Жай герпес туралы мәлімет

Эпидемиологиясы. Әсіресе бұл ауру балалар арасында көп кезеседі, балаға өмірінің алғашқы 3 жылыида бұл ауру жұғуы мүмкін. Өмірінің алғашқы айларында нәресте бұл аурумен көп ауырмайды, себебі трансплацентарлы жолыменен шешесінен алынған анти денелерге байланысты, ал егерде шешесінде иммунитет жоқ болса, онда бала өте ауыр, жайылған түрімен ауырады.

Ауру көзі — ауру адам және тасымалдаушылар.

Жұғу жолдары — қарым-қатынас, жыныстық қатынас және ауа тамшылы жолы. Туа пайда болған герпес инфекциясы туыт жолдарымен өтіп жатқан кезде жұғуы мүмкін.

Патогенезі. Герпеспен ауру адам организмдегі патогенетикалық өзгерістер сипаты вирус-геномының адам клеткасының геномына интеграциялану мүмкіндігіне байланысты, атап айтқанда паравертебральды сезімтал ганглияларға және иммуноциттерге (лейкоцит, лимфоцит, макрофаггар) троптылығына байланысты. Осының барлығы жай герпес вирусының адам организмінде өмір бойы кездесуіне жағдай тудырады. Герпестік инфекцияны иммундық жұйенің жұқпалы ауруы ретінде қарайды, яғни иммунодефицит тудырады.

Вирустың белгілі бір жағдайларда белсенділігі артады (салқын тигенде, күн еткенде, қатты шаршағанда), осы факторлар простогландиндер мен кортикостероидты гормондардың түзілуін арттырады

Вирустың клетка ішілік колонияларьшың ыдырауына әкеледі сосын вирустың бос ДНК-сы шығады.

Клиникалық белгілер. Инкубациялық кезең — 2 күннен 14 күнге дейін, орташа 6-7 күн. Клиникалық белгілері әр түрлі, қабынудың орналасқан жеріне және жайылғанына байланысты. Патологиялық процестің орналасуына байланысты келесі түрлерін ажыратады:

1. ауыз шырышты қабаттың зақымдалуы; (гингивит, стоматит)
2. көздің зақымдалуы;
3. терінің зақымдалуы;
4. генитальді герпес;
5. өкпе зақымдалуы;
6. висцеральды түрлері.

Диагнозды жазғанда зақымдалудың жайылғандығы ескерілуі керек (мысалы: жергілікті жайылған немесе генерализденген). Аурудың ағымының сипатына қарамай вирус өмір бойына адам организмінде латентті күйде қалады, қолайсыз жағдайларда қайта білінеді.

1. Шырышты қабаттардың зақымдалуы: жиі 2-3 жастағы балаларда кездеседі. Инкубациялық кезең 1-8 күн, жедел басталады, дене қызуы көтеріледі 39-40°С, қалтырайды, мазасыз, енжар, ауыз қуысындағы ауру сезіміне байланысты тамақтан бас тарту, сілекейдің ағуы, ауыздан жағымсыз иістің шығуы. Ауыз қуысының шырышты қабаггары қызарған, ісінген, герпетикалық түзілімдер — көпіршіктер, дм-2-10 мм, ішінде мөлдір, сосын сары түсті сұйықтық болады. Көпірпіік өте тез жарылады да жара пайда болады (эрозия), шеткері лимфа түйіидер үлкейеді. Ағымы 1-2 апта. Кейбір жағдайларда — қайталанбалы.

2)   Терінің зақымдалуы — жиі ауыз маңында (һегреs labialis), мұрында (һегреs nasalis), құлақ қалқанында кездеседі(һегреs оtісum).

Жергілікті және жайылған түрлерін ажыратады. Жергілікті түрінде баланың жағдайы нашарламайды. Жайылған түрінде — дене қызуы 39-40°С, жедел басталады, қалтырау, бас ауруы, енжарлық, бұлшық еттің ауруы, буындардың ауруы, құсу, лоқсу, тырыспа синдромы.

Бірінші күннің соңында, кейде 2-3 күнде дененің әр бір жерлерінде бірен-саран герпестік бөртпелер шығады. Шеткері лимфа түйіндер үлкейеді, бауыр кейде көк бауыр үлкейеді. Аурудың ағымы 2-3 апта, жиі бұл түрі ерте жастағы балаларда кездеседі. Гернерализденген герпестің ерекше түрі болып герпестік экзема саналады (алдында егер балада экзема болса, аллергодерматозы бар ба-лаларда). Ауыр түрде өтеді. Организмі әлсіз балаларда патологиялық процесске ОНЖ, көз, висцеральды әргандар да шалдығуы мүмкін, осының бәрі өлімге әкелуі мүмкін. Ауруға бактериальды флора қосылса ауру ете ауыр түрде өтеді.

