Кедендік-тарифтік реттеу

Сыртқы сауданы дамыту, атап айтқанда, елдің әлемдік рыноктағы экспортын арттыру, оның әлемдік саудадағы үлес салмағын ұлғайту немесе кем дегенде сақтау кез келген мемлекеттің ұлттық экономикасының жұмыс істеуінің аса маңызды факторы болып табылады.

Сыртқы сауда ұлттық экономиканың басты тұрақтандырушы факторларының бірі болып табылады. Соңғы жылдар ішінде экспорттың өсуі салдарынан оның ЖІӨ-дегі үлес салмағы 17,9% — дан 40% — ға дейін артты, бұл жұмыс орындары санының өсуін қамтамасыз етті және айтарлықтай шамада Украина экономикасын дағдарыстан шығаруға ықпал етті. Бұл ретте кедендік-тарифтік реттеудің салмақты саясаты маңызды рөл атқарды.

Осылайша, осы курстық жұмыстың негізгі мақсаты Украинаның кеден-тарифтік саясатының қызмет ету ерекшеліктерін зерттеу болып табылады.

Қойылған мақсат өзара байланысты бірқатар міндеттерді шешу қажеттігіне себепші болды :

* Украинадағы кеден институттары қызметінің ұйымдастыру-құқықтық аспектілерінің ерекшеліктерін зерттеу;

* экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде Украинаның Кедендік-тарифтік саясатын зерттеу;

* Украинаның Кедендік-тарифтік саясатын жетілдіру бағыттары мен реттеу мәселелерін қарастыру

Курстық жұмыстың мәні Украинаның кеден-тарифтік саясатын қалыптастыру бойынша экономикалық қатынастар жүйесі болып табылады.

Курстық зерттеу объектісі ретінде Украинаның Кедендік-тарифтік жүйесі әрекет етеді

Курстық жұмыстың ақпараттық базасы ретінде зерттеу тақырыбы бойынша заңнамалық-нормативтік актілер, халықаралық сауда теориясы саласындағы украин және шетелдік мамандардың еңбектері, мамандандырылған мерзімді баспасөз материалдары шықты.

Курстық жұмыс кіріспеден, негізгі бөліктен және қорытындылардан тұрады. Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі негізделеді,мақсаты, міндеттері, пәні, нысаны және жұмыстың ақпараттық базасы анықталады. Негізгі бөлім қойылған мәселені зерттеуге арналған. Қорытындыда курстық жұмыстың негізгі нәтижелері келтірілген.

1-бөлім. Украинадағы кеден институттары қызметінің ұйымдастырушылық-құқықтық аспектілері
1.1 Кеден кодексі-елдің кеден саясатының негізгі құралы
Украина экономикасының еуропалық және әлемдік интеграциясы, Украинаның ДСҰ келісіміне қосылу ниеті отандық заңнаманы әлемдік нормалар мен ережелерді имплементациялау бағытында трансформациялауды қажет етті. 2004 жылдың 1 қаңтарынан бастап Украинаның жаңа Кеден кодексі күшіне енді. Кеден кодексінің жаңа редакциясы халықаралық құқық нормаларымен толығымен келісіледі, ұлттық заңнамада кеден ісі мәселелері бойынша бірқатар халықаралық конвенциялар мен келісімдердің, оның ішінде қазіргі уақытта Украина тек қосылуға ниет білдіретіндердің негізгі ережелерін бекітеді. Кодекстің құқықтық нормалары экспорттық-импорттық операциялардың рәсімдік мәселелерін реттейді; шектес мемлекеттердің кеден қызметтерімен тауарлардың, жүктер мен көлік құралдарының иесі – еліне қарамастан, кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарларды жалпы кедендік бақылауды жүзеге асыру; кеден режимдерінің түрлерін заңды түрде бекітеді; тауарларды Украинаның кеден шекарасы арқылы теңіз, өзен, авиациялық, темір жол және автомобиль көлігімен өткізу кезінде кедендік рәсімдерді жүзеге асыру ерекшеліктерін айқындайды; кеден ережелерін бұзу туралы істер бойынша іс жүргізу Сонымен қатар, кодекс Украинадағы зияткерлік меншік құқығын қорғау жүйесінің жұмыс істеуі үшін құқықтық базаны кеңейтеді [6].

