Әкелінетін тауарлардың кедендік құнын айқындау
Кіріспе
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Тауарлардың кедендік құны сыртқы экономикалық қызметті (СЭҚ) мемлекеттік реттеу саласында маңызды рөл атқарады. Ол адвалорлық ставкалар бойынша есептелетін кеден төлемдерін есептеу үшін база ретінде пайдаланылады, сондай-ақ сыртқы сауданың құндық көлемі туралы ақпаратты қалыптастыру үшін бастапқы шама болып табылады. Тауарлардың кедендік құнын бақылау және кедендік бағалау Ресейдің кеден органдары қызметінің ең маңызды түрлерінің бірі болып табылады.
Ресейдегі сыртқы саудаға мемлекеттік монополия жойылғаннан кейін, маңызды бөлігі кедендік құнды анықтау және бақылау тетіктері болып табылатын СЭҚ кедендік реттеу жүйесінің жаңа экономикалық жағдайларына сәйкес келетін құруға елеулі күш салынды.
Кедендік мақсаттарда тауарларды бағалаудың қазіргі тәртібі мен бақылау технологиясы кезінде СЭҚ-қа қатысушылар кеден органына дұрыс емес кедендік құнды декларациялауға мүмкіндігі бар. Бұл ретте көбінесе жалған сыртқы сауда құжаттары пайдаланылады. Мұндай практиканың тікелей салдары мемлекеттің кедендік төлемдердің елеулі сомасын толық алмауы, СЭҚ тарифтік реттеу тиімділігінің төмендеуі және сыртқы сауданың құндық көлемі туралы ақпараттың бұрмалануы болып табылады.
Жанама салдарлар жосықсыз баға бәсекелестігінен туындаған өркениетті ішкі нарықтың дамуына теріс ықпал ету, заңсыз жолмен алынған ақша қаражатын заңдастыру, ақша қаражатын шетелге заңсыз шығару болып табылады.
Ресей кеден қызметі СЭҚ қатысушылары мәлімдеген кедендік құнды бақылау құралдарын үнемі жетілдіріп отырады, бұл белгілі бір шамада оны төмендету ауқымын қысқартуға мүмкіндік береді. Алайда, бұған қарамастан, тауарлардың кедендік құнын дұрыс емес декларациялау деңгейі әлі де маңызды (жекелеген тауар топтары бойынша ол тауарлардың жалпы санының 80% — ын құрайды).
Қазіргі уақытта кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарлардың 100% — ы кедендік құнды бақылауға жататынын атап өткен жөн және әдетте ол тауарлардың негізгі кедендік ресімдеуге жұмсалатын барлық уақыттың орташа алғанда 20-40% — ын алады.
Сыртқы сауданы дамытудың қазіргі кезеңінде және Ресейдің Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) қосылуына байланысты Ресейдің кеден қызметінің алдында жаңа міндеттер туындайды.
Олардың ішінде-кедендік рәсімдерді оңайлату және үйлестіру және кедендік ресімдеу уақытын қысқарту. Осыған байланысты кедендік бағалау жүйесін қоса алғанда, СЭҚ кедендік реттеу жүйесін дамытудың неғұрлым перспективалы бағыттарының бірі кеден ережелерін бұзу тәуекелдерін талдау негізінде іріктеп кедендік бақылауды қолдану болып табылады.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты біртекті тауарлардың мәміле құны бойынша Кедендік бағалау әдісін зерттеу болып табылады.
Осы мақсатқа сәйкес зерттеуде келесі міндеттер қойылды :
1. Кедендік құн ұғымына анықтама беру және оның мақсаты мен пайдалану бағытын қарастыру.
2. Кеден құнын анықтау әдістерінің жүйесін сипаттау.
3. Біртекті тауарлардың мәміле құны бойынша Кедендік бағалау әдісінің мәнін ашу.
4. Біртектес тауарлармен мәміле құны бойынша айқындалған кедендік құнды құжаттық ресімдеу мен бақылауды талдау.
5. Біртекті тауарлардың мәміле құнын қолдана отырып, әкелінетін тауарлардың кедендік құнын жетілдіру мәселелерін қарау.
1. Кедендік құн ұғымы, пайдалану мақсаты және бағыты
«Кедендік бағалау» және «кедендік құн» ұғымдары мазмұны мен құрылымы бойынша жеткілікті күрделі құбылыстар болып табылады. Осы себепті әдебиетте және ресми құжаттарда олардың мәнін ашатын Кедендік бағалау мен кедендік құнды біркелкі айқындау жоқ.
«Кедендік бағалау» (Customs Valuation) термині әлемдік кеден практикасында кеңінен қолданылады. Әдетте, Кедендік бағалау деп тауардың кедендік құнын айқындау процесі түсініледі. Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісімнің (ГАТТ) мәтінінде Кедендік бағалау деп кеден органының тауардың кедендік құнын айқындау процесі түсініледі.
Бұл анықтамадан, біріншіден, Кедендік бағалау-бұл процесс, яғни белгілі бір нәтижеге қол жеткізуге бағытталған дәйекті іс — әрекеттердің жиынтығы. Шын мәнінде, Кедендік бағалау процесінде бірізділікті кедендік бағалаудың белгілі бір әдістемесінде белгілі бір іс-әрекеттер орындалады.
Екіншіден, тауарды кедендік ресімдеуді жүзеге асыратын кеден органы кедендік құнды бақылауды, яғни декларанттың Кедендік бағалау әдістемесін дұрыс қолдануын және кедендік бағалау саласындағы өзге де құқықтық нормаларды сақтауын бақылауды жүргізеді.
