Шаруашылықтың құрамы, міндеттері және құрылымы

Ақша түріндегі құралдың қоры айналым қаражатының жалпы сомасының 40% — ын құрауы мүмкін. Сондықтан цехтар, учаскелер мен жұмыс орындарының жұмысы олардың әр түрлі құралмен дер кезінде қамтамасыз етілуіне байланысты. Қолданылатын құралдың сапасы мен тұрақтылығына материалдық ресурстарды пайдалану, Еңбек өнімділігі, өнімнің өзіндік құны және басқа да көрсеткіштер байланысты.
Құрал-саймандық шаруашылық-бұл қажеттілік анықтаумен, құрал-саймандар мен жабдықтарды сатып алумен, жобалаумен, дайындаумен, жөндеумен және қалпына келтірумен, оларды есепке алумен, сақтаумен, цехтар мен жұмыс орындарына берумен, сондай-ақ пайдалану шарттарын техникалық қадағалаумен айналысатын кәсіпорынның (бөлімдердің, топтардың, цехтардың, учаскелердің) жалпы зауыттық және цех бөлімшелерінің жиынтығы. Кәсіпорынның аспаптық шаруашылығы келесі бөлімшелерден тұрады:
1) құрал — саймандық бөлім-құрал-сайманның қажеттілігін анықтаумен айналысады, оның тозу, Шығыс және қор нормаларын белгілейді, құрал-сайманды өндіру кестесін жасайды, оны жөндеуді ұйымдастырады, оның пайдаланылуына техникалық қадағалауды жүзеге асырады және барлық құрал-саймандық қызметтерге басшылық жасайды;
2) құрал-саймандық цех-құрал-сайманды дайындауды (қажет болған жағдайда жөндеу және қалпына келтіру) жүзеге асырады;
3) орталық құрал — саймандық қойма (ЦИС)-құрал-сайманды қабылдауды, сақтауды, дайындауды және құрал-сайманды тарату қоймаларына беруді жүзеге асырады;
4) цехтық құрал-сайман — үлестіру қоймалары (ИРК) — цис құрал-сайман алады, оны сақтауды, жұмыс орындарына, қайрауға және жөндеуге беруді жүзеге асырады;
5) аспапты қалпына келтіру базасы-аспапты сұрыптаумен және қалпына келтірумен айналысады;
6) цехтардағы жөндеу бөлімшелері (базалар, учаскелер);
7) цехтардағы қайрау бөлімшелері.

Аспаптық шаруашылықтың негізгі міндеттері::
— учаскелер мен жұмыс орындарын қажетті құралдармен уақытында жабдықтау;
— құралды уақтылы жөндеу, қалпына келтіру және қайрау;
— құрал сапасын арттыру және оны тиімді пайдалану;
— құралды сатып алу, дайындау, сақтау және пайдалану шығындарын төмендету.
Кәсіпорындарда құрал-сайман шаруашылығын ұйымдастырудың келесі нысандары қолданылады:
♦ орталықтандырылған;
♦ орталықсыздандырылған;
♦ аралас.
Аспаптық шаруашылықты басқару органдарының құрылымы мен функциялары өндірістің типімен, сипаты мен ауқымымен айқындалады. Орта және шағын кәсіпорындардағы құрал-саймандық шаруашылықты басқару органдарының құрылымы елеулі айырмашылықтарға ие:
* біріншіден, әрбір бөлімше функциясының тиісті кеңдігі бар бөлімшелер саны қысқарады;
* екіншіден, кейбір функцияларды кәсіпорынның басқа бөлімшелеріне-бас технолог бөліміне, жабдықтау бөліміне, аспаптық цех аппаратына және т. б. беру жүзеге асырылады.

Оқу элементі 2.5.2.Кәсіпорынды құрал-сайманмен қамтамасыз ету және қажеттілікті жоспарлау

Бұл міндетті шешу үшін, біріншіден, қажетті құралдардың номенклатурасын орнату қажет, екіншіден, әрбір үлгі өлшемі бойынша құралдың шығынын анықтау керек, үшіншіден, барлық кәсіпорынға құралдар мен жарақтардың қорын және айналым қорын анықтау қажет. Арнайы құрал — сайманның номенклатурасы сериялық және жаппай өндірістегі технологиялық процестердің, әмбебап құрал — саймандардың карталары бойынша-құрал-сайманды қолдану карталары бойынша, ал бірлі-жарым және шағын сериялы-жұмыс орындарының құрал-саймандарымен үлгілік жарақтандыру карталары бойынша белгіленеді. Бұл карталарда құралдың әрбір түрін қолдану пайызы, яғни станоктың жалпы машиналық жұмыс уақытында құралдың осы түрімен өңдеудің машиналық уақытының үлес салмағы көрсетіледі. Жұмыс орындарын құралмен және жабдықтармен үздіксіз қамтамасыз ету үшін олардың қорларын белгілі бір деңгейде, ең аз рұқсат етілген деңгейден төмен емес ұстау қажет. Көбінесе бұл норма екі әдістің: «max – min» немесе «тапсырыс». «Max – min» әдісінің мәні ЦИС-дағы құралдың қоры белгіленген ең жоғары мөлшерден аспауы және резервтік (сақтандыру) мәніне тең ең төменгі мөлшерден төмен болмауы тиіс. Бұл үшін құрал қорының белгілі бір шамасына жеткен кезде құралмен толықтыруға немесе оны сырттан алуға тапсырыс беру қажет. Аспаптың кезекті партиясына тапсырыс берілетін құрал қорының шамасы Тапсырыс нүктесі деп аталады.
Цех бойынша жоспарлауды ұйымдастыру әрбір цех үшін құралдың әрбір түрі бойынша белгілі бір кезеңге арналған Шығыс лимиті белгіленген. Құралды беру лимиттік карталар бойынша белгіленген лимит шегінде жүргізіледі.