Жаңа Кодекстің біздің мемлекеттілігіміз тұрғысынан маңызды нормалар ұсынылады, олар: кедендік аумақ, кедендік шекара, арнайы кедендік аймақтар, кедендік іспен мемлекеттік реттеу органдары, олардың құқықтары мен міндеттері кеңінен анықталады.

Тәуелсіздік жылдары қалыптасқан кеден органдарының жүйесі тұтастай Украина кеден қызметінің алдына қойылатын міндеттерге сәйкес келеді,сонымен қатар сала жұмысының тиімділігін арттыру үшін кеден жүйесінің жекелеген буындарын қайта құрылымдау қажеттілігі туындады. Өңірлік кедендерді, кедендерді, орталықтандырылған бағыныстағы кедендерді және өңірлік құрылымдарға бағынысты кедендерді ұйымдастыру әкімшілік-басқару аппаратын айтарлықтай қысқартуға және қызметтік іс-әрекеттің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Жаңа Кеден кодексі бүгінгі таңда құрылған Украина кеден органдарының құрылымын бекітетін нормаларды қамтиды, осы құрылымның барлық элементтерінің мәртебесі мен өкілеттіктерін нақты айқындайды: кедендердің Мемлекеттік кеден қызметінен және мамандандырылған ұйымдардан. Осы акт аймақтық кедендердің, кедендердің, кеден зертханаларының, кеден органдарының оқу орындарының құқықтары мен міндеттерін нақтылайды, Украина кеден органдарының және олардың лауазымды тұлғаларының басқа органдармен, кәсіпорындармен және азаматтармен өзара қарым-қатынасының қағидаттары нақты анықталған.

Кеден кодексінде Украина Мемлекеттік кеден қызметінің халықаралық ұйымдармен, сондай-ақ шет мемлекеттердің кеден қызметтерімен халықаралық байланысы жөніндегі қағидатты ережелер әзірленді. Әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, шекаралас мемлекеттердің кеден қызметтерімен бірлесіп, Украина шекарасында жүктер мен тауарларды кедендік бақылауды жүзеге асыру процедурасы өңделді. Халықаралық сауда ережелерін қамтамасыз ету үшін жаңа, қағидатты маңызды фактор Кодекске тауарлардың, жүктер мен көлік құралдарының иесі – еліне қарамастан, сондай-ақ жекелеген елдерге санкцияларды қолдануға қатысты халықаралық актілерде көзделген жағдайларды қоспағанда, аталған тауарлар мен көлік құралдарының қай елге жіберілетініне немесе қай елден келетініне қарамастан тең кедендік рәсімдерді қолдану туралы нормаларды белгілеу болып табылады.

Кеден кодексі Украинаның кедендік тарифін құрудың жаңа, неғұрлым икемді қағидатын белгілейді, ол Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) мүше елдердің кедендік тарифтеріне қойылатын талаптарға сәйкес келеді. Кодекстің бірінші кезектегі міндеттерінің бірі – кедендік бақылаудың барлық аспектілерін, кәсіпорындардың, ұйымдардың, меншіктің барлық нысанындағы мекемелердің, сондай-ақ азаматтардың тауарлары мен жүктерін кедендік ресімдеуді көрсету және нақтылау. Бірқатар баптар Кедендік бақылау рәсімдерін барынша жеңілдетуге және ырықтандыруға, бүгінгі таңда қолданыстағы жаңа және заңмен бекітілген осындай бақылаудың нысандары мен құралдарын, олардың заңды негіздемелерін енгізу жолымен бағытталған. Әңгіме, атап айтқанда, ЕО елдерінде енгізілген жолаушылардың заттарын тексерудің арнайы режимін заңнамалық айқындау және оларды міндетті декларациялаудан босату, шекаралық кедендер мен әуежайларда «жасыл дәліздер»деп аталатын ұйымдарды ұйымдастыру болып отыр. Жалпы, тауарларды, көлік құралдарын, азаматтардың жеке багажын декларациялау мәселесі бүгінгі күні жеке тұлғалар үшін де, заңды тұлғалар үшін де неғұрлым осал мәселелердің бірі болып табылады. Кедендік рәсімдерді оңайлату мақсатында алдын ала декларация беру немесе мерзімдік кедендік декларация негізінде тауарларды ресімдеу да енгізіледі.

