Ұлттың Ұлы ұраны — «Мәңгілік ел»
«Мәңгілік ел» құруға талай көшбасшылар адамзат тарихында талпыныстар жасаған. Енді сол тарихқа тереңірек үңілсек, әлемге әйгілі империялар келе келе әдсіреп, тарих бетінен мүлде жойылып кеткендері бар. Айталық, Каспий теңізінің оңтүстік шығыс жағалауынан Атлант мұхитына дейінгі ұлан байтақ территорияға әмірін жүргізген Ашурбанипал тұсындағы, ежелгі дүниедегі ең мықты атты әскері болған Ассирия, соның негізінде құрылған Вавилон империялары бірте бірте әлсіреп, ақыр соңында Ескендір Зұлқарнайынның жемтігіне айналған. Юлий Цезарь, Ескендір Зұлқарнайын құрған империялардың тарих көшінен қалуының себебін іздеп табу иын емес, өйткені ол патшасы ғылымға көңіл бөліп, арқа сүйеген елдер өркендеп, ғылымнан бойды аулақ салғандар құрдымға кетті. Мұның өзін тарих ділелдеп отыр. Бүкіл әлемге математика, инженерлік физика, астрономия ғылымын үйреткенде Вавилон гүлденді. Ондағы аспалы бақ Семирамида «әлемнің жеті кереметінің» бірі атанған еді. Бүгінгі Иран, Ирак мемлекеттерінің негізі болған Ассирия мен Вавилон империялары гүлденген шақта, Еуропа мемлекеттері қаріптің не екенін білмеген болатын. Ежелгі гректер мен римдіктер құрған империяның ар жағында Египет перғауындары өздерін «Құдай баласымыз», «Жердегі құдаймыз» деп атап «Мәңгілік ел» жасап жатырмыз деген болатын. Тарих көрсеткендей, адамзаттың жауы – адамның өзі, қанағатсыздығы, соғысқұмарлығы мен жыртқыштығы. Ізгілік жойылғанда мемлекет те, адамзат та жойылады. Адам баласының жүрегіне мейірім нұрын құятын – тарихи тамырдан нәр алған тәрбие, дәстүр. Дәстүр мен тәрбиені халық өзінің рухани өкілдері арқылы жасады, ал оны қолдайтын, іске асырып пайдаланатын қоғам. Қазақ халқының да тарихтың өне бойында қалыптасып, жүйеленген бай дүниетанымы бар. Уақыт өткен сайын ғылым, білім, технология, қоғамдық қатынастар күрделенген сайын, тарихи дүниетаным өз маңызын арттыра түсіп, қоғам қажеттілігіне барынша көкейтесті бола түсуде.
Қазақстан да әлемнің басқа да елдері сияқты заманымыздың осы бір қауіпі процесі жаһанданудан тыс қала алмай отырғандығы анық. Осы орайда, елімізде бұл алапат үдеріске анықтама беріп, өз мәдениетімізді бөгде өркениеттің жетегінде кетпеуінің жолдарын ұсынған зерттеушілер пікірі анық сезіле бастады. Кей ғалымдар жаһандануды «экономикалық және мәдени империализмнің жаңа формасы», «вестернизация», «американизация» немесе «жаңа отарлау формасы» екенін алға тартады. Қазақ зерттеушілерінің қазіргі алдында тұрған міндет те жаһанданудың тәуелсіз мемлекетімізге әсері, оның экономикалық және саяси қауіпсіздігі, халықтың ‘этно – мәдени дәстүріне жағымды және жағымсыз әсерлерін мұқият талдау болып табылады. Сондықтан осындай жағдайда қазақ мәдениетін қайта түлетіп жандандыруды жаһандану кезінде тәуелсіз мемлекетіміздің басты қорғанысы деп білу керек.
