Жедел респираторлы инфекциялар (ЖРИ) арасында дифференциялды диагностика

Жедел респираторлы инфекциялар тобына жатады тұмау, және өте көп аурулар тыныс жолдарының зақымдануымен сяпаталатын, олар — нарагрипп, аденовирусты, риновирусты, риспираторлы — синцитиалды, кәронавирусты инфекциялар, және микөплазмамен шақырылатын ауру.

ЖРИ — проблемасы шешілмеген аурулар.

Біріншіден өте кең таралған. Жер бетінде жыл сайын 1 млрд. аурғаңдар тіркеледі. ҚР — тұмау мен аурғандардың саны 1998 жыл-мен соңғы 2-3 жылды салыстырғанда өсті. Ересектерде 37,5%-ке, балаларда — 10,5%-ке дейін. Әр бір ересек адам жыл бойы орташа есешюн 2 рет ЖРИ — мен ауырады, мектеп жасындағы балалар — 3 рет, ал мектәнке дейінгі балалар 4-5 ретке дейін.

Екіншіден — вирустар басқа ауруларды қоздырады.

Тағыда — ауыр түрлері ЖРИ-дың 33,4% (Таточенко).

5 жасқа дейінгі балалар арасындағы өлімнің себепкерінің бірі ЖРИ-ның асқынуы пневмония, сондықтан да ата-аналар мынаны білу қажет: жөтел басталып, тынысы тарыла бастағаннан дереу дәрігерге қарату керек. 5 жасқа дейін 15 млн ауырғандардың арасында 4 млн жыл сайын ЖРИ-ден өледі.

Дүние жүзілік Денсаулық сақтау Ұйымы (ДДҮ) БЖАБЖ (балалар жасындағы ауруларды біріктіріп жүргізу) деген атпен «жөтел немесе тыныс тарылуы» негізгі синдром ретінде қарастырады, бұл жағдай пневмонияның белгілерін дұрыс анықтауды керек етеді, дәрігерлердің нұсқауларын дұрыс орындауды, балаларды сауығып кеткенге дейін дәрігердің бақылауымен емдеуді ата-аналарға үйретеді. Балаларды тексере отырып, дәрігерлік жұмыскерлер 2 айдан 5 жасқа дейінгі балаларда жиі кездесетін бірнеше мәселелерге тоқталып өтуі мүмкін. Бұл мәселелерге «Жөтел немесе тыныс тарылу» жатады. Анасы балаларының ЖРВИ-мен осы жаста 4-5 рет ауыратынын біледі, бұдан кейін балалардың тамағы, құліағы, өкпесі қабынады. Сондықтан да ескертетініміз, респираторлы жұқпалы аурудың аяғы өте қауіпті жағдайға, яғни өлімге әкеп соғуы мүмкін. Респираторлы жұқпалы аурулар тыныс жолдарының кез келген жерінде пайда болуы мүмкін, мысалы, мұрында, жұтқыншақта, көмейде, кеңірдекте, өкпе жолдарында немесе өкпеде. Балалардағы жетел немесе тыныс жолдарының тарылуы пневмонияда немесе басқа да ауыр респираторлы жұқпалы ауру-ларда болуы мүмкін. Пневмония — бұл өкпенің жұқпалы ауруы, олар вирустар мен және бактериялармен шақырылуы мүмкін. Бактериялды пневмониямен ауырған балалар гипоксиядан (оттегінің жетіспеушілігінен) немесе сепсистән (жайылған жұқпалы ауру) өлуі мүмкін, бірақ ереже бойынша, бәрі «жеңіл жұқпалы аурудан» басталады.

Сонымен бірге ерте жастағы балаларда дифференциядды диагностика өте қиын, және спецификалық алдын алу әлі тапқан жоқ.

Жедел респираторлы инфекцияларда (ЖРИ)-этиологиясы әр түрлі, бірақ эпидемиялогиясы ұқсас, клиникалық белгілері, лабораториялық зерттеулердегі болатын өзгерістсрі ұқсас болып келеді, сол үшін этиологиялық диагноз қою өте қиын.

ЖРИ-дың барлық қоздырғыштарына тән касиет: олар сыртқы ортаға төзімсіз, зарасыздандыру ірітінділерге, ультра күннің сәулесінің әсеріне, кептіругс өте сезімтал болып келеді.

ЖРИ бірең-сараң жағдай ретінде және эпидемия ретінде кездеседі. Осы уақытқа дейіи Ж1’И-дың көп рет пандемия түрінде кездесетінін білеміз. Сол папдемия кезінде осы аурулардың ішінен тұмау ауруы жиі болған, 60-70% (1918 ж, 1957 ж, 1968-1969 ж). Тұмаудың пандемиялары сырттан әкелінеді, жиі Оңтүстік-шығыс аудандарынан.