Кеден заңнамасында алғаш рет азаматтар мен жүктерді көліктің әртүрлі түрлерімен тасымалдау кезінде кедендік операцияларды жүзеге асыру ерекшеліктері егжей-тегжейлі қарастырылады. Жеке бөлімде Украинаның кедендік шекарасы арқылы Теңіз және өзен кемелерін, авиациялық аппараттарды, темір жол және автомобиль көлік құралдарын өткізудің, сондай-ақ құбыр көлігіндегі, электр беру желілеріндегі, халықаралық почта каналындағы кедендік рәсімдердің тәртібі мен шарттары айқындалады.

Бірқатар жаңа бөлімдер, тараулар мен баптар бажды, басқа да кедендік төлемдерді, оларды кейінге қалдыру Мен бөліп төлеуді ретке келтіруге, уәкілетті банктер мен басқа да кредиттік-қаржы мекемелерінің кедендік төлемдерді төлеуі бойынша кепілдіктер беруге бағытталған. Кеденнен алынатын кедендік төлемдердің тізбесі жүйелендірілді, тауарлардың шығарылған елін айқындау өлшемдері, кедендік жеңілдіктер мен преференциялар және тағы сол сияқты Кеден ісі үшін аса маңызды проблемалық ережелер пысықталды. Мәселен, Украинаға импортталатын тауарларға қатысты преференцияларды белгілеу кезінде принципті жаңа тәсіл ұсынылады. Ұлттық преференциялар жүйесі БҰҰ-ға жатқызылған елдерден әлемнің ең аз дамыған елдерінің қатарына, сондай-ақ дамушы мемлекеттерден және жан басына шаққандағы ЖҰӨ Украинадағы осы көрсеткіштен аспайтын тауарлар үшін жеңілдік режимін белгілеу болжанады. Кодекстің прогрессивті аспектілері кеден брокері мен кеден тасымалдаушысының құқықтық мәртебесін айқындау болып табылады. Бұл институттарды заңнамалық бекіту бойынша ұсыныстар кеден ісі мамандары мен сыртқы экономикалық салада жұмыс істейтін шаруашылық қызмет субъектілерінен бұрыннан келіп түсті. Өйткені брокерлер экспорттық-импорттық жүктерді жедел ресімдеуді қамтамасыз етеді, ал кедендік тасымалдаушылардың нақты жұмысы теріс пайдаланушылықты азайтуға алып келуі және тауарларды кедендік транзит режимінде өткізу кезінде белгіленген тәртіптің сақталуын қамтамасыз етуі тиіс.

Баяндалғанды қорытындылай келе, Украинаның жаңа Кеден кодексі Украина Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпыға танылған нормаларына толық сәйкес келетін қазіргі заманғы, өзекті нормативтік-құқықтық акт болып табылатынын айтуға болады. Оны іске қосу Украинадағы Кеден ісін құқықтық реттеуді одан әрі жетілдіруді қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар Украинаның ДСҰ-ға кіру, Украинаның әлемдік нарыққа шығу перспективаларын айтарлықтай кеңейтеді, шетелдермен сауда және экономикалық байланыстарды нығайту үшін, сондай-ақ біздің мемлекеттің кеден мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастыққа қатысуы үшін қосымша жағдайлар жасайды.

1.2 баж экспорттық-импорттық операцияларды реттеу құралы ретінде
Баж – бұл кеден аумағы арқылы өткізілетін тауарлардан (басқа заттардан) алынатын тікелей емес салық әкелінетін, әкетілетін немесе транзитпен жүретін), тауарлардың бағасына қосылады және түпкілікті тұтынушы есебінен төленеді [1].

Кеденнен алынатын баж Украинаның кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға және басқа да заттарға салық болып табылады.

Украинада баждың келесі түрлері қолданылады:

* баж салығы салынатын тауарлар мен басқа да заттардың кедендік құнына пайызбен есептелетін адвалорлық;

* баж салынатын тауарлар мен басқа да заттардың бірлігіне белгіленген ақшалай мөлшерде есептелетін ерекше;

* кедендік салық салудың осы екі түрін үйлестіретін аралас.