Энергия үнемдеу негіздері
Соңғы онжылдықта энергияны пайдалану жөніндегі процестерді талдау адамзат өзінің энергетикалық шаруашылығын жүргізетін ысырапшылықты көрсетеді. Сондықтан энергия үнемдеу мәселелері маңызды мәнге ие болады. Энергия үнемдеу ресурс үнемдеудің кең мәселесіне сәйкес. Ресурс үнемдеу деп өндірістік циклдің барлық кезеңдерінде (өндіруші салалардан бастап жинақтаушы салаларға дейін) және табиғи экожүйелер мен адамға ең аз әсер ететін материалдар мен энергияның ең аз шығыны бар түпкілікті өнімдердің өндірісін, технологиясын және өткізілуін түсінеді. Бұл, ең алдымен, энергетикалық тиімділік-жұмсалатын (немесе қолда бар) энергия мен осы шығындар кезінде алынатын пайдалы өнім арасындағы арақатынас. Мысалы, ядролық отыннан алынатын жоғары сапалы энергияны температурамен бірнеше мың градусқа және одан әрі жоғары сапалы электр энергиясына айналдыру, содан кейін бұл энергияны үйде температураны 20° С деңгейінде ұстау үшін пайдалану өте зиянды процесс болып табылады. Әдебиетте атап өткендей, төмен сапалы жылу өндіру үшін жоғары сапалы энергияны пайдалану – «бұл майды циркулярлы арамен кесу немесе шыбынды ұсталық балға ұру сияқты». Сондықтан энергияны пайдаланудың негізгі принципі энергия сапасының қойылған міндеттерге сәйкестігі болуы тиіс. Шет елдерде тұрғын үйлерді жылыту үшін күн энергиясын, жел энергиясын, жылу көздерінің энергиясын және т.б. қолдана бастады, суық климаты бар аудандарда – жылытудың ең жақсы тәсілі сыртқы ортадан мүлдем оқшауланған ғимараттарды құру болып табылады. Келтірілген мысалдар энергияны пайдаланудың тиімділігін арттыруда құрылыс индустриясы үлкен рөл атқаратынын көрсетеді. 1985 жылы (В. В. Алексеев, 1990) өнеркәсіптік дамыған елдердегі ғимараттарды жылыту мен жарықтандыруға сонша энергия жұмсалды, бұл ОПЕК елдері өндіретін мұнай көлеміне тең болды. Шығынның бұл бабы конденсациялаушы пештерді енгізу есебінен айтарлықтай азайтылуы мүмкін, олар кететін газдардағы жылудың едәуір бөлігін кәдеге жаратады, сондықтан дәстүрлі газ пештерімен салыстырғанда 30% — ға аз отынды тұтынады және атмосфераға аз зиянды заттарды тастайды. Прогрессивті құрылыс материалдарын пайдалану терезелер, есіктер мен қабырғалар арқылы жылу шығынын күрт қысқартуға мүмкіндік береді. Мысалы, суперсирлі жылу оқшаулағышы бар кейбір үйлерді (АҚШ) жылытуға американдық құрылыстың әдеттегі үйімен салыстырғанда 70% — ға аз жылуды қажет етеді. Швециядағы кейбір үйлерде жылудың тағы да үлкен үнемділігі байқалды. Энергия үнемдеуде жоғарыда көрсетілген оның балама көздері маңызды рөл атқаруы тиіс. Жалпы, энергетикалық проблеманы шешу энергия үнемдеуші технологияларды одан әрі дамыту, экологиялық қауіпсіз және үнемді әдістерді пайдалану болып табылады.
Қазіргі қоғамда қоғамның екі түрін бөліп көрсетуге болады: қалдықтарды жасайтын бір рет тұтыну қоғамы және табиғатты үнемдеу қоғамы. Қоғамның бірінші түрі мүмкіндігінше көп мөлшерде энергия мен заттарды пайдалануға негізделеді және жоғары жылдамдықпен жоғары сапалы энергияны төмен сапалы энергияға, заттарды ластаушы компоненттерге айналдырады. Энергияны ақылға қонымды пайдалану және затты рециркуляциялау, жаңартылмайтын ресурстарды қайталап пайдалану, энергия мен ресурстарды тұтыну мен ысыраптарын қысқарту табиғат үнемдейтін қоғамның негізі болып табылады. Бұл ретте энергияны аса қажетсіз жоғары сапалы түрлерін қолданбастан тиімді пайдалану аса маңызды. Бұл қоғамда болашақтың барлық деңгейлерінде (жергілікті, өңірлік, жаһандық) қоршаған ортаның экологиялық тұрақтылығы шегінен аспауы тиіс. Ресурстарды жоғалтуды шектеу және ластануды болдырмау үшін қоршаған ортаға «кіруде» әсер ету туралы ақпаратты ескеру қажет.
Осылайша, энергияны үнемдеу, технологияларды жетілдіру, жалпыадамзаттық құндылықтарды, экологияны және мәдениетті бірінші орынға қоятын жаңа ойлауды қалыптастыру нәтижесінде Энергетика қысымының төмендеуіне ықпал етуі мүмкін.