Эпидемия кезінде және эпидемия емес кезінде ЖРИ-дың көптеген түрлерінің (жағдайларының) этиологиясы анықталмайды. ЖРИ-да инфекция кезі болып ауру адам саналады. Бұл антропонозды аурулар. Жұғу жолы ауа-тамшылы. Инкубациялық кезеңі қысқа бірнеше сағаттан 7 күнге дейін, орташа есеппен 3-4 күн. ЖРИ-мен ауру адам айналасындағы кісілерге 3-5 күн бойы жұқпалы. Сау адам бұл ауруды өте тез қабылдайды, вирус тыныс алу жолдарының эпителиі арқылы енді.

Патогенезі. ЖРИ-дың барлық түрлерінің патогенезі өте ұқсас. Ұқсастығы мынадай жағдайларға байланысты: вирустардың эпителийге троптылығына, токсикалық әсерлеріне және вирусемияға, организмнің қарсы тұру күшінің төмендеп, екіншілік бактериалды асқынуларының дамуына әкелуіне. Қоздырғыш жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарынан өтеді. Қазіргі уақытта тыныс алу жолдарының жергілікті иммунитетіне (иммуноглобулиндерге, әсіресе А тообының, интерферонға) көп көңіл бөлінеді. Жергілікті иммунитет жеткілікті болса, инфекция ары карай жайылмайды, вирус енген жерінде жойьшады. Ал жеткіліксіз болса енген жерде көбейеді, төмен өтеді, ринит, фарингит, ларингит, трахеит, бронхит, бронхиолит, вирусты пневмония сияқты аурулар тудырады. Жоғарғы және төменгі тыныс жолдарында дегенеративті — десквамативті процестер жүреді, цилиндірлі эпителийдің клеткалары жартылай өледі. Шырышты кабат өзінің қоғаныс қабатынан айырылып екінші бактериалды флораға қолайлы жағдай жасайды. Патологиялық тіндерге төмен жатқан тіндер, қан-тамырлар қосылады, гиперемия, ісіну, қан құйылулар пайда болады. Бұл өзгерістер клиникалық түрде катаралды белгілермен (мұрыннан су ағу, жөтел, аңқаның қызаруы, түшкіру) білінеді.

Жоғарғы тыныс жолдарынан вирус қанға өтеді, вирусемия дамиды. Вирусемия және вирус пен клетканың өсерлесуі салдарынан пайда болған токсикалық өнімдер интоксикация симптомдарының пайда болуына ықпал жасайды. Бұл әсіресе ОНЖ және ми қанта-мырларынан көбірек білінеді, гемодинамикалық өзгерістер болады, ми ісінуі. Ми ісінуі балада менингеальды, энцефалитгі, құрысу синдромдарымен білінеді. Нейротоксикоз әсіресе премәрбидті фоны нашар (туылу кезіндегі жарақаттар, энцефалопатия), ерте жастағы балаларда кездеседі.

Вирустар жөие олардың токсикалық өнімдері басқа әргандар мен жүйелер жағынан да өзгерістер тудыруы мүмкін: жүрек, бүйрек, бауыр, асқазан — ішек жолдары, эндокринді және иммунды жүйе жағынан.

Е.С. Кетиладзе (1980) ЖРИ-дың патогенезінде негізгі 5 фазаны бөледі:

1-фаза — вирустың тыныс алу жолдарының эпителиіне репродукциялануы.

2-фаза — вирусемия, әргандар мен жүйелердің токсикалық немесе токсикоаллергиялық реакциялары.

3-фаза — тыныс алу жолдарында қабынудың дамуы.

4-фаза — бактериялды асқынулар.

5-фаза — патологиялық процесстің кері дамуы, ЖРИ —дың кейбір түрлерінде созылмалы турлердің дамуы.

ЖРИ-дың клиникалық белгілері, эпидемиологиялық заңдьлықтары, патогенезі ұқсас болғанымен әрбір ЖРИ-дың өзіне тән ерекшеліктері болады.

Тұмау. Тұмаудың қоздырғышы әртомиксовирустардың туыстығына жатады. Бірнеше типтерін ажыратады: тип А (А-1, А-2) В, С және т.б. Морфологиялыққұрылымы жағынан ұқсас келгенімен, олардың антигендік құрылымы әр түрлі. А вирусы өте өзгергіш, өзгергіштігі беткейлі антигендерінің ауысуына байланысты. Оған жатады — гемагглютинин, ол А вирусының жаңа типінің түзілуіне әкеледі, осыған байланысты эпидемия және пандемия болады.

