Қоғамдық-саяси өмiрдiң қайшылықтары
Социалистiк жолмен даму қайшылықтарының көрiнiстерi туралы түсiнiк беру; КСРОның 1977 жылғы, Қазақ КСРiнiң 1978 жылғы Конституциялары, түңiлу психологиясы туралы баяндау; — демократизмге тәрбиелеу; — қоғам дамуындағы қайшылықтарды аша отырып, даму туралы ой қорыту. Картаны пайдалана отырып баяндау, құжаттармен және таратпа материалдармен жұмыс iстеу. Көрнекi құралдар: Дүниежүзiнiң саяси картасы; хронологиялық кесте; таратпа материалдар; Д.Қонаевтың портретi.
Базалық бiлiм: алдыңғы тарауда айтылған, Қазақстанның соғыстан кейiнгi онжылдықтардағы дамуы туралы мағлұматтар: 1960 жылдардың ортасындағы халықаралық жағдай, кейбiр елдердегi социализмге наразылық көрiнiстерi, Чехословакияда, Польшада, Қытай Халық Республикасында болған оқиғалар. 81 Тiрек ұғымдар: тоқырау жылдары; КОКП билiгiнiң КСРО Конституциясында заңдастырылуы; КСРОның 1977 жылғы Конституциясы; Қазақ КСРiнiң 1978 жылғы Конституциясы; бұқаралық түңiлу психологиясы.
Сабақтың барысы. Бұл — жаңа тараудың алғашқы сабағы. Бұл тарауда оқушылар елiмiздiң дамуының жаңа бiр кезеңiнде болған оқиғалармен танысады. Сондықтан сабақ мұғалiмнiң дүниежүзi картасын пайдалана отырып баяндауымен басталады. Бұл баяндауында мұғалiм мына екi мәселенiң басын ашып бередi. Оның бiрiншiсi — тоқырау жылдары ұғымы, екiншiсi — 1960 жылдардың ортасынан бастап, одан әрi 1970 жылдар iшiнде кейбiр елдердiң социалистiк бағдардан бас тарту құбылыстары. Тоқырау жылдары деген шартты ұғым. Бұл 1960 жылдардың ортасынан 1980 жылдардың ортасына дейiнгi екi онжылдықты көрсетедi. Екiншi мәселенi мұғалiм 1968 жылғы Чехословакия оқиғаларын, 1970 жылдар iшiндегi Польшадағы “Ынтымақ” қозғалысының саяси қызметiне байланысты жағдайларды, 1970 жылдардың соңына қарай Қытайдағы экономикалық реформаларды мысалға ала отырып түсiндiредi.
Одан әрi мұғалiм саясиэкономикалық дағдарыстың КСРОны да қамтығанын айта келiп, бұл тығырықтан шығудың әдiсi ретiнде коммунист идеологтердiң кемелденген социализм туралы тұжырымдаманы ойлап тапқанын баяндайды. Бұл тұжырымдаманың толық сипаттамасын беру мiндеттi емес.
Сабақтың келесi сатысына кiрiспес бұрын мұғалiм Д. Қонаевтың республика партия ұйымының басшысы жұмысына келгенi туралы оқушыларға мағлұматтар бере кетедi. Сабақтың екiншi бөлiгiнде мұғалiм оқушыларды құжаттармен жұмыс iстетедi. Ол үшiн “Қазақстан тарихы” хрестоматиясынан КСРОның 1977 жылғы Конституциясынан және Қазақ КСРiнiң 1978 жылғы Конституциясынан келтiрiлген үзiндiлердi мұғалiм алдын ала тауып, айтылып жатқан мәселелерге қатысты баптарды оқып, белгiлеп алуы керек. Құжаттармен жұмыс барысында оқушыларға мынадай сұрақтар берiлуi мүмкiн: Дiнмұхамед Қонаевтың Республика партия ұйымы 1960 жыл ның Бiрiншi хатшысы болып сайлануы 7 қараша, Қазан төңкерiсiне 50 жыл. “Кемелденген социализм” 1967 жыл туралы жаңа тұжырымдаманың жариялануы Желтоқсан, КСРО Конституциясының қабылдануы 1977 жыл Сәуiр, Қазақ КСР Конституциясының қабылдануы 1978 жыл 1. 1977 жылғы КСРО Конституциясының 6бабын оқып, мазмұнын баяндап берiңдер.
2. “Кеңес қоғамының басты және бағыт берушi күшi, оның саяси жүйесiнiң ұйытқысы — КОКП” дегендi қалай түсiнесiңдер? 3. Ол кезде КОКПдан басқа саяси партия болды ма, болуы мүмкiн бе едi? Оның себебi неде? 4. Бiр партияны бүкiл қоғамдағы басты билеушi күш ретiнде танып, оны конституциялық деңгейде заңдастырып тастау демократизмге жата ма? 5. 1978 жылғы Қазақ КСРi Конституциясынан Қазақстан Компартиясы туралы бапты iздеп табыңдар және оның қоғамдағы орны туралы не жазылғанын айтыңдар. 6. Төмендегi кестенi дәптерге түсiрiп алыңдар. Параграфтағы соңғы тақырыпшаны түсiндiру үшiн мұғалiм мына сұрақтар жазылған үлестiрмелi карточкаларды дайындап әкеледi: 1. Қоғамда демократиялық ұстанымдар орнықпағанда, жариялылыққа жол берiлмегенде, пiкiрдiң көптүрлiлiгi болмағанда бұқара өзiн қалай ұстайды? 2. Ресми ақпарат құралдары арқылы билеушiлер үнемi мақталып жатса, шын мәнiнде бұқара сөз бен iстiң арасындағы алшақтықты сезiп жүрсе, бұл қандай жағдайларға әкелiп соқтыруы мүмкiн? 3. Қандай жағдайда халық бұқарасы материалдық жағдайы нашар болса да билiк иелерiнен оны жақсартуды талап етпей жүре бередi? Мұғалiм сыныптың жалпы дайындығына қарай бұл сұрақтарға берiлуi мүмкiн жауаптарды алдын ала аңғарып, оқушыларды бұқаралық сипатта көрiнiс беретiн себептердi анықтауы тиiс.