ХХ ғасырдағы француз структурализмі аясында дамыған бағыттардың бірі — психологиядағы құрылымдық. Жак Лакан (1901-1981) осы бағыттың негізін салушы болып табылады. Жак Лакан 1932 жылы «Паранойялық психоз және оның тұлғаға қарым-қатынасы» деген тақырыпта диссертация қорғайды да, осы кезден бастап оқытушылық қызметке ауысады. Сондай-ақ Париж психологиялық қоғамы мен Француз психоаналитикалық қоғамының құрылуына және олардың қызметіне атсалысты. Жак Лакан Францияда Зигмунд Фрейд ілімін тарата отырып, Париждегі Фрейд мектебінің жетекшісі болды. Ж.Лаканның идеялары әсіресе өнерде, мәдениетте, этнологияда кеңінен қолданыс тапты. Ж.Лаканның пайымдауларына сәйкес, санасыздық тіл…

Читать Читать

Әлеуметтану ғылымында қоғамдағы әлеуметтік топтар мен қауымдардың, қоғамдастықтардың арасындағы шиеленістердің қоғамдық дамудағы рөлі туралы әртүрлі көзқарастар ХІХ ғасырда айтыла бастаған болатын. Мысалы, Гегельдің философиялық ілімінде баяндалған диалектиканың заңдарына сүйене отырып, Карл Маркс негіздеген тап күресі теориясы — конфликтологияның ғылыми жүйеленуінің іргетасын қалады. Маркстік ой қоғамдағы топтар арасындағы шиеленістерді таптар арасындағы күрес деп түсінеді және әлеуметтік, таптық күрестің себебін еңбек пен капиталдың арасындағы қайшылықтан іздеу керек деген тұжырым жасайды. Маркс ілімі бойынша, еңбектің қоғамдық сипаты мен оның нәтижесін иемденудегі жеке меншіктік…

Читать Читать

Әлеуметтанудағы эволюциялық ілімдерді натурализм ағымымен байланыстырады. Натурализм деп әлеуметтік ғылымда жаратылыстанымдық ғылымдардың әдістері мен тәсілдерін пайдалануды айтады. XIX ғасырдың екінші жартысында натурализмнің дамуына Ч.Дарвиннің эволюциялық ілімі әсер етті. Жаратылыстанудың ықпалымен әлеуметтануда екі ағым пайда болды: бірі — әлеуметтік механицизм, екіншісі — әлеуметтік биологизм. Уакыт өте келе екінші ағым үстем бола бастады. Әлеуметтік механицизм позитивизмнің көрінісі ретінде, соның ішінде аса әсіре түрі ретінде орын алды. Оның радикалдығы қоғамдык заңдарды механика мен физика заңдарының түрі деп қабылдауы еді. Мысалы, В.Оствальд деген неміс…

Читать Читать

Енді әлеуметтанулық ұлттық мектептердің ерекшеліктеріне назар аударалық. Әлеуметтік жүйелерді талдауды әлеуметтік ғылымдардың статусы тұрғысынан эпистемологиялық ойлармен байланысты қарастыру — француз мектебіне тән болды. Эмиль Дюркгейм өзінің атақты «Әлеуметтану әдісі» деген еңбегінде ғылыми әлеуметтану негізін салды. Эпистемологияны қолдана отырып, француз әлеуметтануы шынында кең ауқымды ғылыми мектептерді дүниеге алып келді. Э.Дюркгейм 1895 жылы жеке басылым болып жарық көрген «Әлеуметтану әдісі» кітабында әлеуметтануды философиядан түбегейлі бөліп алу мақсатын қояды. Ол қандай да болмасын қитұрқы әрекеттен бас тарта отырып, әлеуметтанудың ғылыми аппаратын жасау қажеттілігін…

Читать Читать

Әлеуметтiк ой тарихында ерекше орны бар iлiм — Зигмунд Фрейд iлiмi. Австриялық дәрiгер және психиатр Зигмунд Фрейд 1856 жылы 6 мамырда Фрайбергте дүниеге келді, 1939 жылы 23 қыркүйекте Лондонның маңындағы Хэмпстедте қайтыс болды. Адамның болмысы мен табиғатын зерттеп, оның қалыптағы күйi мен ауытқуларына талдау жасай отырып, ғылымда жаңа бағытты, яғни психоталдаудың негізін қалады. Зигмунд Фрейдтiң «Тотем және табу. Алғашқы қауымдық мәдениет пен дiннiң психологиясы» (1913), «Бұқараның психологиясы мен адамилық», «Мендi» талдау» (1921), «Мәдениеттегi мазасыздық» (1926) т.б. танымал еңбектерінде психоталдау iлiмiнiң…

Читать Читать

Биологиялық-натуралистік ілімдердің дағдарысы — әлеуметтанудағы психологизм тенденциясының дамуына әкеліп соқты. Психологизм әлеуметтік іс-әрекеттерді адамдардың тек психологиялық қасиеттерімен түсіндірді. Кейінірек бұл ағым эксперименттік психологияның жеке пән ретінде қалыптасуына мүмкіндік берді. Табиғи тұрпайы ұқсастықтарға қанағаттана қоймаған социологтар әлеуметтік ғадеттің (іс-әрекеттің, мінез-құлықтың) психологиялық мотивтерін және психологиялық тетіктеріне ерекше көңіл бөлді. Осылайша, әлеуметтануда психологиялық ағымдар: психологиялық эволюционизм, инстинктивизм; «халықтар психологиясы», топтық психология және интеракционизм пайда болды. Психологиялық бағыттың өкілдері арасында бірнеше америкалық ғалымдарды атасак, олар: Лестер Уорд (1841-1913), Франклин Гиддинге (1855-1931); Ч.Х.Кули (1864-1929). Л.Уордтың белгілі…

Читать Читать