1. Бактериялық жасушада аталған құрылымдардың қайсысы бар? Цитоплазмалық мембрана, ядро, цитоплазма, түрлі мембраналық органоидтар, мембраналық емес органоидтар. Бактериялық жасушада: цитоплазмалық мембрана, цитоплазма, мембраналық емес органоидтар (рибосомалар) бар. 2. Бактериялар жасушаларының үстіңгі аппараты құрылысының ерекшеліктері қандай? Бактериялық жасушалардың беттік аппараты цитоплазмалық мембрананы және жасушалық қабырғаны қамтиды. Бұдан басқа, бактериялардың кейбір топтарында үстіңгі аппараттың құрамына қосымша сыртқы мембрана немесе шырышты капсула кіруі мүмкін. Бактериялар плазмалеммасының құрылысы мен қызметі эукариотта ұқсас, ал жасушалық қабырға құрылысы бойынша өсімдіктер мен саңырауқұлақтар жасушаларының қабықтарынан айтарлықтай ерекшеленеді…

Читать Читать

1. Биологиялық полимерлер қандай заттар? Биополимерлердің молекулаларын құру үшін қандай заттар мономерлер? а) аминқышқылдары; б) нуклеин қышқылы; в) полисахаридтер; г) нуклеотидтер; д) ақуыздар; е) моносахаридтер. Биологиялық полимерлер: б) нуклеин қышқылдары; в) полисахаридтер; д) ақуыздар. Биополимерлердің молекулаларын құру үшін мономерлер: а) аминқышқылдары; г) нуклеотидтер; е) моносахаридтер. 2. Барлық амин қышқылдарына қандай функционалдық топтар тән? Бұл топтар қандай қасиеттерге ие? Барлық амин қышқылдарына негізгі қасиеттері бар аминотоптың (–NH2) және қышқыл қасиеттері бар карбоксильді топтың (–СООН) болуы тән. 3. Табиғи ақуыздарға қанша амин…

Читать Читать

Биотехнология, оның объектілері және негізгі бағыттары. Биотехнология — тірі организмдердің, өсірілетін жасушалардың және биологиялық процестердің көмегімен түрлі өнімдерді өндіруге байланысты ғылым және практикалық қызмет саласы. «Биотехнология» термині биологиялық процестерге (нан пісіру, шарап жасау, қышқыл сүт өнімдерін алу, теріні өңдеу және т.б.) негізделген өндірістің көптеген технологиялары бұрыннан бері кеңінен таралған. XX ғ.биотехнологияның дамуы үшін генетика, микробиология және биохимия теориялық негізін қамтамасыз етті. Микробиологиялық өнеркәсіп тәжірибелік база болды, оның қарқынды дамуы антибиотиктер өндірісін ашумен және бастаумен байланысты. Биотехнологияның әдістері мен жетістіктері тамақ,…

Читать Читать

Селекция әдістері. Селекциялық процестің негізінде жасанды іріктеу жатыр — одан әрі қажетті белгілері мен қасиеттері бар ұрпақтарын алу үшін адамның шаруашылық жағынан неғұрлым құнды жануарларды, өсімдіктерді және микроорганизмдерді таңдауы. Іріктеудің екі негізгі түрі бар: жаппай және жеке. Жаппай іріктеу-бұл генотипін тексермей, бір немесе бірнеше қалаған белгілері бойынша (яғни фенотип бойынша іріктеу) ұқсас дарақтар тобын бөліп алу. Мысалы, бір немесе басқа сортты бидайдың мың өсімдігінен одан әрі көбею үшін тек қана кебуге төзімділігімен ерекшеленетін және ірі масағы бар өсімдіктерді ғана қалдырады….

Читать Читать

Постэмбрионалды даму және оның кезеңдері. Ағзаның жарыққа шыққаннан кейін оның эмбриональды немесе ұрпақтан кейінгі дамуы басталады, ол организмдердің әртүрлі түрлерінде бірнеше күннен жүз жылға дейін жалғасады. Ол үш негізгі кезеңді қамтиды — ювенильді, жетілу кезеңі және өліммен аяқталатын Кәрілік кезеңі. Ювенильді кезең (лат. ювентус-жас) жыныстық жетілгенге дейін жалғасады. Бұл кезең үшін тікелей немесе тікелей емес даму тән. Тікелей даму кезінде жұмыртқадан немесе анасының денесінен ересек адамға ұқсас, бірақ едәуір аз мөлшерде (сүтқоректілерде, құстарда, бауырымен жорғалаушылар, кейбір омыртқасыз жануарларда) адам шығады….

