Қоршаған ортаны қорғау

Атмосфералық ауаға ластаушы заттардың шығарылуын болдырмау және азайту жөніндегі шаралар жүйесі адамды және қоршаған табиғи ортаны зиянды әсерлерден қорғау, материалдық құндылықтарға келтірілетін залалды азайту мақсатында жүзеге асырылады. Қоршаған ортаны қорғау міндеті РБ Конституциясында бекітілген. «Атмосфералық ауаны қорғау туралы» Заңға сәйкес атмосфералық ауаның жай-күйі үшін мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды және жеке тұлғалар жауапты болады.

Қоршаған табиғи ортаны және халықтың денсаулығын қорғау мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық қадағалаудың арнайы уәкілетті органдары мен РБ-ның атқарушы билік органдары атмосфералық ауа сапасының нормативтерін белгілейді.

Атмосфералық ауа сапасының нормативі-бұл адамның денсаулығына, жануарлар мен өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және қоршаған табиғи ортаның басқа да құрауыштарына қолайсыз әсер етпейтін атмосфералық ауадағы ластаушы заттардың шекті жол берілетін қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді құрамы. Оқшауланған әрекет кезінде және олардың комбинациясы үшін көптеген химиялық заттар үшін ШРК орнатылды. Бұл ШРК адам денсаулығын ескере отырып әзірленген. Қалалар мен басқа да елді мекендерді жобалау, салу және қайта жаңарту кезінде атқарушы билік және жергілікті өзін-өзі басқару органдары атмосфералық ауаның ластануының қазіргі деңгейін және оның өзгеру болжамын ескеруге міндетті. Кәсіпорындар атмосфералық ауаны рұқсат етілген шектен тыс ластайтын қалалар мен басқа да елді мекендерде арнайы уәкілетті мемлекеттік атқарушы органдар оны қорғау жөніндегі іс-шараларды әзірлеуге және жүзеге асыруға міндетті.

Кәсіпорындарды салу, пайдалануға беру, қайта жаңарту және техникалық қайта жарақтандыру кезінде, сондай-ақ жаңа технологиялық процестерді енгізу кезінде зиянды заттарды ұстау, залалсыздандыру, атмосфераға ластаушы шығарындыларды азайту немесе толық алып тастау жөніндегі шаралар көзделуі тиіс.

Атмосфералық ауаны қорғау оның көлікпен едәуір ластануына байланысты бірқатар іс-шараларды талап етеді. Шаруашылық қызметті жүзеге асыратын және атмосфералық ауаның жай-күйіне әсер ететін көлік құралдарын немесе қондырғыларды пайдаланатын жеке тұлғалар:

— стационарлық көздерден атмосфералық ауаға рұқсат етілген шығарындылардың лимиттерін сақтау;

— атмосфералық ауаға ластаушы заттардың шығарылуын бақылауға және тазалауға арналған имараттарды, жабдықтарды, аппаратураларды пайдалану ережелерін сақтау;

— қоршаған табиғи ортаны қорғауға жауапты атқарушы биліктің мемлекеттік органдарының нұсқамаларын орындау;

— белгіленген тәртіппен көлік және өзге де жылжымалы құралдар мен қондырғылардың белгіленген техникалық нормативтерге сәйкестігін тексеруді қамтамасыз ету.

Атмосфералық ауаны қорғау жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру табиғи ортаның басқа объектілерінің ластануына әкеп соқпауы тиіс.

Атмосфераны қорғау кезінде санитарлық-қорғау аймақтары маңызды. Санитарлық нормалар мен ережелерге сәйкес, кәсіпорындар, олардың жеке ғимараттары мен құрылыстары, қоршаған ортаға зиянды және иісті заттарды бөлу көздері болып табылатын технологиялық процестер, сондай-ақ ультрадыбыс, шу, діріл, электромагниттік толқындар, радиожиіліктер, статикалық электр көздері болып табылатын технологиялық процестер тұрғын үй құрылысынан санитарлық-қорғау аймақтарымен бөлінуі қажет.