Бақылау деп кеден органы жүргізетін және кедендік құқық нормаларының сақталуын қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар жиынтығы түсініледі. Алайда, белгілі бір шарттар болған кезде кеден органы тауарды кедендік бағалауды жүргізе алады.
Үшіншіден, Кедендік бағалау тауарға қолданылады.
Төртіншіден, Кедендік бағалау тауардың кедендік құнын айқындау мақсатында жүргізіледі.
«Кедендік құн» термині «Кедендік бағалау»терминінен гөрі, анықтамалардың анағұрлым көп санына ие. Халықаралық тәжірибеде негізгілері үш.
Бұл құжатта кедендік құн: «баж салығы салынатын әкелінген тауардың немесе ұқсас тауардың нақты құнына»негізделген шама ретінде анықталады.
Бұл жағдайда кедендік құн экспорт елінен импорт еліне экспортқа сатылған тауардың құнына немесе сол экспорт елінен сол импорт еліне сатылған ұқсас тауардың құнына байланысты.
Бұл құжатта тауардың кедендік құны қалыпты баға ретінде анықталды, яғни бір-біріне тәуелсіз Сатып алушы мен сатушы арасында еркін нарықта оларды сату кезінде тауарлар үшін алынатын баға.
Мұндай қалыпты баға тауар импорт еліне экспортқа сатылған бағамен тікелей байланысты емес. Бұл тауардың нарықтық бағасы-мәміле тараптары барлық қажетті ақпаратқа ие ақылға қонымды әрекет ететін, ал мәміле бағасының шамасына қандай да бір төтенше жағдайлар көрсетілмейтін бәсекелестік жағдайында тауар ашық нарықта иеліктен шығарылуы мүмкін ең ықтимал баға. Қалыпты баға әрбір тауар үшін анықталды. Мәміле бағасының осындай бағадан іс жүзінде ауытқуы қалыпты бағадан асып кеткен кезде ғана ескерілді. Азаю жағына ауытқу 10% шегінде ескерілді.
Брюссель конвенциясына 70-тен астам мемлекет қосылды. Алайда АҚШ пен Канада Конвенцияға қол қойған жоқ,сондықтан кедендік құнды анықтаудың ұлттық ережелерін біріздендіру туралы мәселе шешілмеген.
1970-ші жылдардың басында ГАТТ Токиялық раунды шеңберінде көп жақты сауда келіссөздері 1979 жылы бірқатар келісімдердің қабылдануымен аяқталды.
1979 жылы ГАТТ Токий раунды шеңберінде жасалған ГАТТ-тың VII бабын қолдану туралы келісімде (т.б. кедендік құн кодексі) тауарлардың кедендік құны: «мәміле бағасы, яғни тауарды импорт еліне экспортқа сату кезінде нақты төленген немесе төлеуге жататын, ықтимал қосуларды ескере отырып түзетілген (аталған Келісімнің 8-бабының 1-бөлігінде көзделген) баға», белгілі бір шегерімдер мен қосымша есептеулермен түсіндіріледі.
Алайда бұдан әрі мәтін бойынша бірнеше өзге анықтама пайда болады: «импортталатын тауарлардың кедендік құны — импортталатын тауарлардың адвалорлық кедендік баждарын салу мақсаттары үшін тауарлардың құны». Бұл анықтама тек импортталатын тауарларға ғана қатысты.
Көп жақты сауда келіссөздерінің Уругвай раундының (Марракеш, 1994 жылғы 15 сәуір) нәтижелері бойынша қабылданған қорытынды акт 1979 жылғы Келісімнен ерекшеленбейтін қағидаттық мәселелерде ГАТТ-тың VII бабын қолдану жөніндегі келісімнің жаңа редакциясын қамтиды.
Көрсетілген құжаттарда кедендік құнды тағайындау — баждармен немесе басқа да алымдармен салу не тауардың құнына негізделген импорттық және экспорттық шектеулерді қолдану атап көрсетіледі.
ГАТТ кедендік құны туралы Кодекс кедендік бағалаудың негізгі принципі ретінде импортталатын тауарларға нақты төленген баға түсінілетін мәміле бағасын пайдалануды бекітеді. Мәміле бағасына кейбір қосымша шығыстар (мысалы, сатып алушының лицензиялық Сыйақыға арналған шығыстары, комиссиялық және брокерлік сыйақылар, орау құны және т.б.) енгізілуі мүмкін.
Импорттаушы елге сатылған кезде тауар үшін нақты төленген немесе төлеуге жататын баға (ГАТТ-тың кедендік құны туралы Кодекске сәйкес) мынадай талаптар сақталған кезде кедендік құнға айналады:
— мәміленің бағасы немесе мәміленің өзін сату тауардың өзінің қажетті сапалық және сандық сипаттамаларын анықтайтын шарттардан басқа, бағаға әсер ететін қандай да бір шарттарға байланысты бола алмайды.;
— экспортер мен импортер өзара тәуелді болмауы тиіс;
— импорттаушы экспорттаушыға пайданың бір бөлігін тікелей немесе жанама қайтармайды;
— үш түрдегі шектеулерді қоспағанда, бағаланатын тауарларды пайдалану және билік ету импорттаушыға ауысатын құқықтарына қатысты шектеулер болмауы тиіс:
импорттаушы мемлекеттің заңнамасында көзделген шектеулерді;
тауарлар қайта сатылуы мүмкін өңірдің шектеулері;
елеулі әсер етпейтін шектеулердің болуы.