В және С типінің антигендік құрылымының өзгергіштігі айқын білінбейді, бұл вирустар подтип түзбейді. Тұмаудың патогенезі мен иммуногенезінде жетекші роль атқаратын ол беткейлі антиген-нейраминидаза. Тұмаудың вирусы организмівде шпәреактивті жағдайды тудырады. Тұмаудың токсикалық әсері бірінші кезекте ОНЖ тиеді. Жүрек — қан тамыр жүйесін эндокринді жүйені зақымдайды. Мидың қанға толуы және ісінуі минингоэнцефалиттік синдромының белгілеріменен білінедіАуыр түрлерінде ДВС синдромы дамиды. Гипофизарлы-бүйрек үстілік реттелу бұзылады. Вирусемия десквамативгі пневмония тудырады, қабыну процессіне дәнекер тіндер қосылады. Тұмауда болатын аллергиялық реакциялар организмде тікелей вирустың және сонымен қатар екіншілік бактериалды флораның қосылуымен, тіндердің ыдырау өнімдердің әсерінен болады. Тұмауда клеткалық иммунитет Т-В лимфоциттср және олардың субпопуляциясына байланысты. Клетка ішілік механизмнің арқасында басылады: 1-сенсибирленген лимфоцитгер езіиіц лимфотоксиндермен вирус қонған клеткаларды бұзады, 2-сенсибирленген макрофаггар бұл клеткаларды фагоцитирлейді Ауру басталғаннан 1-2 апта өткенен кейін пайда болатын, имуноглобұлин А мен байланысты секреторлы антиденелердің организмді қәрғаудағы маңызы өте зәр. Интерферон сияқты олар жергілікті қоғаныс қызметін атқарады. Гуморалды иммунитет 6 және М иммуноглобулиндердің синтезделуімен байланысты. Тұмауда иммунитет 3-4 жылға дейін сақталады. Иммунитеттің күші біртіндеп төмендей бастайды. Давенпәрттың пікірі бойынша туылғанан кейінгі алғаш рет вируспен кездескен балаларда тұмауға қарсы иммунитет ұзағырақ сақгальшады.

Тұмаумен ауырып кеткен балалаларда, көптеген жылдар бойы организмде (жұлын клеткаларында), тұмаудың вирусы персистәнуі мүмкін.

Клиникасы: Инкубациялық кезең А тұмауда бірнеше сағаттан 2 тәулікке дейін созылады. В тұмауда 3-4 тәулікке дейін созьшуы мүмкін. Ауру жедел немесе кенеттән басталуы мүмкін, дене қызуы баланың жоғарлайды, 39-40°С болуы мүмкін, қалтырап-дірілдейді, басы айналады, бұлшық еттері, буьшдары ауру мүмкін, жалпы әлсіздік болады. Екінші күні тұмау белгілері өте айқын білінеді: қатты басы ауырады, жиі самай тұсы, маңдай тұсы, қас үсті кейде шүйдесі ауыруы мүмкін, ұйқысы бұзылады, құсады, кейде сандырақтау, елестеушіліктер, құрысулар, есінің бұзылуы болады. Катаральды белгілер тұмауда айқын білінбейді, аздап мұрны бітеді, жөтеледі, тамағы ауырады, немесе тамағы жыбырлайды. Кейде мұрны қанайды, көзі қызарады, терісінде петехиалды бөртпелер шығады. Бала бозарады, қызыл дермографизм, терлегіштік, кейде іші ауырады, нәжісі бұзылуы мүмкін, 3 жасқа дейінгі балаларда стәноздың белгілерімен круп дамуы мүмкін. Тұмаудың спецификалық көрінісі: ол- сегментарлы өкпенің ісінуі, тек рентгенологиялық зерттеуде анықталады, обструктивті синдром экспираторлы ентігумен білінеді, ол қабыну экссудатымен тыныс жолдарының бітелуі және бронхоспазмы салдарынан болады.

Гемограммада — бірінші күні лейкоцитоз, сосын — лейкопения, эозинофилия, лимфоцитоз, СОЭ және қызьл қан өзгермейді.

Бір жасқа дейінгі балалардағы тұмаудың ерекшелігі: бала организмініңтоксикалық әсеріне сезімталдығы төмендігіне байланысты бір жасқа дейінгі балаларда токсикалық түрлері мүлдем кездеспейді. Ерте жастағы балаларға вирусты болсын, бактериалды болсын процесстің жайылуы тән. Ауру микст-инфекция сияқіы өтеді, себебі иммуногенез толық дамымағандықгың әсерінен жиі екіншілік флора қосылады.

Жиі ауру біртіндеп басталады, аздап дене қызуы жоғарлайды, ауру жедел өтеді. Жалпы улану белгілері айқын білінбейді. Баланың терісі бозарады, катаралды белгілер, аздап мұрынның бітуімен, жөтелуімен, кейде түшкіруімен, білінеді. Бір жасқа дейінгі балалар, әсіресе бір айға дейінгі балаларда құрысумен геморрагиялық синд-ром кездеспейді. Кей жағдайларда диарея дамуы мүмкін, 6 айға дейінгі балаларда круп синдромы жиі кездеседі. Өкпенің сегментарлы қабынуы да тұмауға тән емес. Тұмаудың бастапқы клиникалық белгілердің әлсіздігіне қарамастан, бір жасқа дейінгі балаларда тұмау ауыр өтеді, себебі екіншілік бактериальды инфекция тез қосылады, іріңді асқынулар жиі болады. Оларда өлім 3 есе жоғары, ересектеу балалар мен салыстырғанда.

