Несие капиталы: түсінігі, функциялары және ерекшеліктері
Несие капиталы-ақша. меншік иесі қайтарымдылық шартымен белгілі бір % үшін несие беруге беретін ср-ва. Несие капиталы қозғалысының нысаны-несие. Несие қаражатының көздері: 1) кәсіпорындардың амортизациялық қоры және халықтың мамандандырылған кредит институттарындағы және т. б. салымы.; 2) айналым бөлігі. кап-ла-да ақшалай өтемақы. тауар өткізу процесінде босатылатын нысанда; 3) ден. алшақтық нәтижесінде пайда болатын өнім сатудан ақша алу және З / төлем төлеу; 4) өндірісті жаңарту мен кеңейтуге кететін пайда; 5) ден. халықтың табысы мен жинақталуы (осн. несие көзі. кап-ла); 6) ден. мемлекеттік меншікті иеленуден мемлекеттік қор-лау, өндірістік, коммерциялық және қаржылық табыстар. қы-ти үкіметінің, сондай-ақ салады. орталық және жергілікті бюджет сальдосы. Несие қаражатының жайдан айырмашылығы 1) тауардың бағасы оның құнынан артық 2) несие несиесінің қозғалысы кезінде пайыздық қатынастар пайда болады.
Капиталдар нарығында несиелік капитал мемлекет, заңды және жеке тұлғалар атынан Еркін қаржы ресурстарына ұлттық экономиканың қажеттілігін қанағаттандыра отырып, ерекше орын алады.
Несие капиталының ерекшелігі оны кредитордан қарыз алушыға және кері беру процесінде барынша толық көрінеді:
капитал ретіндегі несиелік капитал — иесі беретін, дәлірек айтқанда-сататын меншік, қарыз алушыға капиталдың өзі емес, тек оны уақытша пайдалану құқығы;
қарыз капиталы тұтыну құны қарыз алушының пайданы қамтамасыз ете отырып, өнімді пайдалану қабілетімен анықталатын өзіндік тауар ретінде (оның бір бөлігі несие пайызын кейіннен төлеу үшін пайдаланылатын));
кредитордан қарыз алушыға беру рәсімі уақыт бойынша ақы төлеу тетігі бөлігінде үнемі таратылған сипатқа ие несие капиталын иеліктен айырудың ерекше нысаны;
сатушыдан (кредитордан) сатып алушыға (заемшыға) беру сатысында өнеркәсіптік және саудадан айырмашылығы әдетте ақшалай нысанда болатын несие капиталы қозғалысының ерекшеліктері.
Негізгі көзі кредитордың меншікті ақша қаражаты болған өсімдік капиталдан айырмашылығы, несие капиталы ең алдымен мемлекеттен, заңды және жеке несие ұйымдары тартатын қаржы ресурстары есебінен қалыптасады.
Кредиттік қатынастарды дамытудың бірінші кезеңінде кейіннен капиталдандыру және пайда алу үшін қаржы делдалдарына ерікті негізде берілетін мемлекеттің, заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос ақша қаражаты несие капиталын қалыптастырудың жалғыз көзі болды.
Өндірістің капиталистік тәсілінің және атап айтқанда, банктердің тікелей қатысуымен қолма-қол ақшасыз ақшалай есеп айырысу нысанының дамуына қарай несиелік капиталды қалыптастырудың жаңа көзі өнеркәсіптік және сауда капиталдарының айналым процесінде уақытша босайтын қаражат болды.
Несие капиталы нарығының құрылымы. Несие капиталдарының нарығын қаржы нарықтарының бірі ретінде несие капиталының айналысын қамтамасыз ету процесіне байланысты қаржы қатынастарының ерекше саласы ретінде анықтауға болады.
Бұл нарықтың негізгі қатысушылары:
бастапқы инвесторлар, яғни банктер жұмылдырылатын және несие капиталына айналатын еркін қаржы ресурстарының иелері;
ақша қаражатын тікелей тартуды (шоғырландыруды), оларды несие капиталына айналдыруды және оны қарыз алушыларға пайыз нысанындағы ақы үшін қайтарымды негізде кейіннен Уақытша беруді жүзеге асыратын кредиттік-қаржы ұйымдары тұлғасындағы мамандандырылған делдалдар;
қаржы ресурстарының жетіспеушілігін бастан кешірген және оларды уақытша пайдалану құқығы үшін мамандандырылған делдалға төлеуге дайын заңды, жеке тұлғалар мен мемлекет тұлғасындағы қарыз алушылар.
Банктер бөлетін кредиттік ресурстардың мақсатты бағытталуына сүйене отырып, несиелік капитал нарығы төрт базалық сегментке саралануы мүмкін:
- ақша нарығы-айналым қаражатының қозғалысына қызмет көрсететін қысқа мерзімді кредиттік операциялардың жиынтығы;
- капитал нарығы — ең алдымен негізгі құралдардың қозғалысына қызмет көрсететін орта және ұзақ мерзімді операциялардың жиынтығы;
- қор нарығы-бағалы қағаздар нарығына қызмет көрсететін кредиттік операциялардың жиынтығы;
- ипотекалық нарық — жылжымайтын мүлік нарығына қызмет көрсететін кредиттік операциялардың жиынтығы.
Нарықтың сандық сегменттерінің әрбірінің оның ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуі бөлігінде ерекше ерекшеліктері бар, бұл іс жүзінде коммерциялық банктерді, мамандандырылған қаржы-кредит институттарын (инвестициялық, ипотекалық және т.б.) құруға алып келді.