С вирусты гепатит туралы мәлімет
Қазіргі таңда С гепатиттің өсуі байқалады. Осы аурумен ауру-сырқаулық көрсеткіштерінің өсуі (1999 жылға дейінгі 5 жыл ішінде — 6 есе өсті), жиі жас адамдардың ауруы, созылмалы түрге ауысуы және бауыр циррозы мен бауырдың біріншілік ісігіне алып келуі осы аурудың күрделі мәселелердің бірі екендігін көрсетеді.
Этиологиясы: С гепатиттің вирусы флавовирустар туыстығына жатады. С гепатит вирусының геномы — РНК. 6 генотииі ажыратылған, 90-нан астам субтиптері және көптеген вирус варианттары.
Вирус гепатиттерінің таралуы біркелкі емес.
Қоздырғыш қан сары суында төмен концентрацияда кездеседі, ал антиденелер түзілуі әлсіз және кеш.
Вирус формалинге, хлороформға сезімтал, 60°С қыздырғанда 10 сағат ішінде инактивирленеді, ал қайнатқанда — 2 минут ішінде.
Эпидемиологиясы: С гепатитінің вирусы (СВГ) кең таралған. Бүкіл дүние жүзінің тұрғындарының 3% -осы вирустың тасымалдаушылары болып саналады.
Әсіресе АҚШ-та, Батыс Европада осы аурудың эпидемиологиясы жақсы зерттелген. Бұл елдерде нақты және ұзақ уақыт арнайы алдын алу шаралары жүргізілуде. Жалпы парентеральды гепатиттер ішінен (әсіресе трансфузиядан кейінгі) С вирусты гепатиттер 75-95% құрайды. С гепатиттінің вирусы гемотрансфузия арқылы, сонымен қатар фибриноген, антигемофильді фактор, IX фактордың көпцентратын қүйғанда жұғуы мүмкін. С гепатитінің вирусы гемодиализ орталықтарының, органдардың трансплантациясы, әсіресе бүйрек трансплантациясы орталықтарының жетекші гепатиті болып саналады.
Онкологиялық мекемелерде және плазмофорез орталықтарында осы аурудың жиі кездесуі анықталады, кейде СВГ медицина қызметкерлері арасында да кездеседі.
НСV — инфекция инвазивті шаралар арқылы, тұрмыс қатынас арқылы жұғуы мүмкін. Трансплацентарлы жолменен немесе туылу кезінде жұғу мүмкіндігі НВV инфекцияға қарағанда темен, бірақ кездесуі мүмкін. Сонымен қатар жыныстық катынас арқылы да жұғады. Мерзімділік анықталмайды. Ресейлік авторларға сүйенсек балалар арасында жедел гепатиттердің құрылымында С гепатит 1,5%, парентеральды гепатиттер арасында — 18,5%, созылмалы гепатиттер арасында -21% құрайды.
Патогенезі: НСV мен НВV аралықтарында эпидемиологиялық ұқсастылығына байланысты, яғни екі инфекцияға да тән созылмалы түрге ауысуы, осы инфекциялардың патогенезінің ұқсастығы туралы ойлауға болады. Бірақта айырмашылықтары бар.
Алдымен НСV РНК-лы вирус, С гепатитте вирустың гепатоциттер геномына интеграциялануы болмайды, сондықтан оның интегративті түрлері кездеспейді. НСV — инфекциясының НВV — дан ерекшелігі ол тікелей цитопатикалы әсер көрсетеді. Бірақ С гепатитінде вирустың әлсіз иммундылығына байланысты А вирусты гепатитгегідей вирустан организм тез сауықпайды. НСV пептидтердің түзілуін белсендіреді, олар Т-лимфоциттердің антагонистері болып саналады. Осылайша шақырылған «Т-клеткалы -аиергия» хелперлі және цитотоксикалы белсенділікті тежейді, осы өзгерістерден процесс созылмалы түрге өтеді. С —гепатитінде гуморальді иммунды жауап әлсірек В — гепатитке қарағанда. Соr- антигенге қарсы антиденелер кеш түзіледі жәме аз мөлшерде. Сондықтан оларда В-гепатиттегі антиденелерге қарағанда вирусты нейтралдайтын қасиеттері жоқ, бұл озгсрістерде процесстің созылмалы турге ауысуына ықпал етеді.