Дифференциалды диагноз: Клиникасына қарап тұмауды ЖРИ — дың баска түрлерінен ажырату өте қиын. Бірақ аурудың жедел басталуы, тез дамуы, айқын улану белплеріпіц болуы, катаралды белгілердің өте айқын болмауы, өте тұмауга тои бслгілер. Тұмауды анықтауда эпвдемиологаялық молмсп іц мацызы зәр, тұмаумен ауру кісімен қатынастың болуы, тумау эпидемиясы.

Іш сүзегі — тұмаудан еріжшслігі, ол біртіндеп басталады, басы ауырады, ұзақдене қызуы болады, 5-7 күні розеолезді бөртпе шыға-ды, бауыры, көк бауыры үлкейеді. Катарлды белгі іш сүзегінде бол-майды.

Менигококкты инфекция — біртіндеп басталады, бірақ тұмаудан ерекшелігі онда катаральды белгілер болмайды, жұлдыз тәрізді геморрагиялық бөртпе болуы мүмкін, менингеальды симптомдар анық білінеді.

Қызылшада — продром кезінде, жалпы улану белгілеріне қарағанда катаральды белгілер басым болады. Аурудың 3 күнінде патогономдық симптом Бельский-Филатов дағы пайда болады.

Вакцина мен алдын алу. Спецификалық алдын алу үшін инактивтелінген және тірі вакциналарды қодданады.

Вакцинация жасалынады эпидемиялық процесстің ағымына қарап. Бірінші қатарда вакцинацияға жататын жиі жұқгыратын топтар-ол мұғалімдер, дәрігерлер, созылмалы аурулары бар балалар және — иммунодефициты бар адамдар.

Вакциналардың 3 түрі бар.

1-бүтін вириоңды-өлтірілген, вакцина. Өте жоғары реактогенді әсері бар.

2-инфлювак тағьща екінші түрі инактивтеген — құрамында тек қана сыртқы антигендері бар (белоксыз), реактогендігі жоқ, бірақ иммундық қасиеті төмен.

З-Ваксигршш-инактивтелінген вакцина — реактогендік әсері жоқ, бірақ иммундық қасиеті жоғары. Ересек адамдарға бір рет 0,5 мл дельта тәрізді бұлшық етіне, балаларға 10 жасқа дейін 2 рет 0,25 мл, 1 ай аралыкден, 3 ай жасынан бастауға болады. Иммунитет түзіледі 10-15 күннен кейін, бір жыл сақталады.

Парагрипп

Парагрипп — жалпы улану белгілерімен мұрынның және көмейдің шырышты қабаттарының көбірек зақымдалуымен сипатталатын, тыныс алу жолының жедел ауруы.

Парагрипп вирусы парамиксовирустар тұқымдастығына жатады. Парагрипп вирусының 5 түрі белгілі. Барлығы гемагглютинирлеуші белсенділікке ие, барлығында нейраминидаза табылған. Парагрипп вирусы РНК дан тұрады, сыртқы ортада тұрақсыз. Тұмау вирусынан ерекшелігі — ол антигендік құрылымы стабильді, өзгергіш емес.

Баларадағы жалпы ЖРИ ішінен 30% парагрипп ұліесінде. Парагриптің меншікті салмағы жыл мерзіміне, ЖРИ — мен ауру-сырқаулық деңгейіне, баланың жасына, диагностикасының толықтығына байланысты. Парагриппен жиі 2 жасқа дейінгі балалар аурады, 7 жастан асқан балалар сирек ауырады.

Патоморфологиялықөзгерістер тұмаудағыдай болады. Ерекшелігі тек қана парагриппте жиі көмей зақымдалады. Әргандарда болатын қан тамырлық және микроциркуляторлық бұзылыстар парагрипте әлсіз болады.

Клиникасы. Жедел басталады, дене қызуы жоғарлайды, жалпы улану және катаральды белгілер анық емес, әлсіздеу, аурудың 2-3 күнінде дене қызуы жоғарлайды. Ауру қызған кезде баланың жалпы жағдайы онша нашарламайды. Баланың басы сирек ауырады, қайтадан құсу да сирек болады. Катаральды белгілер парагриппте аурудың бірінші тәулігінен бастап айқынырақ білінеді. Балада дөрекі құрғақ жетел болады, тамағы ауырады, мұрынан су ағады, мұрыны бітеді. Мұрынан алдымен шырышты бөлініс болады, сосын шырышты-іріңдібөлініс. Аңқаны қарағанда, иіндердің, жұмсақ таң-дайдың, жұтқыншақтың артқы қабырғасының, шырышты қабаттары, қызарады, ісінеді кейде лакуналарда іріңдіэкссудативті бөлініс болуы мүмкін.