3)  Көздің зақымдалуы (офтальмогерпес) — жиі кездеседі. Кейде тек көздің ғана зақымдалуы мүмкін, бірақ көбінесе ауру терімен ауыз шырышты қабаттарының зақымдалуымен бірге өтеді.

Фолликулярлы, катаральды немесе көпіршікті — жаралы коньюктивит дамиды, оған қоса шеткері лимфа түйіндер үлкейеді, жиі коньюнктива мен қабақтың зақымдалуы бірге өтеді.

Жиі шумақты (қан тамырлы) трактың алдыңғы бөлімінің қабынуымен бірге жүретін терең диск тәрізді герпестік кератиттер (кератоиридоциклиттер) әсіресе ауыр өтеді.

Ол өте ауыр және жиі қайталанбалы түрде өтеді. Осының бәрі қас қабақтың қараюына және көру өткірлігінің төмендеуіне әкелуі. Жаңа туған балаларда қатаракта, хориоретинит және увеит дамуы мүмкін.

4)  Генитальды герпес жиі жас өспірімдерде, әсіресе ер балаларда көп кездеседі, жыныс жолымен жұғады.

Кіші жастағы балаларда — екіншілік болып келуі ата-анасымен қарым-қатынас арқылы, немесе басқа жерде орналасқан зақымдалудан кейін.

Генитальды герпес — тұрақты, емге көне бермейтін, қайталанбалы түрде кездеседі.

5)   ОНЖ зақымдануы.

ОНЖ вирусемия салдарынан зақымдануы — энцефалит, менингит, менингоэнцефалит, менингоэнцефаләрадикулит.

Энцефалит пен менингит — герпестік нейроинфекцияиыц ең  жиі кездесетін түрлері. Жиі жаңа туған балалар мен ерте жастағы балаларда кездеседі.

ОНЖ зақымдану басқа жергілікті герпестік инфекциямен бірге өтуі мүмкін және ерте жастағы балаларда біріншілік жайылған түрде. Аурудың өтуі ауыр, кей жағдайларда ұзақ уақыт резидуальды өзгерістер сақталуы мүмкін (есінің нашарлауы, сезімнің нашарлауы), оның барлығы ми қыртысының самай, шүйде бөлімінің некрозына байланысты.

Ерекше ауыр жағдайларда-өліммен аяқталады. Ауру серозды менингит түрінде өтуі мүмкін.

6) Висцеральды түрі — паренхиматозды гепатит, пневмония, бүйректің және басқа органдардың зақымдалуы түрінде өтуі мүмкін. Жиі аралас, яғни вирусты — бактериальды инфекция ретінде етеді.

Аурудың ағымы жедел және қайталанбалы. Жедел ағымы « 20% ауруларда кездеседі, ал қалғандарында қайталанбалы түрі.

Жай герпес жаңа туған балаларда өмірінің 5-10 күндері пайда болады, ИТШ-тан қайтыс болады, кейде жеңіл түрде өтеді.

Диагностикасы. Бірінші орында ИФА анализ — арнайы ІgМ антиденелер табылғанда қойьшады. ПЦР — диагностикасы вирустың геномы табылғанда.

Емі. Жергілікті түрінде — 0,25% оксолин майын, 0,5% флреналь майы, 0,25-0,5% теброфинді майын, цитозар, ацикловир, интерферон майларын қолданады. Интерферонмен жергілікті жараны шаяды.

Кератиттерде —5 иод -2- дезоксиуридин (ЙДУР) — ерітінді ретінде, май, сонымен қоса аденин арабинозид.

1-2% бриллиант жасыл ерітіндімен, 1-3% метил көгінің ерітіндісімен жуу, 3% — сутек асу тотығымен шаю — ауыз қуысын.

3 этапты ем жүргізіледі.

I  этап — аурудың жедел түрінде вирусқа қарсы препараттар тағайындалады, кейде ол дәрілерді жергілікті және ауыз арқылы қосып тағайындайды. Ең жақсы эффект ацикловирден анықталады. (Зовиракс, валтрекс).

II  этап — иммуномодуляция — ремиссия кезіндегі ем. Не болмаса жедел кезең аяқталғанда. Тағайындайды интерферондарды және олардың индукторларын (циклоферон, дибазол, амиксин, неовир, полудаи, ларифан т.б.). Содан кейін тимустың гормондары, не болмаса спецификалық емес иммуномодуляторлар (продигиозан, диуцифон, пирогенал т.б.) Этаптың ұзақтығы — 30-60 күн.

III этап рецидивті спецификалық түрде алдын — алу. Герпетикалық вакцина қолданылады (тірі, инактивирленген, рекомбинантты). Мақсаты клеткалық иммунодефицит белсендіру, иммуностимуляция және десенсибилизация. Иммунодефицит эндогенді ин-терферонның төмен титрімен де өтуі мүмкін, сондықтан вакцинация реаферонның еңгізуімен бірге жүргізілуі тиіс.