Тәуелсiздiк жағдайындағы мәдени құрылыс

Сабақтың жоспары: — қазiргi кезде Қазақстанның мәдениет саласында болып жатқан өзгерiстер, рухани саладағы жаңалықтар туралы оқушыларға толық мәлiметтер беру; — эстетикалық тәрбие; — оқушылардың бiлiмге, ғылымға деген ынтасын арттыру. Сабақтың типi: конференция сабағы. Сабақтың әдiсi: топқа бөлу арқылы оқушылардың шығармашылық жұмыс түрлерiн талдау.

Базалық бiлiм: алдыңғы тарауда баяндалған елдiң экономикалықәлеуметтiк, демографиялық дамуы туралы материалдар.

Тiрек ұғымдар: тарихи сананы қалыптастыру; жаңа ғылыми басылымдар; ұлы тұлғалардың мерейтойлары; ғылым мен бiлiм саласындағы жетiстiктер мен iркiлiстер. Сабақтың нәтижесi: оқушылар тарихи сананы қалыптастыру, жалпы ұлттық татулық, халықтар тұтастығы, ұрпақтар бiрлiгi мен сабақтастығы ұғымдарының мәнiн түсiнедi; ғылым және бiлiм.

Көрнекi құралдар: Президенттiң жарлықтары (жылдар туралы), жаңа басылымдар, Абайдың, Жамбылдың, М. Әуезовтiң, Қ.Сәтбаевтың портреттерi. Бұл материалды оқушылардың саналы түрде меңгеруi, олардың ойларын ортаға салуы үшiн сабақты конференция түрiнде ұйымдастырған дұрыс. Ол үшiн оқушыларды 5 топқа бөлiп, бiлiмдiлiк шеберлiктерi мен дағдыларын қалыптастыруға және өз бетiмен қосымша iздену жұмыстарын пайдалана бiлуге үйрету қажет.

Сабақтың мазмұны қазiргi өнермен тiкелей байланысты болғандықтан, оларды пiкiрталас тудыратын сұрақтар қою арқылы жүзеге асыру тиiмдi. Төмендегiдей жұмыс формаларын ұйымдастыруға болады: 1. Кiтап көрмесiн ұйымдастыру: М.Әуезов, Абай, Жамбыл, Қ.Сәтбаев, Н.Ә. Назарбаев. 2. Хронологиялық даталарды жазып, плакатқа iлу. 3. Н.Ә.Назарбаевтың еңбектерi. Мұғалiм сөзi: “Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тәуелсiздiгiн алуы бұқаралық сананы өзгертуде, ұлттық дәстүрлердi қайта жаңғыртуда, тарихи сананы егемендiк үдерiсiнде жаңаша қалыптастыруда зор рөл атқарады. Бұл ретте 1997 жыл президент жарлығымен “Жаппай ұлттық татулық және саяси қуғынсүргiн құрбандарын еске алу жылы”, 1998 жылды “Халықтың тұтастығы мен ұлттық тарих жылы”, 1999 жыл “Ұрпақтар бiрлiгi мен сабақтастық жылы”, “2000 жыл “Мәдениет жылы” деп жариялануы өткен тарихтан келешек үшiн тәлiм алуға, тарихи ақтаңдақтарды әйгiлеп, бұқаралық сананы көтеру арқылы қоғамның даму жолын қайта зерделеуге септiгiн тигiздi. Тәуелсiз Қазақстанның ғылыми тарихының негiзi қалана 122 бастады. өткен тарихымызға жаңа көзқарас қалыптастыру мақсатында “Қазақ тарихы”, “Отан тарихы”, “Ақиқат” журналдары шығарылды. 1999 жылы Н.Ә.Назарбаевтың “Тарих толқынында” атты кiтабында ұлт пен мемлекеттiң өткенi мен келешегiне кең көлемде талдау жасалынды”. Ал екiншi, үшiншi мәселелер бойынша оқушыларды 4 топқа бөлiп, олардың өздерiне сөз берiледi. Әрбiр топ iздену арқылы қосымша газетжурнал, тарихи, әдеби материалдардан оқыған ойларын ортаға салып түсiндiредi, дәлелдейдi.

• Абай мен Ж.Жабаев — туғанына 150 жыл (өмiрi, қызметi, жазған шығармалары).
• М.Әуезов пен Қ.Сәтбаев — туғанына 100 жыл (өмiрi, қызметi, жазған шығармалары).
• Мәдениет пен ғылымның дамуындағы iркiлiстер мен беталыстар туралы.
• “Мәдени мұра” бағдарламасының маңызы мен мәнi туралы.
• Мәдениет пен ғылымның дамуындағы жетiстiктер және олимпиадалық спорттың дамуы.