2 жастан 5 жасқа дейін балаларда парагрипте жиі круп синдромы дамиды. Сап-сау балада, түнде дөрекі үрген тәрізді жөтел пайда болады, тез арада дауысы қарлығып, шулы тыныс басталады, көмейдің тарылуы дамиды. Көмейдің тарылуы (стәноз) IV дәрежелі болады.

I дәрежелі көмейдің тарылуы — компенсирленген стәноз, дөрекі, үрген тәрізді жөтел, дауыстың қарлығуы. Шулы тыныс, тыныс жетіспеушілік тек қана физикалық немесе эмоциональдық жүктеме кезінде байқалады.

II дәрежелі көмейдің тарылуы — субкомпенсиерленген стәноз жоғарыда айтылған симптомдар тыныштық кезінде де кездеседі, бала мазасызданады, сол кезде ауыз маңы көгереді, тахикардия болады.

III дәрежесінде — декомпенсиерленген стәноз, тынысы әрдайым шулы, ұзақган естіледі, тыныс алуы ұзарады, қиындайды, кеуде клеткасының кіріңкі жерлері кіріп-тартылып тұрады. Тыныс жетіспеушілік белгілері айқын, бала мазасыз, төсекте дөңбекшиді, орын таппайды, жүрек-қан тамыр жетіспеушілік белгілері пайда болады. Бала терлегіш. Бала тыныс алғанда пульстің толқынның бол-мауы болады, кіші қан айналу шеңберінде іркілу белгілері болады, аяқ-қолы салқын, маңдай бетінде сұйық тер шығады, акроциноз.

IVдәрежесінде — немесе асфиксия — бала әлсіз, қозғалмайды, тыныс беткейлі, жиі, аритмия, шулы емес, кеуде клеткасының кірікі жерлерінің тартылуы жойылады, бірақ осы белгілердің бәрі баланың жағдайы аздап жақсарады дсіі ойлап қалуға мүмкіндік береді, анығырақ қарағанда осы белгілермен қатар балада тотальді циноз гипотопия бұлшық еттердің, аяқ-қолдары мұздай пульсі жиі, жіп тәрізді, қан қысымы төмендейді, есі бұзылады, құрысулары болуы мүмкін. Тыныс алу патологиялы, брадикардия, тыныс алу өте әлсіз естіледі, біртіндеп жүрегі тоқтайды.

Парагрипте болатын круптің ерекшелігі-аурудың жедел белгілерін жойса, круп тез жойылады.

Парагрипптің жіктелуі: бөлінеді жеңіл, орташа, ауыр түрлеріне. Ағымы асқынған, не болмаса асқынусыз өтеді.

Бір жасқа дейінгі балаларда парагртипптің ерекшелігі: ерте жастағы балаларда кездесу жағынан парагрипп РС-инфекциясынан кейінгі 2 әрывда, барлық ЖРИ-дың ішінен 20% құрайды. Оларда парагрипте — жалпы улану белгілері айқынырақ, бұл белгі үлкенірек балалармен салыстырғанда ұзағырақ ұсталынады. 4 айға дейінгі балаларда ларингит сирек кездеседі, себебі олардың көмейлері кең және қысқа. 60% балаларда парагрипп вирусты-бактериальды этиологиялы бронхопневмониямен асқынады, жиірек асматикалық синдроммен.

Аденовирустпы инфекция

Қоздырғышы — 41 серовардың ДНК-сы бар вирус. Вирусында 3 антиген, А-антиген-адам аденовирустың бәріне тән жалпы антиген, В-антиген-токсикалық қасиеттердің тасымалдаушысы, С-антиген-вирустың типке тәуелділігін көрсетеді. Вирустар гемагглютинирлеуші белсенділікке ие.

Аденовирусты инфекция-дене қызуының жоғарлауымен, жалпы улану белгілерімен, тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарының, кейде көздің коНЬюнктивасының және лимфоидты тіннің зақымдалуымен сипатталатын жедел респираторлы ауру. АВИ-ның ерекшелігі — ауру алиментарлы жолмен де жұғуы мүмкін және ви-рус сыртқа да екі жолмен бөлінеді, сондықтан бұл ауру ауа-тамшылы және ішек инфекциялар тобына жатады.

АВИ-ның патогенезінде тыныс жолдарының эпителиі, көз коньюнктивасын зақымдалуымен қатар лимфойдты тіндердің де зақымдалуы болады, региональды лимфа түйіндер, ішектің лимфойдты тіні, бауырдың, көк бауырдың. Қабыну процессінде экссудативті компонент айқын болады және шырышты қабатының ісінуі.

