Ұлы Жiбек жолының Жетiсу өңiрiнде орналасқан ең белгiлi қалалары Жаңа қала (Новокент), Қызыл зен қаласы. Қытай өкiрешiлерi Синчэн (Жаңа қала) шањары туралы VII ғасырдың басында-ақ дерек қалдырған. Ертедегi Қызыл зен қаласының орнына жүргiөзілген зерттеулердi қорытындылай келе, олардың қала дамуының 57 негiзгi белестерiн, аумағының су жайын болжамдауға мүмкiндiк туғызатынын, ұзын қабырғалар мен олардың iшiндегi құрылыстардың мәнiн түсiндiрiп беретiнiн атап айтуға болады. Храмдар мен зираттарды аршу жұмысы қала тұрғындарының идеологиялық түсiнiгi туралы мәлiмет бередi, жаңадан табылған материалдар — орта ғасырлардың бас шенiнде…

Читать Читать

Қашқарлық Махмұт ХI ғасырда оғыздардың Сырдарияны “угуз” зенi деп атағанын мәлiмдеген, ал гүздер қалаларына ол Сауран, Сығанақ, Сүткент, Қарашық және Қарнақ қала-ларын жатқызған. Оның картасында “гүздер қалалары” алқабы Қарашық қаласынан оңтүстiкке қарай, Сырдария ңiрiнiң орта белiнде көрсетiлген. Сығанақ қаласы туралы алғашқы рет Х ғасырдың жазба деректерiнде айтылған, ал ХI ғасырда оны Махмұт Қашғари оғыз қалаларының iшiнде атап өткен. 55 ХII ғасырда Сығанақ қыпшақ мемлекеттi көбiрлестiгiнiң астанасы болады. ХIII ғасырда тарихшы Джувайниде сығанақтықтардың моңғолдарға көрсеткен қарсылығы нәтижесiнде қаланың 1220 жылы талқандалуы…

Читать Читать

Қазақтар алдын ала болжаушы, сәуегейдi бақсы дейдi. Бақсылар алдын ала болжап, айтатын болжамын өздерiнiң рухы атынан айтады. Бақсылар өздерiне хабар берiп тұратын, болжайтын рухтарын кейiннен келген мұсылман дiнiне ыңғайластырып, перiште деп те атайды… . Халық перiштенiң әулиелiгiне сенбесе де және оны жын деп атаса да, олардың кереметтiгiне сенедi. Перiштелердiң кереметтiгi-нен адам әртүрлi ауру, бақытсыздыққа душар болады деген түсiнiкөбар. Ал бақсылар болса сол жындардың сүйiктiсi, сондықтан да бақсы өзінiң жындарына жамандықты жасатпайтын нұсқаулар берiп тұрады. Десе де, әлi күнге дейiн бақсының…

Читать Читать

Кiшi және Орта жүздердiң Сарыарқаға келiп қысқы қонысқа орныға бастауы ХVIII ғасырдың басындағы ауыр оқиғалармен тығыз байланысты. 1708, 1717-1718, 1723- 1725 жылдары түйдектелген жоңғар соққысы қазақтардың есiн жиғызбай, амалсыз қоныс аударуға мәжбүр еттi. Қазақтың iрi ру бiрлестiктерi ыдырап, әркiм з басының қарекетiмен кеттi. Қоныс аудару, негiөзінен, екi бағытта бол-ған сияқты: бiрi Ходжент, Самарқанд, одан әрi Бұқара. Бұл жылдар қазақ шаруашылығы әбден күйзелiп, мал мен басқа зор шығын әкелдi. Қалмақ шабуылы табиғат қуаңшылы-ғымен астасып кедейленуге, қайыршылыққа ұрындырды. Апат тек қазақпен ғана…

Читать Читать

Қазақ халқының шығу тегi мен қалыптасуы тарихи ұзақ мерзімдi қамтитын аса күрделi мәселе. Бұл екеуiн бiр-бiрiнен принциптi түрде ажырата бiлу керек. Мұның iшiнде қазақ халқының қалыптасу үдерiсiн алып қарасақ, соңғы кезге дейiн ең аз зерттелген мәселе деп қарауға болады. Мұның себебi ретiнде Қазақстан аймағының ежелгi және орта ғасыр-лардағы тарихының, ндiргiш күшi мен ндiрiстiк қатынас-тарының жеткiлiксiз зерттелгенiн айтуға болар едi. Қазақ тiлiнiң қалыптасуы да басы ашылмаған күйiнде қалуда. Мұнымен бiрге, палеоантропологиялық, антропологиялық мағлұматтардың да септiгi шамалы. Халықты қалыптастыруға белсендi үлес қосқан…