Әр топтың мүшелерi өздерiне бөлiнiп берiлген тақырыпшалардан әзiрленген баяндамалары бойынша сөйлейдi. Әр топтың жетекшiлерi сөйлеген оқушылардың ойларын толықтырып, жетекшiлiк жасайды. Ал мұғалiм оқушылардың пiкiрлерiн тыңдай отырып, мынадай мәселелердi атап өтедi: “1997 жылдан бастап қаражат тапшылығын желеу еткен бюджеттiк мекемелер оңтайландыру (оптимизация) деп аталған солақай саясат жүргiздi. Бұл, ең алдымен, мектептерге, балабақшаларға, медициналық мекемелерге, кiтапханалар жүйесiне ауыр соққы болып тидi. Соның салдарынан көптеген нысандар (жоғарыда аталған) жабылып қалды. Мәдениет ошақтары мүшкiл халге ұшырады. 1998 жылы 28 тамызда республика үкiметiнiң қаулысымен “Жалпыға бiрдей мiндеттi орта бiлiм қоры” құрылды. Бұл қордың көмегiмен мектептi тастап кеткен 21336 оқушы мектеп партасына қайтадан отырды. 1998 жылы Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ Бiлiм академиясы құрылды. Осы ғылым ордасының тiкелей қолға алуымен бiлiм беруге қойылатын қазiргi талаптарға сай келетiн төл оқулықтар шығарыла бастады.

Сондай-ақ 1997 123 жылы Республика Парламентi “Бiлiм туралы” заңның өзгерген редакциясын қабылдады. Жаңа заң бойынша негiзгi мектепке бару 9сынып көлемiнде аяқталып, 10, 11сыныптар бағдарлы мектеп болып жұмыс жасайтын болды. Алайда өтiп бара жатқан ХХ ғасырды, әсiресе оның 1917 жылғы Қазан төңкерiсiнен кейiнгi 76 жылын Қазақстан мен оның халқы үшiн босқа өткен кезең деуге болмайды. Бұл туралы республика Президентi “Жадымызда жатталсын, татулық дәйiм сақталсын!” деген еңбегiнде атап өткен болатын”. Бұл сөздер оқылып, талданады.

Мұғалiм қорытынды жасайды: “Олай болса, балалар, ХХ ғасыр қазақ халқы үшiн және барша қазақстандықтар үшiн үмiт пен күдiкке, қайшылықтар мен нәтижелерi аса ауыр болған түрлi мәндегi күреске толы тарихи кезең болды. Қазақстан халқы неғұрлым бiлiмдi, мәдениеттi болған сайын, соғұрлым өз Отанына көбiрек пайда келтiредi. Адамның бiлiм мен ғылым иесi болып қоймай, оны ұрпақ игiлiгiне жұмсауы — өмiр талабы.

Сонымен қатар “Мәдени мұра” мемлекеттiк бағдарламасы 2004 жылы қабылданды. Бұл бағдарлама Президенттiң бастамасы едi. Бағдарламаның мақсаты мынада: Қазақстан тарихының жарқын беттерiн қайтадан жазу, ұлттық ойдың, мәдениеттiң озық туындыларын жинап, қайта зерделеп, жас ұрпақтарға тарту ету, өркениеттi елдердiң мәдениетiнiң үлгiлерiн қазақ тiлiне аудару жұмыстарын қамту. Ол үшiн мемлекет қомақты қаржы бөлiп, ұзақ мерзiмге арналған бағдарламалар жоспарланды. Осы бағдарламаны жүзеге асырудың I кезеңiнде (2004- 2006 жж.) ұлттық және дүниежүзiлiк мәдениет үлгiлерiн қамтитын 218 том жарық көрдi; 35 сәулет өнер ескерткiштерi қалпына келтiрiлдi. АҚШ, Жапония, Түркия, Ресей, Армения, Батыс Еуропа елдерiнен 5000ға жуық деректер әкелiндi. Сонымен қатар Қазақ мемлекеттiгiнiң тарихи мұражайы, ғылыми кiтапханасы; ұлттық дәстүрлер театры, ҚРның Президенттiк мәдени орталығы мен университет, мектептер ашылуда. Сонымен қатар Қазақстанда олимпиадалық спорт түрлерi дамып келедi. Астанада заманауи мұзсарай; АстанаАрена стадионы; велотрек, трамплин салынды.

Сонымен қоса Медеу сырғанақ алаңы мен Шымбұлақтағы таушаңғы орталығы қалпына келтiрiлдi. 2011 жылы 30 124 қаңтарда Астанада жабық футбол стадионы салынды. “Азиада-2011” ойындарында Қазақстан спортшылары барлығы 70 медальдi жеңiп алды. Олардың iшiнде 32 алтын, 21 күмiс, 17 қола медаль бар. Ал 2012 жылы Лондонда өткен ХХI жазғы олимпиадаға Қазақстан спортшылары қатысып, 13 медальмен 12орынды иелендi. Ал Алматыда 2017 жылы 38қысқы дүниежүзiлiк универсиада өтетiн болады. Ол Қазақстанда студенттiкжастар спортын дамытудың қуатты стимулы болуға тиiс. Сонымен, болашақ жастардiкi. Олар ХХI ғасырда, өркениеттi Қазақстанда өмiр сүредi. ХХI ғасыр Қазақстан мемлекетiнiң гүлдену мен өркендеу ғасыры болуы тиiс. Сөз жоқ, жекетұлғаның, адамның рухани өмiрiндегi өзгерiстер басталады, рухани сана оянады. ХХI ғасыр адамзат тарихындағы ерекше дәуiр болуға тиiс. Ол дәуiрде адам және халық өзiнөзi танып бiлiп қана қоймай, өзiн сол қоғамның бiртұтас бөлшегiмiн деп сезiнуi қажет” деп мұғалiм сөзiн қорытындылайды.