Клиникасы. Ауру жедел басталады, бірақ симптомдары бір мезгілде пайда болмайды, біртіндеп көрінеді алғашқы белгілері дене қызуы жоғарлайды, катаральды белгілері дамиды. Жалпы улану белгілері параіриппке қарағанда айқынырақ білінеді. Дене қызуы 2-3 күн қатты жоғарлайды. АВИ-ге тән белгі — мұрынан көптеп серозды бөліністердіц бөлінуі, мұрынның шырышты қабатының ісіну салдарынан мұрынан дем алу қиындайды. Аңқасында қарағанда шырышты қабаттар ісінген, қызарған. Бадамшалар зақымданады, жұтқыншақгың артқы қабырғасы гранулезды фарингат түрінде өзгерген. Парагрипптән ерекшелігі, жөтел аурудың алғашқы күнінен ақ ылғалды. Дауысы қарлыққан. Круп синдромы дамуы мүмкін. АВИ-мен аурудың түрі-бозарған, беті ісінген, көзі қызарған, катаральды фолликуллярлы, қабықгы коньюнктивит, алдымен бір көз зақымдалады, 2 күннен бастап екінші көз қабынады. Консистәнциясы тығыз, ақшыл қабықтың болуы АВИ-ны клиникалық анықтауға мүмкіндік береді. КератокоНЬюнктивит дамуы мүмкін, көзге қан құйылуы мүмкін. Дене қызуы толқын тәрізді көбінесе, 2-3 аптаға созылуы мүмкін. Региональды лимфа бездері, бауыр, көк бауыр үлкейеді, кейде диспепсиялық өзгерістер болады.

Респираторлы-синцитиальды инфекция (RS-инфекция)

Респираторлы-синцитиальды инфекция (РС-инфекция) Ерте жастағы балаларда өте ауыр тыныс алу жолдарының вирусты инфекциясы. РС-инфекцияда жиі басым, тыныс жолдарының төменгі бөлімдері зақымдалады, бронхиолит дамиды.

РС-вирус — парамиксовирустар туыстығына жатады, құрамында РНК-сы бар, полиморфтылығымен ерекшелінеді. Вирустың екі серовары белгілі. Басқа парамиксовирустардан ерекшелігі РС вирустарда не гемагглютинин, не нейраминидаза анықталмаған.

РС-инфекция барлық жерде кездеседі. Бір жаска дейінгі балалар өте қабылдағыш. Жыл бойы ауру кездесуі мүмкін, бірақ күз-қыс кезінде көбірек.

Вирус бронхтың, бронхиолдардың эпителиінде көбейеді, бөлінетін шырыш тыныс жолдарының саңылауын жауып қалады. Оған тыныс эпителиінің емізікгерінің өсіп кетуі де ықпал жасайды. Бронхтар мен бронхиоддардың диффузды обструкциясы гипоксияға әкеледі.

Клиникасы: ауру жедел басталады, аздап катаральды белгілер болады. 2-3 күннен бастап тыныс жетіспеушілік белгілері дамиды, цианоз, экспираторлы ентігу, 4-5 күні пневмония дамиды, жалпы улану белгілері анық емес: әлсіз.

Обструктивті синдром — кенеттән даму, өкпенің екі жақгы зақымдалуы, рентгенде-оіпақты шіфильтративті көлеңкелердің болуы тән. Сонымен қатар ауру тез жазьшады. Ересектеу балаларда РС-инфекция-катаральды-ауыр емес түрін де өтеді.

Бір жасқа дейінгі балалардағы ерекшелігі. Бұл балаларда РС-ин-фекция ЖРИ-дың арасында бірінші орын алады. Ауру өте ауыр түрде өтеді, себебі обструктивті синдром дамиды. Ауру жиі біртіндеп басталады, субфебрильді дене қызуымен біртівдеп өршиді. Катаральды синдром анық емес білінеді мұрны бітеді, жөтеледі, біртівдеп тыныс жиілейді, қайталамалы жөтел болады. Көбіне бронхиолит дамиды, астматикалық синдром, бауыр, көк бауыр үлкейеді, кейбір балаларда диарея дамиды. Круп синдромы РС-инфекциясында сирек кездеседі.

Риновирусты инфекция

Риновирусты инфекция немесе жұқпалы ринит-мұрын және мұрынжұтқыншақтың шырышты қабатының зақымдалуымен жүретін тыныс жолдарының жедел вирусты ауруы. Риновирустың 113 серовары белгілі. Олар пикәрновирустар тобына жатады. Риновирустардың көбісі қасиеттері жағынан энтеровирустарға ұқсас. Құрамында РНК-сы бар. Риновирустардың әрбір серологиялық типінің вирусты нейтраддайтын және комплемент байланыстыратын антигендері бар.

Клиникасы: мұрыннан өте көп сулы бөліністер бөлінеді, түшкіреді, аздап бала мазасызданады, кейде субфебрильді дене қызуы болады. Мұрынмен дем алу қиындайды, мұрынның айналасындағы тері қызарған. Жалпы улану белгілері айқын болмайды. Ерте жас-тағы балалар емшектән бас тартулары мұкін, ересектеу балалар-бас ауруына шағымданады. Кейде көзі қызарады, жас ағады. Өте тез екінші бактериальды флора қосылады, мұрынынан шырышты-іріңді бөлініс бөлінеді. Асқынулар синуситтер, отиттер, гаймәрит дамиды.