Читать Читать

Көбею процесінің мәні. Көбею — тірі ағзалардың өзіне ұқсайтын қасиеті. Көбею кезінде ата-аналық формадан тұқым қуалайтын ақпарат ұрпағына беріледі, бұл тек осы түрдің ғана емес, сондай-ақ нақты ата-аналық дарақтардың да белгілерін жаңғыртуды қамтамасыз етеді. Демек, көбею ата-аналар мен олардың ұрпақтарының арасындағы сабақтастықты сақтай отырып, түрдің ұзақ өмір сүруін қолдайды. Көбеюдің екі түрі бар: жыныссыз және жыныстық. Жыныссыз көбею-жыныстық жасушалардың қатысуынсыз Организмдердің көбеюі. Бұл көп жағдайда ата-ананың барлық белгілерін мұра еткен бір текті ұрпақтардың пайда болуына әкеледі. Жасушаны бөлу, бүйрек, фрагментация,…

Читать Читать

Арнайы иммундық қорғау туралы түсінік. Егер қорғанудың спецификалық емес механизмдеріне ауру қоздырғышын немесе бөтен текті заттарды зиянсыздандыру мүмкін болмаса, онда іс — қимылға спецификалық қорғаныс-ағзаның иммундық жауабы қосылады. Оның айрықша ерекшелігі бөтен текті объектіні — антигенді тану және оған арнайы қарсы бағытталған қорғау факторларын әзірлеу болып табылады. Ағзаның иммундық жауабы лейкоциттердің ерекше топтарының жұмыс істеуі мен өзара әрекеттесуінің арқасында жүзеге асырылады. 9-сынып биология курсынан қалай есіңізде болсын, түйіршікті және түйіршікті лейкоциттерді ажыратады, түйіршікті моноциттер мен лимфоциттер жатады. Ағзаның ерекше қорғанысын…

Читать Читать

Біздің ғаламшарды мекендейтін организмдер үшін құрылымдық ұйымның әр түрлі нысандары тән. Ең жиі кездеседі: 1. Бір жасушалы организм. Мұндай организмдерде тіршілік әрекетінің барлық функциялары бір-жалғыз торды орындайды. Көбею кезінде бір жасушалы организм әдетте бөлінеді және әрбір еншілес жасуша жаңа организм болып табылады. Бір жасушалы ағзалар-көптеген бактериялар, көптеген протистер (инфузория туфелька, амеба, хлорелла. және т.б.). 2. Сифондық ұйым. Кейбір ағзалардың денесі бір үлкен көп ядролы, жиі тармақталған жасушаны білдіреді. Мұндай құрылымдық ұйым сифон деп аталады. Ол кейбір саңырауқұлақтарға (мысалы, mu cor…

Читать Читать

Эндоплазмалық желі (ЭПС) немесе эндоплазмалық рети-кулум (ЭПР), мембранамен қоршалған және клетканың гиалоплазмасы өтетін арналар мен қуыстар жүйесі болып табылады. Эндоплазмалық желі мембранының плазмалемма құрылысына ұқсас құрылымы бар. Клетканың 50% — ға дейінгі көлемін алатын ЭПС арналары мен қуыстары еш жерде үзілмейді және гиалоплазмада ашылмайды (сурет. 37). Кедір-бұдыр және тегіс ЭПС бар. «Мембране шероховатой ЖТС орналасқан көптеген рибосом. Бұл жерде жасушаның шегінен шығатын ақуыздар синтезделген. «Рибосомах шероховатой ЖТС, сондай-ақ синтезделінеді мембраналық белоктар. Тегіс ЭПС бетінде көмірсулар мен липидтердің синтезі жүреді. Сонымен…

Читать Читать

Қарапайым екілік бөлу прокариоттар жасушаларына ғана тән. Бактериялық жасушалар бір хромосома-ДНҚ сақиналы молекуласынан тұрады — жасушаны бөлу алдында репликация жүреді және ДНҚ екі бірдей молекулалары пайда болады, олардың әрқайсысы цитоплазмалық мембранаға бекітілген (күріш. 56). Жасушаны бөлу кезінде цитоплазмалық мембрана ДНҚ-ның екі молекуласының арасында, нәтижесінде жасушаны надвое бөледі. Әрбір пайда болған жасушада ДНҚ-ның бір бірдей молекуласы бойынша көрсетіледі, бұл процесс қарапайым бинарлық бөліністің атауын алды. Эукариотикалық жасушалар үшін бөлудің басқа тәсілдері тән: митоз, амитоз, мейоз. Митоз (грекше. митос-нить) — эукариотикалық жасушаларды…

Читать Читать