Адамзат баласы рухани тығырыққа тіреліп, әлемдік қауымдастық жаңа қатерлермен бетпе – бет келіп, дінаралық, ұлтаралық қатнастардың маңызы артқан тұста халықты идеялық тұрғыда біріктіретін, басталған реформаларды ары қарай табысты түрде жүргізетін, қазақ халқының ұлттық құндылықтарын сақтап қалатын идеяларға қажеттілік артып отыр. Тарихта болған талай мемлекеттердің түбіне жеткен зобалаңнан аман қалып, өзіндік ерекшеліктерге ие дәстүрлі сол жаһанданудың алапат дауылына ептілікпен қарсы қоя білу – біздің мемлекетіміздің мәңгілігінің кепілі. Заман тағы өзгерер, ғылым мен технология дамып, адамзат санасы біздің түсімізге де кірмеген небір ғажайыптарға қол жеткізер. Өзге планеталар бағындырылар, бірақ қазақ рухы, рухани мәйегі сол ғажайыптардан да жоғары тұруы керек. Сондықтан ұлттық идеяны халқымыздың қарапайым дүниетанымдық ұғымдарынан бастай отырып, қалыптасу кезеңдерін, оның теориялық негіздерін өркениеттік өлшемдер бойынша зерделеу бүгінгі мақсат. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті, Ұлт лидері Н.Ә.Назарбаев «Біз үшін болашағымызға бағдар ететін, ұлтты ұйыстырып, ұлы мақсаттарға жетелейтін идея бар. Ол – «Мәңгілік Ел» идеясы», – деген еді [1]. «Мәңгілік ел» идеясы қазақ халқының ата – бабаларынан, яғни ортағасырлық түркілік заманнан бастау алса, қазақ халқы тарих сахнасына шыққанда осы идеяның заңды жалғастырушысы болып табылады. Сонымен қатар Елбасы тәуелсіз мемлекетіміздің атауы «Ұлы Дала елі» болып өзгеру мүмкіндігін де айтты. Мұның да ел – жұрттың талқысына уақытында қойылғанын ерекше атаған жөн. Сонымен қатар, бұл идеяның Ата тарихымыздың бір кезеңінде мемлекеттік идеология ретінде уақыт тезінен, сынынан өткендігін, қайтіп, осы уақытқа дейін ел санасында тарихи сабақтастықты жалғастырып келе жатқандығын да білуі керек [2]. Осы уақытқа дейін «мәңгілік ел» жасауға талпынушылар негізінен өздерінің әскери қуаттарына ғана сенді. Бірақ уақыт олардың қателескендіктерін дәлелдеп берді. Қара күшке үміт артқан ел ешқашан мәңгілік болмақ емес. «Мәңгілік ел» идеясы Қазақстанды мекендеген, тағдыр – талайы бір ұлттар мен этностық топтардың қатысуымен тарих толқынынан өтіп, бүгінде жаһандану үдерісінде жасампаз ұлттық идеяға айналып отыр. Екіншіден, біздің пайымдауымызша «мәңгілік ел» тек қана ақылына, біліміне, ғылымына, төзімділігіне жан жақпен сыйластық қарым қатынасына ғана арқа сүйегендер құра алатын ел. Осы талаптардың бірі ескерусіз қалса, онда өмірге қайта жолдама алған ұстанымның бір қанаты қайырылар.