Реовирусты инфекция

Реовирусты инфеюция-жоғары тыныс жолдарының қатарымен және ішектің жіңішке бөлігінің зақымдалуымен сипаггалатын жедел ауру. Реовирустар тұқымдастығына 3 туыстыққа бірлескен: 2 туыстығының маңызы зәр: реовирустар, және ротовирустар. Реовирустар-дың құрамында РНК-сы бар, адам реовирустарының 3 серовары бар.

Реовирустардың ерекшелігі ауа — тамшы арқылы және энтеральды жолмен жұғады, 6 айдан асқан және 3-5 жылға дейінгі балалар жиі ауырады.

Клиникасы: ауру жедел басталады, дене қызуы жоғарлайды, катаральды белгілер болады, жалпы улану белгілері айқын емес, бауыры ұлікейюі мүмкін, іші ауырады, іші кебеді, нәжісі сұйық болады, ауру жеңіл өтеді, ерте жастағы балаларда пневмония, герпангина, серозды менингит, миокардит, осылардың барлығынан кейде бала өліп кетуі мүмкін.

Микөплазмалык, инфекция

Микөплазмалық инфекция — микөплазмамен шақырылатын, дақылдық қасиеттеріне байланысты вирустар мен бактериальдың арасында орын алады адам мен жануарлардың жедел жұқпалы ауруы. Микөплазмалар — ерекше микроорганизмдер вируснен бактериялардың аралығында орналасады. Микөплазмалардың 40 астам түрлері бар, солардың ішінде адамдарды зақымдайтын тек қана 6 серовары, қалғаны құспен, жануарларды зақымдайды. Адамның патогендік микөплазмасына жатады М.рnеumоnіае табылады (В.П. Таточенко және т.б., 1985), 40-60% себебі болуы мүмкін . Бронх өкпе жүйесін зақымдайтын жедел респираторлы ауру шақыратын М. рnеumоnіае. Басқа микөплазмалар зәр шығару жүйесінің, көздің, буындардың ауруларын тудырады. Қоздырғыш сыртқы ортада тұрақсыз. Инфекция көзі — ауру адам немесе реконвалесцент. Ауру ауа-тамшы жолымен жұғады.

Эпидемиологиясы. Аурулар көбінесе салқын мерзімівде кездеседі, бірақ эпидемиялық жағдайлар балалардың тобында жазда да болуы мүмкін. Осындайда ауырғандардың көбі 10 жастан асқандар. Инку-бациялық кезең 1-2 күнен, 1 аптаға дейін, кейде 3-4 апта.

Патогенезі. Кіретін есігі — кеңірдек пен бронхтардың шырышты қабатгары. Микөплазма тыныс жолдарының эпителиінің, сонымен қатар альвеолдардың дезәрганизацисын тудырады. Ауыр жағдайларда микөплазмалардың қанменен бауырға, ОНЖ, бүйрекке таралуы салдарынан процесс жайылуы мүмкін, гепатит, менингит, нефрит дамиды. Бронхиальды лимфа түйіндері үлкейеді.

Клиникасы: Ауру жоғары тыныс жолдарының қатары ретінде басталады, дене қызуы жоғарлайды, жөтел, мұрынан су ағу болады. Аңқаның шырышты қабатының, жұтқыншақтың артқы қабырғасынан ісіну және қызаруы байқалады. Круп, астматикалық синдром, кейде диарея дамуы мүмкін. Аурудың 3-4-ші күндерінде пневмония дамиды, онда катаральды белгілер кұшейеді, жалпы жағдайы нашарлайды. Мұрнынан іріңді бөлініс бөлінеді, жөтелі ьшғадды, ентікпе болады. Рентгенде өкпе суретінің күшеюі болады, өкпе түбірінің және түбі маңындағы аймақгардың инфильтрациясы және үлкеюі болады, полисегментарлы ошақтар, кейде қосылатын ошақтар болады.

Осы инфекцияның бір ерекшелігі — ол ұзақ сақталған қызбада интоксикация белгілер шамалы білінеді.

Пневмония болмағанда ауру 5-7 күнге созылады, кейде клиникалық белгілер 8-10 күнге созылады, пневмония ұзаққа созылады, толқын тәрізді өтеді. Клиникалық белгілер 1-2 ай болуы мүмкін.

Асқынулары

Микөплазмалық инфекцияда жиі кездесетін асқынулары — отиттер (катаральды немесе іріңді), синуситтер, іріңді ларинготрахеобронхит, ошақгы немесе сегментарлы пневмония, сирек миокардит болады.

Неврологиялық асқынулар болуы мүмкін: менингит, менинго-энцефалит, энцефалит. Микөплазмалық инфекцияда полирадикулоневрит дамуы мүмкін.

