Валюталық бақылау органдары мен агенттері

Валюталық реттеу және валюталық бақылау пәні бойынша курстық жұмысты қорғау үшін мен «валюталық бақылау органдары мен агенттері»тақырыбын таңдадым. Бұл тақырып қазіргі уақытта өте өзекті, өйткені біздің елдегі валюта құндылықтарының қозғалысын және валюта нарығына байланысты көптеген операциялардың орындалуын бақылауды тікелей көрсетеді. Бұған Жаңа уәкілетті банктердің, валюта биржаларының, қор биржаларында валюта бөлімдерінің, валюта айырбастау пункттерінің кең желісінің қарқынды пайда болуы, шаруашылық жүргізуші субъектілердің тауарларды, жұмыстарды және Қызметтерді экспортқа сатудан түскен валюталық түсім көлемінің күрт өсуі, валюталық Фьючерстер мен опциондар саудасының қарқынды дамуы дәлел бола алады. Осылайша, валюталық құндылықтарға байланысты осы көптеген ұйымдар мен операциялардың пайда болуы мен өсуі ақша қатынастары тарихындағы дамудың жаңа сатысы туралы және жаңа заман қоғамы мемлекет беретін осы мүмкіндіктерді белсенді пайдаланатыны туралы айтады. Бұдан басқа, экспресс-төлем пункттерінің және валюта айырбастау пункттерінің кең желісінің пайда болуы қазіргі заманғы іскерлік адамның уақытын айтарлықтай үнемдеуге және ақша қаражатымен жұмыс істеу ыңғайлылығын қамтамасыз етуге бағытталған, бұл сондай-ақ ішкі валюта нарығының үдемелі дамуының маңызды дәлелі болып табылады.

Менің курстық жұмысымның мақсаты валюталық бақылау органдары мен агенттерінің функцияларын зерттеу болып табылады. Ол үшін олардың кәсіби қызметіне талдау жасау, валюталық бақылау органдары мен агенттері жұмысының негізгі функцияларын, мақсаттары мен мәселелерін бөліп көрсету қажет.

Менің курстық жұмыста негізгі зерттеу әдісі қажетті ақпаратты жинақтау және зерттеу барысында алынған ғылыми деректердің жиынтығын, сондай-ақ кейбір практикалық көздерді өңдеу болып табылады. Жиналған мәліметтер негізінде мен теориялық қорытулар мен практикалық қорытындылар жасап, курстық жұмысымның қорытынды бөлімінде көрініс табатын болады.

Курстық жұмыстың тақырыбын объективті және толық ашу үшін бізге курстық жұмыстың басты аспектілерін нақты белгілеуге көмектесетін белгілі бір міндеттерді қою қажет.

Осы мақсатты шешу үшін негізгі міндеттер келесі тармақтар болып табылады:

1) валюталық нарықтың жалпы түсінігін реттеу және бақылау объектісі ретінде ашу.

2) соңғы жылдары РФ-дағы валюталық құндылықтардың қозғалысы мысалында валюталық реттеудің белсенді дамуының дәлелдерін келтіріңіз.

3) валюталық бақылаудың негізгі мақсаттарын, бағыттарын және міндеттерін айқындау.

4) валюталық бақылаудың реттелген жүйесін құруға себеп болған РФ экономикасындағы нарықтық қатынастардың негізгі проблемаларын анықтау.

5) валюталық бақылау субъектілерін бөлу.

6) валюталық бақылау органдары мен агенттерін айқындау, олардың валюталық бақылауды ұйымдастырудағы рөлін, функциялары мен мақсаттарын белгілеу.

I ТАРАУ

1. Валюталық нарық реттеу және бақылау объектісі ретінде.

Жоғары тиімді Ресей экономикасының қалыптасуы дамыған қаржы нарығынсыз мүмкін емес, оның құрамдас бөлігі валюта нарығы болып табылады. Валюта нарығы — шетел валютасын және шетел валютасындағы бағалы қағаздарды сатып алу-сату жөніндегі операцияларды, сондай-ақ валюта капиталын инвестициялау жөніндегі операцияларды жүзеге асыру кезінде көрініс табатын экономикалық қатынастар саласы. Валюта нарығында сатып алушы атынан сұраныс пен сатушы атынан ұсыныс тап болады. Нарықта кез келген экономикалық субъект (мемлекет, шаруашылық жүргізуші субъект, азамат) әрқашан тек сатушы немесе сатып алушы ретінде әрекет етеді. Олардың әрқайсысының өзінің қаржылық мүдделері бар, олар сәйкес келуі немесе сәйкес келмеуі мүмкін. Мүдделер сәйкес келген жағдайда валюталық құндылықтарды сатып алу-сату актісі жүргізіледі. Сондықтан валюта нарығы валюталық құндылықтарды сатушы мен сатып алушының мүдделерін келісудің өзіндік құралы бар. Сатушының немесе сатып алушының нарықтағы кез келген әрекеті коммерциялық тәуекелге байланысты. Коммерциялық тәуекел деп қандай да бір қаржылық-коммерциялық қызметті жүзеге асырудан болатын ықтимал шығындар қаупі деп аталады. Валюта нарығы сондай – ақ валюталық тәуекел ұғымын қамтиды-шаруашылық жүргізуші субъектінің валюта бағамдарының өзгеруіне байланысты қосымша шығыстарды немесе кірістерді алуы.