Модульдік бірлік 2.6. Жөндеу шаруашылығын ұйымдастыру

Оқу элементі 2.6.1. Жөндеу шаруашылығын ұйымдастырудың міндеттері, құрамы, құрылымы және нысандары
Пайдалану процесінде машиналар мен жабдықтар физикалық және моральдық тозуға ұшырайды: жұмысқа қабілеттілігі, дәлдігі жоғалады. Олардың бұрынғы сапасы жөндеу жолымен қалпына келтіріледі, ол кәсіпорын жұмысы барысында тозған машиналардың жекелеген бөліктері мен бөлшектерінің бастапқы, заттай түрінде қайта жаңғыруы түсіндіріледі.

Жөндеу шаруашылығы-бұл жөндеу, күту және жабдықтардың жағдайын қадағалау бойынша кешенді іс-шараларды жүзеге асыратын жалпы зауыттық және цехтық бөлімшелердің жиынтығы, нәтижесінде келесі міндеттер шешіледі:
* барлық жабдықтың тұрақты жұмыс дайындығы қамтамасыз етіледі;
* жабдықтың жөндеу аралық мерзімі ұзарады;
* жөндеу жұмысшыларының еңбек өнімділігі артады және жөндеуге шығындар төмендейді.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, жабдықтарды жөндеу және қызмет көрсету шығындары үнемі ұлғайып келеді, жөндеу қызметтерінің қуаттары мен жөндеу жұмысшыларының саны өсуде. Бұл мән-жайлар Жабдықты жөндеуді ұйымдастыру міндеттерін неғұрлым өзекті мәселелер қатарына қояды. Жөндеу шаруашылығын кәсіпорынның бас механигі басқарады, оның функциясына:
♦ жабдықты паспорттау және аттестаттау;
♦ жөндеудің технологиялық процестерін әзірлеу және оларды жабдықтау;
♦жабдықтарға техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарын жоспарлау және орындау;
♦жабдықты жаңғырту;
♦ осы қызметте жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбегін ұйымдастыруды жетілдіру.

Жөндеу шаруашылығы:
— бас механика бөлімі);
— Жөндеу-механикалық цех (РМО);
— цехтық жөндеу бюросы (ОАА);
— цех механигі қызметтері;
— майлау және эмульсиялық шаруашылық;
— жабдықтар мен қосалқы бөлшектер қоймалары.
МБМ-да әдетте мынадай құрылымдық бөлімшелер құрылады:
-жабдықтарды жаңғыртуға, жөндеуге және күтуге байланысты конструкторлық және технологиялық жұмыстарды орындайтын конструкторлық-технологиялық бюро (топ) (жобалау жұмыстары, сызба шаруашылығын ұйымдастыру, технологиялық процестерді әзірлеу, жарақтарды жобалау және т. б.);
-ЖММ цехтарының жұмысын жоспарлаумен, жөндеуді материалдық дайындаумен, диспетчерлік басшылық етумен және цех жұмысын талдаумен айналысатын жоспарлы-өндірістік бюро (топ);
-егер бұл жүйе кәсіпорында қабылданған болса, жоспарлы-алдын алу жөндеу бюросы (тобы). Бұл жағдайда оның функциясына жалпы басшылық және ЖАЖ жүйесінің сақталуын бақылау, жөндеудің жоспар-кестесін әзірлеу, нормативтік шаруашылықты жүргізу және т. б. кіреді.

Жөндеуді ұйымдастырудың үш түрі бар: Орталықтандырылған, орталықсыздандырылған және аралас. Орталықтандырылған түрде жөндеу және техникалық қызмет көрсетудің барлық түрлерін кәсіпорынның жөндеу-механикалық цехы жүргізеді. Орталықтандырылмаған нысанда жабдықтарды жөндеу және техникалық қызмет көрсету цехтық жөндеу базаларының күшімен жүргізіледі. Мұнда жаңа бөлшектер мен тораптарды жасап, қалпына келтіреді. Күрделі жөндеу және жабдықтарды жаңғырту, қосалқы бөлшектерді дайындау және тозған бөлшектер мен тораптарды қалпына келтіру сияқты еңбекті қажет ететін жұмыстар кәсіпорынның жөндеу-механикалық цехында жүргізіледі, ал жабдықтарға техникалық қызмет көрсету және ағымдағы жөндеу цехтық жөндеу базаларында жүзеге асырылады.
Мұндай жөндеу мен қызмет көрсету әдетте жекелеген учаскелерге бекітілген слесарлардың кешенді бригадаларымен орындалады.