Лабораториялық диагностикасы

1. ЖРИ және тұмауда гемограммада — лейкопения, салыстыр-малы лимфоцитоз, кейде — СОЭ жоғарлайды, микөплазмалық ин-фекцияда лейкоцитоз, нейтрофшілез, СОЭ жоғары, 30-40 мм/сағ.
2. Мұрын — жұтқыншақ шайындысын зерттеу. Ал микөплазмалық инфекцияда одан басқа қақырықтан, іріңнен тағы басқа бөліністерді зерттеу.
3. Серологиялық реакциялар — РН, РТГА, РСК, РНГА-қос сары су реакциясы. Титрі 4 есе жоғарласа ол диагностикалық. ИФА — зерттеу.
4. Риноцитоскошшның иммунофлюәреценттік әдістері.
5. ПЦР — диагностика.

ЖРИ және микөплазмалық инфекцияның емі

Аурудың ауыр түрлерімен, үй жағдайлары қолайсыз балалар жабық балалар мекемесінің балалары, ауру асқынған кезде балаларды міндетті түрде ауруханаға жатқызу керек, ал басқа жағдайларда үйіңде емделеді. Төсектік режим, бөлмені жиі желдету, таза ауа.

Диета: сүтті, витаминге бай, ауруханада — дене қызуы жоғарлағанда -13 диета сосын 15, көп жылы түрде су ішу. Барлығына аскорбин қышқылын беру керек.

Этиотропты ем: Мұрынға тамшы ретінде интерферон тамызу. Аминокапрон қышқылы 5% мұрынға тамшы ретінде немесе ішке 1 мл/ кг бала жасына. Ремантадин (А₂ тұмауында) 7 жастан асқан балаларға, рибонуклеаза, дезоксирибонуклеаза. Мұрынға оксолин майын. Реаферон, виферон, тұмауға қарсы иммуноглобулин.

Дене қызуы жоғарлаған кезде — аспирин, парацетамол, анальгин, панадол, цефеконды свечалар, аспизол. Қызуын басатын қоспа құрамына — димедрол, пипольфен, аминазин, анальгин кіреді.

Антибактериальды — терапия аурудың орташа ауыр түрінде — созылмалы инфекция ошақтары бар балаларға, ал ауыр түрінде — екінші бактериальды флора қосылғанда тағайындалады.

ЖРИ мен тұмаудың ауыр түрінде, нейротоксикоз, круп, обструктивті сиңцроммен жүрген кезінде — баланы интәнсивті терапия палатасьша жатқызамыз. Гипертермияға, құрысуға, мидың ісінуіне, өкпе ісінуіме қарсы терапия жүргізіледі. Нейротоксикоздьщ тсрапиясы — прсднизолон, 3-5 мг/кг, көк тамырына сұйықтық 30-50 мл/кг, алғаш еніізетін ерітіңдісі — реополиглюкин, манитол, мочевина. Нейровегетативті блокадаға — пипольфен мен новокаии бірге, дроперидол немесе аминазин қодданады. Құрысуға қарсы дәрілср натрий оксибутираты, седуксен, магний сульфаты. Жоғарыда көрсетілген дене қызуын төмендететін дәрілер. Клетка мембранасын түрақтандыратьш дәрілер — эссенциале, витамин Е,А, антигапоксанттар (инсулин, глютамин қышқылы, АТФ, ККБ), ангаопрөтекрәрлар (дицинон, троксовазин, трентал, курантил) прөтеолиздің ингабиторлары — котрикал, гәрдокс.

ДВС емі-преднизолон, тез мұздатылған плазма, гепарин, дезагреганттар, прөтеолиз игибиторлары.

Круптың емі — алаңдатушы терапия, жылы, содалы ингаляция-лар, көп сілтілі су ішу, десенсибилиздеуші терапия, бронхолитик-тер, муколитиктер, ІІ-ІІІ дәрежелі крупта — параоттекті палатада болуы керек, преднизолон, гепарин, прөтеолиз ингибиторы. Нәтиже болмағанда — назотрахеальды интубация.

Спецификалық иммунитетті жақсарту үшін — продигаозан, прополис, фитопцидтер.

Аурухана ішілік инфекцияны алдын — алу

Микөплазмалық инфекцияның ауыр және орташа ауыр түрінде антибиотиктер қолдану керек: эритромицин, олеандомицин, левомицетин, линкомицин, вилыірафен, сумамед,.

Ауыр және ұзақ бактериальды асқынулар кезінде антибиотиктермен қатар иммунитетті күшейтетін дәрілер беріледі, спленин, декарис, тималин, т.б.

Алдын алу шаралары

Бөлмені желдету, ылғалды тазарту, бөлмелерді УФО мен сәулелендіру. Ауруқана қызметкерлері және аналары 4 қабатты ақ дәкелі ауыз жапқыш (маска) киюлері керек. Баланы шынықтырудың маңызы өте зәр. Эпидемиялық ошақтарда интерферон, продигиозан, ирополис, дибазол витамин С мен, тимозин қолданылады.