Буржуазиялық-демократиялық ақпан революциясы тұсындағы Қазақстан
Сабақтың мақсаты: — ХХ ғасырдың басында қоғамдықсаяси қатынастардың дамуында үлкен өзгерiстер туғызған саяси оқиғалар ахуалын түсiндiру; — оқушы санасындағы отаншылдық қасиеттердi оята отырып, Қазақстанның ХХ ғасыр басындағы қоғамдық өмiрдегi орнын көрсету; — оқушыларды қоғамдықсаяси өмiр дамуының кезеңдерiмен, тарихи өзгерiстердiң қоғамдық қатынастардың дамуына тигiзер әсерiмен таныстыру.
Тiрек ұғымдар: Ресейдегi буржуазиялық Ақпан революциясының жеңiсi және оның Қазақстанға әсерi. Ұлт зиялыларының саяси белсендiлiгiнiң артуы және Уақытша үкiмет. Көрнекi құралдар: Уақытша үкiмет тұсындағы Қазақстан картасы, ұлт зиялыларының портреттерi, Уақытша үкiмет тұсындағы партиялар мен олардың бағдарламасы, анаграммалар.
Сабақтың типi: “ойтүрткi” сабақ.
Сабақтың әдiсi: баяндау — лекция түрiнде. Интерактивтi тақта арқылы № 1, 2, 3кестесызбаларды слайд арқылы түсiндiрiп жазғызу. Сабақтың барысы. Мұғалiм сабақты үш бөлiкке бөлiп жүргiзедi. 1бөлiкте оқушыны сабаққа жұмылдыру үшiн жалпыбазалық ұғымға тоқталып, түрлi сұрақтар қоя отырып, оқушы белсендiлiгiн арттырады. Сабақтың 2бөлiгiнде негiзгi тақырыпты түрлi сызбалар мен көрнекi құралдар арқылы игере отырып, оқушы қабiлетiнiң үнемi дамуын, жұмыс iстеуiн қамтамасыз етедi.
Сабақтың 3 бөлiгiнде оқушылардың өзiндiк жұмыс iстеуiне мүмкiндiк жасау керек (сызба, анаграмма). Сабақ қорытындысы мұғалiм мен оқушының жаңа сабаққа талдау жасауымен аяқталады. 1бөлiк (10 мин). Оқушының логикалық ойлау қабiлетiн ояту, олардың жаңа сабаққа бейiмделуiн мұғалiм базалық ұғым негiзiнде қалыптастырып, негiзгi тақырыпқа дейiн жүйелi дамытып отырады. Базалық ұғым негiзiнде 1916 22 жылғы ұлтазаттық қозғалыс қамтылады.
Бұл кезең де екi бөлiкке бөлiнедi: 4кестенi толтыру және сұраққа жауап беру. Екi әдiс қатар жүргiзiлуi арқылы бiрнеше оқушы бiрiнбiрi толықтыра отырып, белсендi жұмыс iстейдi. 4кесте 1916 жылғы ұлтазаттық қозғалыс Ұлтазаттық Революциялық Ұлт зиялылары Ұлтазаттық қозғалыстың ұйымдардың ның көзқарас қозғалыстың ошақтары белсендiлiгi тары маңызы
Сұрақтар 1. 1916 жылғы ұлтазаттық қозғалыстың басталу себептерi мен барысы туралы не бiлесiңдер? 2. 1916 жылы қазақ халқының саяси белсендiлiгiнiң күрт артуының себептерi қандай? 3. Үкiметтiң Қазақстанда жүргiзген жазалау шаралары қандай болды? 4. Ұлт зиялыларының азаттық қозғалыс тұсында ұстанған бағыты қандай болды? 5. 1916 жылғы ұлтазаттық қозғалыстың тарихи маңызы неде? 2бөлiк (20 мин). Жаңа сабақты игеруде мұғалiм оқушылардың қабiлетiн дамыта отырып, олардың бiлiмдiлiгi мен бiлiктiлiк ерекшелiктерiнiң жүйелi түрде қалыптасуын басты назарда ұстауы қажет. Жаңа тақырыпты түсiндiруде мұғалiмнiң ұстанатын басты қағидалары оқушының логикалық ойлау қабiлетiн үнемi дамыта отырып, олардың бiлiмдiлiк, дамытушылық, тәрбиелiк қасиеттерiн қалыптастыруын қамтамасыз етуi керек. 1. А.Байтұрсынұлы, Ә.Бөкейханов, М.Дулатұлының қазақ халқына жолдауы. Ұлт зиялыларының ұлтазаттық қозғалыс тұсындағы iсәрекетi. 23 2. Ресейдегi буржуазиялық Ақпан революциясы. Қоғамдықсаяси өмiрдегi ауқымды өзгерiстер. 3. Ақпан революциясы тұсындағы Қазақстан. Уақытша үкiмет органдарының орнауы. Қазақ халқының Ақпан революциясына көзқарасы. 4. Ұлт зиялылары белсендiлiгiнiң артуы.
