Кедендік төлемдер мен байланыстар

Сыртқы экономикалық қызмет шетелдік серіктес нарығындағы таңдалған сыртқы экономикалық стратегияны, жұмыс нысандары мен әдістерін ескере отырып, экспортқа бағдарланған кәсіпорындардың өндірістік-шаруашылық, ұйымдық-экономикалық және жедел-коммерциялық функцияларының жиынтығын білдіреді.

Сыртқы экономикалық қызмет Сыртқы экономикалық байланыстарға қарағанда мемлекеттер деңгейінде емес, фирмалар, ұйымдар, кәсіпорындар, бірлестіктер және т.б. деңгейінде сыртқы нарықты және шетелдік әріптесті, экспорттық-импорттық мәміле үшін тауардың номенклатурасы мен ассортименттік позицияларын таңдауда, келісім-шарттың бағасы мен құнын, жеткізу көлемі мен мерзімін анықтауда толық дербестікпен жүзеге асырылады және олардың ішкі және шетелдік серіктестермен өндірістік-коммерциялық қызметінің бір бөлігі болып табылады.

Ресей Федерациясының «кәсіпорындар мен кәсіпкерлік қызмет туралы» Заңымен кәсіпорындарға сыртқы экономикалық қызметті өз бетінше жүзеге асыруға рұқсат етілген. Ресей Федерациясы Президентінің «сыртқы экономикалық қызметті ырықтандыру туралы» Жарлығымен Ресей Федерациясының аумағында тіркелген барлық кәсіпорындар мен олардың бірлестіктеріне меншік нысанына қарамастан сыртқы экономикалық қызметті арнайы тіркеусіз жүзеге асыруға рұқсат етілген. Кәсіпорын, егер оларға заңмен тыйым салынбаған және жарғыда көзделген мақсаттарға жауап беретін болса, сыртқы экономикалық қызметтің кез келген түрін жүзеге асыра алады. Ресей практикасында сыртқы экономикалық қызмет негізінен сыртқы сауда қызметі – тауарлармен, жұмыстармен, қызметтермен, ақпаратпен және зияткерлік еңбек нәтижелерімен халықаралық алмасу саласындағы кәсіпкерлік арқылы іске асырылады.

Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік басқару органдары жүйесінде кеден қызметіне неғұрлым серпінді дамып келе жатқан, уақтылы және сапалы қызмет көрсететін қатысушылар ретінде ерекше рөл беріледі. Кедендік жүйе қызметінің маңыздылығы Ресейдің федералдық бюджетінің кіріс бөлігінің ең тұрақты көзі кедендік төлемдер болып табылады. Сондықтан жұмыс тақырыбы өзекті болып табылады.

1. ЖІКТЕУ КЕДЕНДІК ТӨЛЕМДЕР. КЕДЕНДІК ТАРИФТЕР КЕДЕНДІК ТӨЛЕМДЕРДІҢ НЕГІЗГІ ТҮРІ РЕТІНДЕ

Кедендік төлемдер-бұл Ресей Федерациясының кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізу процесіне қатысушы тұлғалардан кеден органдары алатын ақша қаражаты. Төлемдерді төлеу-сыртқы саудаға байланысты операциялардың негізгі шарттарының бірі. Кедендік төлемдердің ішкі құрылымы РФ кеден кодексінің 318-бабында айқындалған. Осы бапқа сәйкес кедендік төлемдерге:

1) кедендік әкелу бажы;

2) кедендік әкету бажы;

3) тауарларды Ресей Федерациясының кеден аумағына әкелу кезінде алынатын қосылған құн салығы;

4) тауарларды Ресей Федерациясының кеден аумағына әкелу кезінде алынатын акциз;

5) кедендік алымдар.

Ресей Федерациясының 318 ТК-де аталған төлемдер, әдетте, кедендік шекара арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізуге байланысты кеден органдары өндіріп алады.

