Тұрақты даму туралы түсінік, оның бағыттары
Әдебиетте тұрақты дамудың 60-тан астам анықтамасы бар. Ең кең тараған анықтама болып табылады: «Тұрақты даму – бұл қазіргі уақыттың қажеттілігін қанағаттандыратын, бірақ болашақ ұрпақтың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілетіне қауіп төндірмейтін даму». Тұрақты даму Тұжырымдамасы экологиялық ғылымда да, халықаралық тәжірибеде де кеңінен мойындалды.
Табиғи ресурстарды жіктеуге және оларды молықтыру серпініне негізделген ұзақ перспективаға арналған орнықты дамудың мынадай төрт бағытын бөліп көрсетуге болады.
Біріншіден, жаңартылатын табиғи ресурстар (Жер, Орман және т. б.) үшін олардың саны немесе биомассаны өндіру мүмкіндігі уақыт ішінде азаймауы тиіс, яғни кем дегенде жай ұдайы өндіру режимін қамтамасыз ету. Осылайша, Жер ресурстары үшін бұл неғұрлым құнды ауыл шаруашылығы алқаптарының көлемін сақтауды білдіреді немесе олардың ауданы азайған жағдайда – егіншілік өнімдерін өндіру деңгейін, ауыл шаруашылығы жануарлары үшін жердің жемдік әлеуетін және т. б. сақтауды (ұлғайтуды) білдіреді.
Екіншіден, жаңартылмайтын табиғи ресурстар үшін (мысалы, пайдалы қазбалар) оларды болашақта басқа лимиттелмеген ресурстар түрлеріне (мұнайды, газды, көмірді энергияның баламалы көздеріне – күн, жел және т.б. ішінара ауыстыру) ауыстыру перспективасымен олардың қорларының таусылу қарқынын барынша бәсеңдету.
Үшіншіден, қалдықтар үшін аз қалдықты, ресурс үнемдейтін технологияларды енгізу негізінде олардың санын азайту мүмкіндігі көзделуі тиіс.
Төртіншіден, қоршаған ортаның ластануына байланысты ластануды Әлеуметтік және экономикалық қолайлы деңгейге дейін («нөлдік» ластануды нақты емес күту) азайту мүмкіндігі көзделуі тиіс.
Экономикалық көрсеткіштер арасында орнықты дамудың тиімді өлшемдері экономиканың табиғи сыйымдылығын азайту болып табылады.
Адамзат тарихы көрсеткендей, түбегейлі экономикалық өзгерістер, табиғи заңдылықтарға сәйкес жүзеге асырылатын жобалар мен іс-шаралар ұзақ уақыт аралығында экономикалық тиімді болып табылады. Керісінше, тез және елеулі пайда әкелетін, бірақ ұзақ мерзімді экологиялық салдарларды, экстерналияларды ескерместен жүзеге асырылатын экономикалық жобалар болашақта көп жағдайда шығынды болады. Осылайша, ұзақ уақыт аралығы үшін «экологиялық, яғни үнемді» деген қарапайым қағида өте жиі сенімді.
Қалыптасқан қайшылықтарды жою өзінің табиғи негізін бұзбайтын тұрақты әлеуметтік-экономикалық даму шеңберінде ғана мүмкін болады. Адамдардың өмір сүру сапасын жақсарту биосфераның шаруашылық сыйымдылығы шегінде қамтамасыз етілуі тиіс, олардың артуы қоршаған ортаның реттелуінің табиғи биотикалық механизмінің бұзылуына және оның жаһандық өзгеруіне әкеп соғады. Тек осы шарттардың орындалуы қалыпты қоршаған ортаны сақтауға және адамдардың болашақ ұрпақтарының өмір сүру мүмкіндігіне кепілдік береді. Адамдардың тұтынушылық мінез-құлқын өзгертудің маңыздылығын атап өткен жөн. Тұрақты дамуға көшу тауарлар мен қызметтерге қажеттілікті шектеуді болжайды. Мұндай тәсілге қарағанда техногендік даму тұтынуды барынша арттыруды, тұтыну қоғамының одан әрі өркендеуін болжайды. «Көп тұтыныңыз, әр отбасы мүшесіне автомашина бойынша және т.б.» ұраны БиоСфера мүмкіндіктеріне қайшы келеді.
орнықты дамуға көшуді биосфераның мүмкіндіктерін елемей және азаматтар мен заңды тұлғалардың қоршаған ортаға және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапсыз қатынасын туындататын қазіргі ойлау стереотиптерін сақтай отырып жүзеге асыруға болмайды. Мінез-құлықты өзгерту үшін экологиялық тәрбие мен білім маңызды рөл атқарады.