Читать Читать

Сонымен бiрге, қазақ этногенеөзінде қыпшақтардың елеулi рөл атқарғанын айрықша атап өткен жөн. “Қазақ” сөзінiң өзі де қыпшақтар мекендеген аймақта шыққан деп есептеуге толық негiз бар. “Қазақ” терминiнiң алғашқы таралу аймағы Шығыс Дештi Қыпшақпен, яғни қазіргi Қазақстан аумағымен байланысты… …Қазақ атауының күмән тудырмайтын алғашқы рет қолданылуы 1245 жылы Египет мамлюктерi мемлекетiндегi қыпшақтар арасында құрастырылған көне қыпшақ шығармасында (түркi-араБөс здiгi) кездеседi. Онда қазақ с өзіне “еркiн”, “азат адам” деген мағына берiлген. Аталған семан-тика қазақ с өзіне әу баста әлеуметтiк мән берiлiп, оның…

Читать Читать

Қытайдың және басқа да елдердiң тарихшылары үйсiндердiң қазақтың негiзгi тегi екендiгiн растайды. Әйтсе де үйсiндер Iле зенi бойын көне заманнан мекендеп келген халық емес, олардың бағзыдағы мекенi Дунь Хуань мен Цилянь-Шань тауының аралығында болатын. Кейiн текөб.з.д. 160 жылдардың айналасында ғана олар сол лкеден үдере к шiп, Iле бойына келген. Үйсiндердiң алдында бұл лкенi сақтар мен йузейлер мекендейтiн. Сондықтан “Хан-нама. Батыс ңiр баянында”: “Үйсiндердiң бұл қонысы бұрын сақтардiкi болатын, йузейлер Сақ қағанын бұл арадан ығыстырып шыққасын, ол оңтүстiкке Шуан-дуға асып кеттi…

Читать Читать

Массагеттердiң киiм киiсi мен тұрмыс-салты скифтерге ұқсас. Олар атқа салт мiнiп және жаяу жүрiп шайқасады. Соғыстың екi әдiсiн де бiледi; садақ тартып та, найзамен де шайқасады; әдетте, айбалтамен де қаруланған. Олардың барлық заттары алтын мен мыстан жасалған; бас киiмдерi, белдiктерi және орамалдары алтынмен безендiрiледi. Олар аттарға арналған мiлдiрiктердi де мыстан жасайды, керiсiнше, жүгендi, ауыздықты және құйысқанды алтынмен әшекейлейдi. Темiр мен күмiстi олар мүлде қолданбайды, олардың елiнде алтын мен мыс мол болғанымен, әлгi металдар жоқ… Олар еш нәрсе екпейдi, үй жануарлары…

Читать Читать

Ғұндардың шыныққаны соншалық, оларға оттың да, адамның тәбетi шабатын етiп әзірленген тамақтың да керегi жоқ, олар жабайы сетiн шөптердiң тамырымен, қандай малдың болса да шала пiскен етiмен қоректенедi, еттi олар аттарының сауырына, здерiнiң белiне байлап жүрiп, оны аздап кептiрiп алады. Олар ешқашан қандай болса да үйдi паналамайды. Оларда қамыспен болса да жабылған лашық-ты көре алмайсың. Олар таулар мен ормандар арасында к шiп жүредi, суыққа, аштық пен ш лге т зуге бесiгiнен бастап үйренедi… Ешқандай қалыпқа салмай тiгетiн аяқ-киiмi олардың жүруiн…

Читать Читать

“Мәдени мұра” бағдарламасының аясында соңғы жылдары осы Шiлiктi даласында сақ дәуiрiнiң 2 үлкен, 3 кiшкене обасы зерттелдi. 2-Шiлiктi қорымының №1 обасынан көп алтын түйме-қапсырмалар табылды. Бұл қорымдағы №1 оба басқа обалардан өзінiң көлемi жағынан ерекше, оның диаметрi 100 метрге жуық, биiктiгi — 7,9 м. Оба үш қабаттан тұрады. Бiрiншi қабаты топырақ пен қиыршық құм, екiншi қабаты үйiндi тас, оның астында қабырғасын екi қатар самырсын қарағайынан рген ағаш қабiрхана. Қабiрхана ұзынша келген т ртбұрышты құрылыс, ол ұзына бойымен шығыстан батысқа қарай…

Читать Читать