Санитарлық-қорғау аймағы (СҚА) — бұл қоршаған ортаға және адам денсаулығына химиялық, биологиялық немесе физикалық әсер ету көздері болуы мүмкін кез келген өнеркәсіптік кәсіпорынның немесе басқа да объектінің міндетті элементі.

Санитарлық-қорғау аймағы-тұрғын үй құрылысы мен өнеркәсіп алаңдарының шекаралары, материалдар мен реагенттерді ашық және жабық сақтау қоймалары, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары арасындағы, оларды кеңейту перспективасын ескере отырып, аумақ.

Осы аумақтағы объектілердің қуатына, пайдалану жағдайына, шоғырлануына, қоршаған ортаға бөлінетін уытты және иісті заттардың сипаты мен санына, пайда болған шудың, дірілдің және басқа да зиянды физикалық факторлардың деңгейіне байланысты кәсіпорындар, өндірістер мен объектілер үшін санитарлық-қорғау аймақтарының мынадай ең төменгі мөлшерлері белгіленеді: 1-сыныпты кәсіпорындар – 2000 м; 2-сыныпты кәсіпорындар – 1000 м; 3-сыныпты – 500 м; 4-сыныпты кәсіпорындар – 100 м.

Шағын өндірістер үшін (азық-түлік, парфюмерлік-космалық өнеркәсіп, қоғамдық тамақтану, ойын-сауық және мәдени объектілер кәсіпорындары) ең аз СҚА шудың әсері бойынша жеткіліктілігін есептеу негіздемесі кезінде 50 м тең қабылданады.

Атмосфераны қорғау үшін газ тазарту және шаң ұстау қондырғыларының көмегімен шығарындыларды тазарту маңызды рөл атқарады. Қазіргі заманғы газ тазалау техникасының арсеналы үлкен, алайда түбегейлі шешім табиғи ортаны ластауға қабілетті қалдықтарды мүлдем бермейтін шикізатты кешенді пайдалануға негізделген технологиялық процестерді құру болып табылады.

Атмосфераны қорғау оның жай-күйін бақылау негізінде жүзеге асырылады. Осыған байланысты Беларусь Республикасында арнайы қызметтер, бақылау станцияларының желісі бар, атмосфералық мониторинг жүйесі жұмыс істейді.

Су ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану. Су ресурстарын қорғау және оларды ұтымды пайдалану – кідіріссіз шешуді талап ететін аса маңызды проблемалардың бірі. Су ресурстарын қорғау жөніндегі жұмыстың негізгі бағыттарының бірі тазартылған сарқынды сулар ағызылмайтын, ал технологиялық процестерде бірнеше рет пайдаланылатын сумен жабдықтаудың тұйық (ағынсыз) циклдарына көшу болып табылады. Өнеркәсіптік сумен жабдықтаудың тұйық циклдары Ағынды суларды жер үсті су қоймаларына ағызуды толығымен жоюға мүмкіндік береді. Өнеркәсіпте барынша экологиялық әсер беретін аз қалдықты және қалдықсыз технологиялық процестерді кеңінен енгізу өзекті болып отыр.

Кәсіпорындар шығаратын судың ластануын едәуір азайтуға, ағынды сулардан құнды қоспаларды бөлу арқылы болады. Суыту үшін судың ең аз мөлшерін пайдаланатын жаңа жабдықтарды әзірлеу және енгізу қажет болып табылады, өйткені кәсіпорындарда судың көп мөлшері осы мақсаттарға жұмсалады. Сумен салқындатудан ауаға өту өнеркәсіптің түрлі салаларындағы су шығынын 70-90% — ға қысқартуға мүмкіндік береді. Су айналымын арттыруға сарқынды суларды, атап айтқанда физика-химиялық тазартудың тиімділігі жоғары әдістерін енгізу елеулі әсер етуі мүмкін.

Су ресурстарын ластанудан және сарқылудан қорғау жөніндегі шаралар кешенін іске асыруға дамыған елдерде ұлттық табыстың 2-4% — ына жететін қаржы бөлінуде.

Жалпы, су ресурстарын қорғау және ұтымды пайдалану – бұл табиғатты қорғаудың кешенді әлемдік проблемаларының бірі.