяқ-қолдың парезі), менингитгер. Көкжөтелде анда санда пневмоторакс, медиастәнальды және тері асты эмфизема, мұрыннан қан кету, теріге және көз коньюктивасына қан құйылуы.

Кейінірек типті көкжөтелдің жөтелі пайда болады. Диагноз қою жеңілдейді. Балаларда көкжөтелге диагноз қойғанда мынаған көңіл бөлу керек эпидемиологиялық анамнезге (көкжөтелмен ауырған адаммен немесе ұзақ жөтелген адаммен қатынастың болуы).

Лабораториялық диагностика әдістері екінші орында.

Рентгенологиялық және гематологиялық мәліметтер

Көкжөтелдің лабораториялық әдістеріне жататыны:

1. бактериологиялық (жөтел пластинкаларының әдісі), аурудың 1-2 аптасында оң нәтиже — тек қана 10-20% ке дейін өте төмен нәтиже байланысты бактерияның өзінің өсуімен, дұрыс алынбау мен, кеш тексерумен, өте нашар қоректік ортамен, және алдында анти-бактериалды емделсе.
2. Серологиялық (ТГАР, КБР, АР) қанның бірінші сары суы 3 аптада, ал екіншісі 4-5 аптада жиналады, бірақ иммундық жауап көкжөтелде өте төмен.
3. Экспресс диагностика (иммупофлюәресценция)
4. Бактериологиялық әдіске альтериативті ПТР, оң нәтиже 100% дейін жетеді, ауырғаннан бастап 6 апта бойы тексеруге болады және антибактериальды емі әсерін тигізбейді, тез нәтиже келеді.
5. ИФА әдіс сол үшін агглютинация реакцияны өзгертті жақсаруға пластинкада қоятын латекс — микроагглютинация реакциясы деп аталады. Нәтижесінде көкжөтелде антиденелерді ерте мерзімінде табады.

Салыстырмалы диагностика. Катаральды кезеңде ЖРВИ мен жүргізу керек ЖРВИ жедел басталады, интоксикация фонында дене қызуы көтеріледі, клиникасында жоғарғы тыныс жодцарының қатары басым болады. Қанында лейкопения.

Көкжөтелдің ұстамалы жөтел кезінде — микөплазмалық, респираторлы — синцитиалды инфекциялардан, муковисцидоздан, бөгде заттан тыныс жолдарында ажырату керек.

Емі: көк жөтелдің комплексті болуы керек: диета, режим, этиотропты ем, симптоматикалық ем. Көкжөтелмен ауыратын 6 жасқа дейінгі балалар міндетті түрде ауруханаға жатқызылады. Үлкен жастағы балаларды ауыртпалынған фон болғавда, көкжөтел басқа инфекциямен қабаттасқанда ауруханаға жатқызылады. Ауруды мүмкіндігінше боксқа немесе 1-2 бала жататын палатаға жатқызу ке-рек. Антибиотиктердің ішінде ең нәтижелісі болатыны жасқа байланысты дозадағы гентамицин, ампициллин, эритромицин. Емдеу курсы 7-10 күн. Антибиотиктің эффектісі жақсы болу үшін оны аурудың 8-10 күніне дейін бастау керек. Антибиотик тағайындау үшін көрсеткіш: өмірінің бірінші жасындағы балалардағы көкжөтелдің ауыр формасы, көкжөтелдің ЖРВИ — мен кабатгасуы, субфебрилитет, екінші флора кабаттасуы, қанның нейтрофильді солға жылжуы, пневмония.

Тыныс жетіспеушілікпен күресу патогенетикалық терапияға жатады. Көкжөтелдің жеңіл формасында балалар ұзақ уақыт далада таза ауада жүру керек. Ауыр жағдайда (гипоксия мен гипоксемия) -оксигенөтерапия. Шырышты сәрып алу, жасанды дем алдыру (апноэ болғанда).

Бронхиальды өткізгіш (обструктивті синдромда) жақсарту үшін және кіші қан айналымындағы венозды қысымды азайту үшін муколитикалық әсері бар эуфиллинді йодты калимен қосып микетура береді, не болмаса эуфиллинді парентеральді жолмен енгізеді.

Тыныс жолдарының (бронхиалді) өткізгіштігін жақсарту үшін қолдануға болады ингаляцияны: натрий бикәрбонаты (0,5), эуфиллин (0,6), новокаин (0,25), аскорбин қышқылын (1,0) дистиллден-ген су (100,0)-барлығын қосады. 1 ингаляцияға осы қоспадан 3-5 мл алынады.

Ауруға беріледі аэрозолді аппаратпен, не болмаса ингаляциялық палаткада. Басқа аэрозолді препараттар барипрадол, берөтек, атровент, т.б.

Жөтелді басатын дәрілердің әсері шамалы сол үшін олар берілмейді.

Ұстамалы жөтелді азайту үшін седуксен тағайындалады парентерадді (кешке 1 рет-0,3 мг/кг салмағына),. Ересек балаларға ауыз арқылы. Интоксикацияға қарсы — отгегін, кокарбоксилаза50 мг төулігіне, аскорбин қышқылы және токоферол — Імг/кг салмағына 1 рет тәулігіне ауыз арқылы не болмаса парентеральді интоксикация кезінде ми клеткаларының қызметін жақсарту үшін — фенобарби-тал, дибазол (тағыда иммуномодулятор ретінде — 3 айға дейінгі ба-лаларға — 0,0008, 4-12 айлық — 0,001, 1-3 жастағы — 0,002; 4-6 жас-тағы — 0,004, 7-9 жасқа — 0,005; 10-14 жасқа — 0,01).

Көкжөтелдің ауыр түрінде, әсіресе апноэ, энцефалопатия болса тағайындайды гормондарды (әсіресе гидрокәртизон — 5-7 мг/кг салмағына, преднизолон болса — 2 мг/кг). Емдеу курсы гормондардың 2-3 күн, содан кейін мөлшері төмендейді.

Тырыспа болса ауруда — глюкокотикоидты гормондар, диуретиктар (лазикс — 1 мг/кг тәулігіне), седуксен. Өте ауыр жағдайларда ауру емделеді реанимация бөлімшесінде.

Алдын алу.

1. Спецификалық — көк жөтелге карсы егу адсәрбирленген: көкжөтел, сіріспе, күл — АКДС вакцинасымен жүргізіледі. Вакцинация 2 айдан басталады — 0,5 мл тері астына, сосын 3; 4 айларында. Ревакцинация 18 айдан кейін (№113 Бұйрық ҚР-11.3.1997 ж.).

5-7 күн жөтеліп жүрген балаларды бақылауға алып, зертеу керек. Аурулар 30-40 күнге дейін жекешеленеді. Ошақта 7 жасқа дейін балаларға карантин салынады 14 күн.