Кедендік төлемдер тізбесінде міндетті төлемдер біріктірілген, олар заңды табиғаты бойынша да, экономикалық мазмұны бойынша да ерекшеленеді. Кедендік төлемдер арасында салықтар (кедендік баж, ҚҚС, акциздер) және салықтық емес сипаттағы міндетті төлемдер (кедендік алымдар) бар[1] .

РФ жаңа ТК-де кеден төлемдерінің, мысалы, ақпарат беру және кеңес беру үшін төлем, алдын ала шешім қабылдау және т.б. кедендік төлемдердің түрі ретінде РФ ТК 318 бабында аталған «кеден алымдары» ұғымы қарастырылмайды, өкінішке орай, заң шығарушы нақтыламайды. РФ КК жеке баптарында кеден алымдарының кейбір түрлері туралы айтылады (мысалы, 3 п.). Еңбек КОДЕКСІНІҢ 87-делінген РФ кедендік алымдар алынатын кедендік алып жүру үшін қазақстан республикасының заңнамасына салықтар мен алымдар).

«Кедендік төлемдер» және «кедендік алымдар» ұғымдарын анықтаудың айқын еместігі, нақтылығы біздің ойымызша, РФ жаңа ТК ұғымдық аппаратының маңызды кемшілігі болып табылады[2] . Кеден бажы кеден төлемдерінің ең маңызды түрі болып табылады. Кеден бажы – «кедендік тариф туралы» Заңға сәйкес-бұл Ресей Федерациясының кеден органдары тауарды Ресей Федерациясының кеден аумағына әкелу немесе тауарды осы аумақтан әкету кезінде алатын және мұндай әкелудің немесе әкетудің ажырамас шарты болып табылатын төлем.

Ресей Федерациясының кедендік аумағына тауарларды әкелу кезінде алынатын кедендік әкелу бажын және осы аумақтан тауарларды әкету кезінде төленетін кедендік әкету бажын ажыратады[3] .

Кедендік әкелу баждарының ставкалары жүйеленген СЭҚ ТН сәйкес Кедендік тарифте РФ Қаулысымен бекітілген РФ Үкіметінің 30 қазан 2001 жылғы №830 Кедендік тарифі Туралы «Ресей Федерациясы мен номенклатурасы, қолданылатын жүзеге асыру кезінде сыртқы экономикалық қызмет».

Кедендік әкету баждарының ставкалары РФ Үкіметінің (1999 жылғы 12 шілдедегі №798 «Кеден одағы туралы келісімге қатысушы мемлекеттерден тысқары Ресей Федерациясының аумағынан әкетілетін тауарларға кедендік әкету баждарының ставкаларын бекіту туралы», 2000 жылғы 9 желтоқсандағы №939 «Кеден одағы туралы келісімге қатысушы мемлекеттерден тысқары РФ аумағынан әкетілетін шикі мұнай мен мұнай өнімдеріне кедендік әкету баждарының ставкаларын бекіту туралы» қаулыларымен белгіленеді.

Кеден төлемдерін есептеу мақсаттары үшін салық базасы болып табылады.] :

* тауарлардың кедендік құны;

* тауарлар саны;

· тауарлардың кедендік құны мен саны.

Кедендік бажды есептеу кезінде нақты салық базасын таңдау осы тауарға қатысты қандай ставка белгіленгеніне байланысты болады.

«Кедендік тариф туралы» РФ Заңының 4 бабына сәйкес РФ-да кеден баждарының келесі түрлері қолданылады: адвалорлық, ерекше және аралас.

Адвалорлық ставкалар (ad valorem) салық салынатын тауарлардың кедендік құнына пайызбен белгіленеді.

Ерекше ставкалар салық салынатын тауарлардың бірлігі үшін белгіленген мөлшерде евромен есептеледі. Олар салмағы, көлемі және т. б. алынады.

Адвалорлық және салық салудың ерекше тәсілдері біріктірілген ставкалар деп аталады. Құрамдастырылған ставкалар бойынша («С1 процентпен, бірақ тауар саны үшін евродан кем емес») салық салынатын тауарларға қатысты кедендік бажды есептеу үшін тауардың кедендік құны не тауардың заттай көріністегі саны негіз болып табылады.