«Мәңгілік ел» халықаралық ұйымдармен бірге, жеке, және өзге елдермен біріге отырып, мәңгі әлемнің қазіргі қас жаулары – халықаралық терроризм, адам саудасы, есірткі саудасымен аяусыз күрес жүргізіледі. Мәңгі ел бізге, алшақтаған әлем қауымдастығын, ең алдымен аймақтағы елдерді біріктіріп, сол елдердің халқына сапалық тұрғыда үлгі болуға итермелейді. Қазіргі Қазақстан – түркі әлеміндегі шынайы жетекші. «Мәңгілік ел» бұрынғы түркі қағанатының бірден – бір мұрагері ретінде Еуразия құрлығындағы барлық түркі халықтарына саяси – экономикалық, мәдени қамқорлық көрсетіп, бұл мәселені елдің ұлттық мүдделерінің маңызды бір бөлігі ретінде қарастырылуы керек [3]. Осы орайда Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты «Мәңгілік ел» принципі негізінде жүргізіледі. Яғни Мәңгі елдің мәңгілік мүддесі бар. Мәңгілік ел ретінде Әлемнің мәңгілігіне аса мүдделі ел ретінде әлемдегі ынтымақтастық пен тұрақтылықтың, бейбітшілік пен келісімнің болуына барлық күш – жігерін салады. Мәңгілік ел ретінде жаһандық проблемалардың қай – қайсысы болса да біздің ел үшін маңызды. Дүниенің төрт бұрышындағы жағдай біздің үнемі бақылауымызда болуы шарт. Қазақстан мәңгі әлемнің мүддесіне орай гуманистік, сындарлы саясат арқылы өзгелерге үлгі. Еліміз тәуелсіздік алғалы міне ширек ғасырдан асып барады. Осы тарих үшін ештеңе болмайтын 25 жылда еліміз «Мәңгілік ел» ұлттық идеясының тек теориясын емес, ғасырға татырлық ұлы істерді жасады. Біріншіден, біздің Көшбасшымыз қолдағы бар жаппай қырып жоя алатын жойқын күш ядролық қарудан өз еркімен бас тартты. Бұл дұшпанды азайтып, досты көбейіттік деген сөз. Екіншіден, Елбасы егемен елді құру тізгінін қолға ала салысымен іргеміздегі екі алып көршіміз Ресей Федерациясы мен Қытай халық республикасының басшылығымен достық аралас құралас қарым қатынас орнату жөнінде келісім шарт жасау ісін қолға алып, бұл келісімдер бүгінгі күні өз нәтижесін беруде. Сондай ақ әлемнің барлық аймақтарымен, барлық мемлекеттермен достық қарым қатынас орнаттық. Түріктер қандастарымыз. Исламшылдар діндестеріміз. АҚШ пен Еуроодақ, Жапония стратегиялық әріптесімізге айналып отыр. Мінеки, Елбасының салиқалы саясатының негізі, мәңгілік ел басшысының нық жоспары. Айта кету керек, бүкіл адамзат тарихында тұңғыш рет Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қана әлемдік дәстүрлі діндер жетекшілірінің басын Астанада біріктіріп, бір мәміле дастарқанына жинап, «Жаратушымыз бір, сондықтан бейбіт қатар өмір сүруімізге болады» дегізе алған жалғыз тұлға. Әлемнің барлық дәстүрлі діндерін ұстаушылар қазақтардың тілеулестеріне айналды. Бұл адамзат тарихында тұңғыш рет ақиқатқа айналған ізгі қадам [4].