Ұлттық автономия идеясы туралы слайд. Қазақ облыстық және жалпықазақ съездерi қараған мәселелер мен оның шешiмдерi. 5. Қазақстандағы көппартиялы жүйе. Олардың саяси белсендiлiгi. Мұғалiм осы мәселелердi жүйелi қарастыра отырып, оқушылардың тақырыпты меңгерудегi жалпы мiндеттерiн түсiндiредi. Осы тұста 5 мәселенi оқушылардың тiкелей араласуымен 5кестенi толтыру арқылы қайта қарап, бүкiл тақырыпқа тиянақты шолу жасайды. 5кесте Қазақстандағы саяси партиялар мен ағымдар Саяси партиялар Ақпан революциясы Бағдарлама Төрағалары мен ұйымдар тұсында ұстанған лары мен мен бағыттары мен жиылыс мүшелерi идеялары съездерi Алашорда Большевиктер Эсерлер Кадеттер Мұсылман фракциялары
Сабақтың 2 бөлiгiнде оқушылардың жаңа тақырыпты меңгеру барысында жинақтаған бiлiмiн есте сақтап, тиянақтауы үшiн өзiндiк жұмыс iстеуiне жағдай туғызу керек. Бұл әдiс оқушының тапқырлық, тиянақтылық, шешiмқабылдаушылық қасиеттерiнiң дамуына ықпал етедi. Оқушының өзiндiк жұмыс iстеуi оның белсендiлiгi мен дамытушылық қабiлетiн ұштай түседi. Бұл жерде мұғалiм тек бақылаушы ретiнде қатысады. Оқушылар кестенi түсiндiру арқылы тарихи кезеңдi дамытады және анаграмманы шешу арқылы белгiлi оқиға кезеңдерi мен қайраткерлер есiмiн есте сақтап қалады.
1. Үлкен өзгерiстер әкелген ай. 2. Ұлтазаттық қозғалыс жетекшiсi. 25 3. С. Сейфуллин жетекшiлiк еткен ұйым. 4. Ә. Бөкейханов мүше болған партия. 5. “Қазақ жастарының революцияшыл одағы” ұйымының жетекшiсi. 6. Уақытша үкiметтiң төрағасы. 7. Қазақ зиялысы, 1916 жылғы Жолдаудың авторларының бiрi. 8. Ұлттықдемократиялық партия. 9. Жалпықазақ съезi болған қала. Кiлт: Ақпан; Иманов; Жас қазақ; Кадет; Рысқұлов; Керенский; Байтұрсынұлы; Алаш; Орынбор. Оқушылардың өзiндiк жұмыс iстеу кезеңiмен сабақтың негiзгi бөлiмi аяқталады. Дұрыс басталып, жүйелi дамыған сабақтың сәттi қорытындылануы мұғалiмнiң оқушылардың бiлiмдiлiк сапасы мен бiлiктiлiгiн сынып iшiнде қалыптастырып, дұрыс нәтиже алуына байланысты. Оқушының сыныптан тыс эмоциялық көңiл күйiн ескере отырып, мұғалiм оқушылармен бiрлесiп жаңа тақырыпты сынып iшiнде қорытындылауы керек. Қорытынды сұрақтар 1. Ресейдегi саяси қозғалыстар өрлеуiнiң себебiн қалай түсiндiресiңдер? 2. Ақпан революциясы тұсындағы қазақ зиялыларының саяси белсендiлiгi артуының түпкi себептерiн неден көремiз? 3. Жалпықазақ съезiнiң қарарлары мен шешiмдерiнiң тарихи маңызы неде?