Валюта нарығы оларға сұраныс пен ұсыныс негізінде валюталар мен бағалы қағаздарды валютамен сатып алу-сату шоғырланған ресми қаржы орталығы болып табылады. Функционалдық тұрғыдан валюта нарықтары халықаралық есеп айырысуларды уақтылы жүзеге асыруды, валюталық тәуекелдерден сақтандыруды, валюталық резервтерді әртараптандыруды, валюталық интервенцияны, олардың қатысушыларының валюталардың әртүрлі бағамдары түрінде пайда алуын қамтамасыз етеді. Институционалдық тұрғыдан алғанда, валюталық нарықтар уәкілетті банктердің, инвестициялық компаниялардың, биржалардың, брокерлік кеңселердің, валюталық операцияларды жүзеге асыратын шетелдік банктердің жиынтығы болып табылады. Валюта нарығындағы операциялар банктер (банкаралық валюталық есеп айырысулар) мен банктер арасында өз клиенттерімен жүргізіледі. Валюталық нарық ұйымдық-техникалық тұрғыдан қарағанда халықаралық есеп айырысулар мен басқа да валюталық операцияларды жүзеге асыратын әртүрлі елдердің банктерін өзара байланыстыратын телеграф, телефон, телекстік, электрондық және өзге де коммуникациялық жүйелердің жиынтығы болып табылады. Валюта нарығындағы операциялардың тиімділігі көбінесе оның түрімен айқындалады.

Валюта нарықтарын бірқатар белгілер бойынша жіктеуге болады:

1) тарату саласы бойынша,

2) валюталық шектеулерге қатысты,

3) валюта бағамдарының түрлері бойынша,

4) ұйымшылдық дәрежесі бойынша.

Тарату саласы бойынша, яғни қамту ені бойынша халықаралық және ішкі валюта нарықтарын бөлуге болады. Өз кезегінде, халықаралық, сондай-ақ ішкі рыноктар әлемнің немесе осы елдің жекелеген өңірлерінде қаржы орталықтары (банктер, 6иржалар) құратын бірқатар өңірлік нарықтардан тұрады.

Валюталық нарық Ресей Федерациясында валюталық құндылықтар қозғалысын ұйымдастыру нысаны ретінде соңғы жылдары қарқынды дамып келеді. Бұған Жаңа уәкілетті банктердің, валюта биржаларының, қор биржаларында валюта бөлімдерінің, валюта айырбастау пункттерінің кең желісінің пайда болуы, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызмет көрсету тауарларын экспортқа сатудан түскен валюталық түсім көлемінің күрт өсуі, валюта фьючерстері мен опциондар саудасының қарқынды дамуы дәлел бола алады. Ресей Федерациясының ішкі валюта нарығын дамыту оның жұмыс істеу тәжірибесі мен мүмкіндіктерін жинақтауды талап етеді. Мамандардың Ресей валюта нарығында валюталық операциялардың жинақталған тәжірибесін пайдалануы осы нарықтың одан әрі дамуына түрткі болады.

2. Ресейде валюталық бақылау жүйесін құру үшін алғышарттар.

Ресей Федерациясындағы валюталық-кредиттік қатынастарды мемлекеттік реттеу елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, сыртқы экономикалық байланыстарды кеңейту есебінен оның экономикасының неғұрлым жылдам өсуіне жәрдемдесуге, Ресей экономикасының әлемдік шаруашылыққа жан-жақты интеграциясы үшін жағдай жасауға бағытталған. РФ-да мемлекеттік реттеу Экономикалық және әкімшілік әдістермен жүзеге асырылады.

Ресейдің экономикадағы нарықтық қатынастарға көшуімен, өте маңызды және қиын бақылаудағы мәселелер РФ-да отандық кәсіпорындар мен ұйымдардың тауарлар экспортынан және қызмет көрсетуінен валюталық түсімді қайтармауы, сондай-ақ олардың валюта және жалған импорттық келісім-шарттар бойынша мәмілелердің тауарлық емес аударымы болды. Нәтижесінде шетелдік банктердің шоттарында отандық кәсіпорындар мен ұйымдарға тиесілі орасан зор валюта қаражаты жиналып қалды, бұл мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне елеулі зиян келтіреді.

Осыған байланысты Ресейде отандық кәсіпорындар мен ұйымдар жүргізетін экспорттық, импорттық және басқа да сыртқы экономикалық операцияларға валюталық бақылаудың барлық қамтитын жүйесін құру қажет болды.

Экспорттық операциялар бойынша валюталық түсімді қайтаруды қамтамасыз ету мақсатында 1993 жылғы 12 қазанда БҚ және №19 және №01-20/10283 (тиісінше) «Ресей Федерациясына тауарлар экспортынан валюталық түсімнің түсуіне валюталық бақылауды жүзеге асыру тәртібі туралы»Мемлекеттік Кеден комитетінің бірлескен нұсқаулығы бекітілді[1], ол 1994 жылы қолданысқа енгізілді.

Әрбір экспорттық операция үшін кедендік-банктік бақылаудың осындай тетігін енгізу айтарлықтай елеулі нәтижелерге әкелді: егер валюталық түсімнің қайтарылмауы (сараптамалық бағалау бойынша) 1992 жылы Ресей экспортының бүкіл құнының 50-ден 70% — ға дейін құраса, 1999 жылы 4% — ға жуықты құрады.

3. Ресейдегі валюталық бақылау жүйесінің қалыптасуы және дамуы.

Валюталық нарық субъектілерінің өзара қарым-қатынасы. Орталық Банктің функцияларын көрсететін нормативтік актілердің мысалдары.

Революциядан кейінгі Ресейдегі валюталық реттеу тарихында төрт кезеңді бөлуге болады.