«Қазақстан – 2050 Стратегиясы» мақсаты мен міндеті ұзақ мерізімді жоспар. Мақсат айқын, жоспар дұрыс. Енді не істеу керек? Бұл жоспар бойынша 2050 жылға қарай Қазақстанды әлемнің алдыңғы қатарлы 30 елінің сапына қосу. Бұл «үлкен секіріс». Мемлекет халқының сапалық көрсеткішіне, табиғи қорлар мен бүгінге дейінгі жетістіктерге, әлем халқымен сыйластық рухында құрылған саясатқа арқа сүйеген Елбасымыз осылайша «Мәңгілік ел» құруға экономикалық негіз жасап алуды жоспарлады. Осынау даусыз ақиқаттар бізді «Мәңгілік ел» жасауға міндеттейді. Сонымен «Мәңгілік ел» жасаудың « 2050 Стратегиясы» мен «Нұрлы жол» бағдарламасын қайткенде өз деңгейінде орындап шығу біздің елдің әрбір азаматының санасында болмақ. Қазақстан егемен ел ретінде дамудың алғашқы күндерінен бастап жаһандық деңгейде де, өңірлік деңгейде де жауапты саясат жүргізіп келеді. Қазақстанның барлық бастамалары, Президентіміз ұйытқы болған бастамалар әлемдік қоғамдастық тарапынан кеңінен қолдау тапты. Еліміз өзінің шешімдерімен және белсенді қызметімен жаһандық және өңірлік қауіпсіздікке орасан зор үлес қосты. Оны қару – жарақты еселеп көбейту және басқа елдерге қатер төндіру есебінен емес, ашықтық, тең құқықты әлемдік ынтымақтастық, жасампаздық және басқа елдермен сындарлы үнқатысу орнату арқылы айғақтауда[5]. «Мәңгілік Ел» жалпы Қазақстандық ортақ шаңырағымыздың ұлттық идеясы. Ата – бабаларымыздың сан мың жылдан бергі арманы болатын. «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыру белгілі бір құндылықтар жүйесіне негізделетіні белгілі. Сол құндылықтардың ішіндегі ең бастысы – қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде нығайту, қазақстандықтардың үш тілде еркін сөйлеуіне жағдай жасау. Мемлекеттік тіл «Мәңгілік Ел» идеясының негізі, өзегі. Мемлекет билігінің құдіреттілігі мен күштілігі қазақ тілінде сөйлеуімен өлшенеді. Мемлекет қай тілде сөйлесе, сол тілдің құдіреті қашанда үстем болады. Мемлекеттік тілде сөйлеу қазақ халқының ішкі бірегейлігін нығайтып, өркениеттік, мәдени бағытын арттырады. Тіл – ұлттың мәдени коды, ойлау және таным, дүниеге қатынасының, құндылықтарды бағалай білу жүйесінің коды. Тіл – билік, үлкен саясат. Тіл – «Мәңгілік Ел» идеясының басты қолдаушысы. Ана тіліңді құрметтеу – ұлттық намысты ояту мен жаңғыртудың көзі. Бұл жолда тілдік және ақпараттық кеңістік қауіпсіздігін қамтамасыз ету – ел тәуелсіздігін қорғаудың басты ұстанымы болуы тиіс.
«Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыратын және оны одан әрі дамытатын – бүгінгі жастар. Жастар осы ұлттық идеяны жүзеге асыру үшін өз Отанын сүйетін ұлтжанды, патриот болулары керек. Патриотизм біздің қазақстандық жастар үшін, этностарды біріктіретін күш ретінде мойындалуы тиіс. Ел мәртебесіне, оның асқақтығы мен биіктігі, тұтастығы мен мызғымастығы тек әділеттілік пен өзара ынтымақтастық және сыйластық негізінде қол жеткізілуі тиіс. Елбасы Н.АӘ Назарбаев тұжырымдаған ұлттық идеяның іргетасы егемендік жылдары ішінде көп ұлтты Қазақстанда этникалық тұтастықтың – Қазақстан халқының, құндылықтар жүйесі ортақ, тарихы ортақ, тағдыры мен мақсаты ортақ қазақстандықтардың қалыптасуының мойындалуы болып табылатынын айта кеткен жөн. «Біз, қазақстандықтар, біртұтас халықпыз! Біздің тағдырымыз да ортақ – ол біздің «Мәңгілік Ел», біздің беделді және ұлы Қазақстан! «Мәңгілік Ел» – бұл біздің жалпы қазақстандық үйіміздің ұлтық идеясы, ата – бабаларымыздың арманы». Президенттің бұл сөздері ұлттық идеяның негізін де, тереңдігін де толықтай көрсетеді және бүгінде қазақстандықтардың оларды біріктіретін ортақ мақсаты бар деп нық айтуға мүмкіндік береді. Бұл мақсат – саулық пен молшылық, келісім мен достық үстемдік ететін ортақ үйімізді – Қазақстан Респуликасын құру.