Қазіргі ғылымның ашқан жаңалығы ол С және Н гепатиттерінің вирустарының бауырдан тыс репликациялануы туралы факт, ол сүйек миы мен қанда, лимфа түйіндерімен көк бауыр клеткаларында репликациялануы.
Әсіресе олардың моноциттер мен макрофагтарға репликациялануының анықталуының маңызы зор, себебі ол кезде иммуноциттермен қадағалануы жойылады.
С гепатитінде жалпы иммунитет «субоптимальды», жұқпалы процесс үстінен бақылаусыз. НСV -инфекциядан кейін тұрақты иммунды жауап түзілмейді. Ол 80%-не дейін созылмалы түрге ауысуына және реинфекцияға ықпал жасайды.
Иммундық бақылаудан «тыс қалуы» оның құрылымының антигендік өзгергіштігіне де байланысты.
Осы өзгерістердің барлығы адам организмінде вирустың бүкіл өмір бойы персистирлеуіне ықпал жасайды.
С гепатиті ВИЧ (АИВ) — инфекция сияқты баяу өтетін вирусты инфекциялар қатарына жатады, ұзақ жасырын кезеңі бар және өте айқын белгілермен, кейде өлімге әкелуі мүмкін ауру соңында. Кезеііділік топ. Жедел кезеңі 6 айға созылады.
Клииикасы: инкубациялық кезек, орташа есеппен 7-8 апта. Кейде 26 аптаға дейін созылуы, кейде қысқаруы мүмкін. Балаларға жедел С гепатит сарғаюсыз түрде (26,3%), жеңіл (42,1%) және орташа ауыр түрде (31,6%) өтеді. Ауыр және фульминантты түрлері С моногепатиттің өте сирск, сарғаю 14-37%-те кездеседі.
Ауру жиі біртіндеп басталады, енжарлықтан, шаршағандықтан, жұмысқа, оқуға қабілетінің төмендеуімен, тәбеттің төмендеуімен, лоқсудан басталады.
Типті түрлеріндс бірнеше күннен кейін зәрі қонырлайды және нәжісінің түрі ағарады, сосын айқын емес сарғаю. Кейде сарғаюсыз да терінің қышуы болады. Бауыры ұлғаяды және көк бауыр әрдайым ұлғаймайды. Дене қызуының жоғарлауы әрдайым анықталмайды.
Билирубин мен трансаминазалар жоғарылайды. Жиі 3 жастан асқан балалар, жиі қыз балалар ауырады.
Жедел В вирусты гепатиттән ерекшелігі жедел С вирусты гепатитте — созылмалы түрге типті түрінен кейін ауыса береді.
С гепатит — баяу өтеді, созылмалы түрге ауысуы 75-83%, 17-25%-ке жуық аурулар жедел гепатитпен ауыратын, толық жазылады.
НСV -инфекцияньщ ағымының схемасын былайша келтіруге болады:
Созылмалы гепатиттің биохимиялық белгілерімен аурулардың басым көпшілігінде әлсіз білінген немесе біршама бауырдың некрозды қабынуы зақымдалуы және аздап білінген фиброз анықталады (процесстің латентті (жасырын) фазасы)
Кейінгі анықталатын нәтижесі белгісіз, ол созылмалы гепатиттің 26-35% ауруларында 10-40 жыл ішінде бауыр фиброзы дамуы мүмкін және бауыр цирозынан, оның асқынуларынан ауру өлімге ұшырауы мүмкін. 30-40% бауыр цирозымен ауруларда бауыр карциномасы дамиды. Сонымен НСV -инфекция балаларда жиі латентті түрде өтеді.
Диагностикасы: Эпидемиологиялық, кейде клинико-лабораториялық мәліметтерге сүйеніп қойылады. Эпид. анамнезінде 3 ай-дан 6 айға дейінгі мерзімде парентеральді шаралар туралы мәліметтер ескеріледі. Лабораториялық диагностикасында А, В гепатит маркерлары, цитомегаловирусты инфекция, Эпштейн-Барр вирустары анықталмағанда қойылады.
Диагностикалық маркер ретінде саналады ИФА реакциясында — а/ НСУ анықталуы ауруды дәлелдейді. Кейде жалған оң, жалған теріс нәтижелер болуы мүмкін. Вирустың әлсіз иммуногенділігіне байланысты, клиникалық белгілерінің басталуынан бастап 3-5 айға дейін НСУ-қа қарсы антиденелер ИФА- реакциясында анықталмайды, осында ПТР — диагностика көмектеседі (РНК- НСҮ).