Тауар массасының килограмына евро-да белгіленген ерекше ставкалар немесе тауар массасының килограмына евро-да ерекше құрамдас құрамдастырылған ставкалар бойынша өндіріп алынатын кеден баждарының сомаларын есептеу кезінде есептік база ретінде тауардың бастапқы қаптамасын ескере отырып, оны тұтынуға дейін тауардан ажырамайтын және тауар бөлшек саудада сату үшін ұсынылатын тауардың массасы пайдаланылады (РФ Үкіметінің 2000 жылғы 22 ақпандағы N 148 Қаулысы). Адвалорлық ставкалар бойынша немесе адвалорлық құраушымен құрамдастырылған ставкалар бойынша алынатын кедендік баждардың сомаларын есептеу кезінде салық базасы ретінде кедендік құн пайдаланылады. Қр Заңының 12-б. РФ «кедендік тарифі ТУРАЛЫ» анықталғандай, кеден құнын айқындау жүйесі (кедендік бағалау) тауарларды Ресей жалпы принциптеріне негізделеді кедендік бағалаудың халықаралық практикада қабылданған. Тәртібі тауарларды бағалау жүйесін қолдану кедендік аумағына әкелінетін РФ Үкіметі белгілейді РФ ережелері негізінде РФ Заңының «кеден тарифі ТУРАЛЫ». 1993 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданылатын РФ аумағына әкелінетін тауарлардың кедендік құнын анықтау тәртібі РФ Үкіметінің қаулысымен бекітілген, онда: «Ресей Федерациясына импортталатын тауарлардың кедендік құнын декларант тарифтер мен сауда туралы Бас келісімнің Кедендік бағалау жүйесінің жалпы принциптеріне сәйкес қолданылатын осы Тәртіпте көзделген кедендік бағалау ережелеріне сәйкес анықтайды». Бұл тәртіп заңды және жеке тұлғаларға да қолданылады. Оның кейбір ережелері Ресейдің ФКҚ құқықтық актілерінде (бұйрықтар, нұсқаулар және т.б.) нақтылануы мүмкін.

Тауарлардың кедендік құнын айқындау кедендік аумағына әкелінетін РФ, мынадай әдістерді қолдану жолымен жүргізіледі:

1) әкелінетін тауарлармен жасалатын мәміле бағасы (19-құжат РФ Заңының «кеден тарифі ТУРАЛЫ»);

2) бірдей тауарлармен жасалған мәміле бағасы бойынша (20-б.);

3) біртектес тауарлармен жасалатын мәміле бағасы бойынша (21-бап));

4) құнды шегеру (22-бап));

5) құнды қосу (23-б.);

6) резервтік әдіс (24-бап).

Негізгі әдісі бойынша кедендік құнды айқындау әдісі болып табылады бойынша әкелінетін тауарлармен жасалатын мәміле бағасы, оған сәйкес кедендік құны кеден аумағына әкелінетін тауардың мәміле бағасы болып табылады, іс жүзінде төленген немесе төленуге тиісті әкелінетін тауарлар өткен кезде оларға кедендік шекарасына дейінгі (порт немесе өзге де жерге әкелу). Егер негізгі әдісті пайдалану мүмкін болмаса, аталған әдістердің әрқайсысы ретімен қолданылады. Бұл ретте, егер кедендік құнды алдыңғы әдісті пайдалану жолымен айқындау мүмкін болмаса, әрбір келесі әдіс қолданылады.

Құнды шегеру және қосу әдістері кез келген ретпен қолданылуы мүмкін.

Декларант ұсынған аталған мәліметтерді пайдалану мүмкін болмаған жағдайда, әкетілетін тауардың кедендік құны бірдей немесе біртектес тауарлардың бағасы туралы мәліметтер негізінде айқындалады.

Мынадай параметрлер бойынша бағаланатын тауарлармен барлық қатынастарда бірдей тауарлар бірдей деп түсініледі:

* мақсаты және сипаттамалары;

* сапа, тауар белгісінің болуы және нарықтағы беделі;

* шыққан елі;

* өндіруші.