Журналистің құқықтары мен міндеттері

Жариялылықты қорғау қорының мәліметтері бойынша, 2005 жылы журналистердің сот отырыстарына қол жеткізу құқығын бұзудың 17 оқиғасы анықталды. Бұл көп немесе аз? Егер Қордың мониторингінде тіркелген бұзушылықтардың жалпы санымен салыстырсақ, бұл 5% — дан аз болады. Ұнайды және сөйлеу жоқ. Бірақ, заң бұзушылар ретінде судьялар, яғни бұл заңды қорғауға шақырылған адамдар болады деп ойлаймыз. Олар іс жүргізу заңнамасын білмейді деп айту қиын. Демек, бұл саналы іс-әрекет және кейбір судьялар өз тәуелсіздігінің кепілдігін алып, оларды заңды тікелей бұзу үшін пайдаланады. Сонымен қатар, жариялылықты қорғау Қорына осындай түрдегі барлық бұзушылықтар туралы хабарлар келіп түсетіні анық. Шын мәнінде, олар әлдеқайда көп. Бірақ журналистер үнсіз, ал олардың құқықтарын бұзуды жалғастыруда. Егер біз өз құқығымызды құрметтемейміз және қорғамаймыз, онда басқалардың не істеу керектігін күту қиын.

Журналистердің құқықтары мен міндеттерінің мәні мен ерекшеліктерінің тақырыптары отандық басылымдармен нашар қамтылған, сондықтан журналист ердің құқықтары мен міндеттері туралы білімді жүйелеу, жинақтау және бекіту жұмыстарын арнау өзекті болып табылады.

Жоғарыда келтірілген барлық факторлар журналистердің құқықтары мен міндеттерін терең және жан-жақты зерттеуге бағытталған қазіргі кезеңдегі жұмыс тақырыбының өзектілігі мен маңыздылығына негізделеді.

Осыған байланысты осы жұмыстың мақсаты журналистердің құқықтары мен міндеттері саласындағы зерттеу, оларды нақты жағдайларда іс жүзінде іске асыру болып табылады.

1. Журналистің құқықтары мен міндеттері

Журналистің құқығы бар:

1) ақпаратты іздеу, сұрау, алу және тарату құқығы: 1999-2000 жж.батысеуропалық сөз бостандығының стандарттары контекстінде БАҚ туралы ресейлік заң шығарушылық. М., 2001. — С. 54;

2) мемлекеттік органдар мен ұйымдарға, кәсіпорындар мен мекемелерге, қоғамдық бірлестіктердің органдарына не олардың баспасөз қызметтеріне баруға;;

3) ақпаратты сұратуға байланысты лауазымды адамдар қабылдаған болуға;;

4) Құжаттар мен материалдарға, олардың мемлекеттік, коммерциялық немесе заңмен арнайы қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтері бар фрагменттерін қоспағанда, рұқсат алуға;;

5) құжаттар мен материалдарды көшіруге, жариялауға, жария етуге немесе өзге де тәсілмен;

6) заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, жазбалар, оның ішінде дыбыс — бейне техника, кино-және фототүсірілім құралдарын пайдалана отырып жүргізуге;;

7) дүлей зілзалалардың, авариялар мен апаттардың, жаппай тәртіпсіздіктер мен азаматтардың жаппай жиналатын орындарына, сондай-ақ төтенше жағдай жарияланған жерлерге баруға; митингілер мен демонстрацияларға қатысуға;;

8) оған хабарланған ақпараттың дұрыстығын тексеруге;;

9) таратуға арналған хабарламалар мен материалдарда өзінің жеке пайымдаулары мен бағаларын оның қолы қойылып баяндауға;;

10) өзінің сеніміне қайшы келетін хабарламаны немесе материалды өз қолымен дайындаудан бас тартуға;;

11) мазмұны редакциялық дайындық процесінде бұрмаланған хабарламамен немесе материалмен өз қолын алып тастауға не осы хабарламаның немесе материалдың пайдалану шарттары мен сипатын тыйым салуға немесе өзгеше түрде ескертуге; ;

12) өзі дайындаған хабарламалар мен материалдарды өз қолымен, лақап атпен немесе тілшілерге / Ред үшін құқықтық білім негіздері бойынша дәріске қол қоймастан тарату. — Алматы: «Мектеп» Баспасы, 2007. М., 1999. — С. 87.

Журналист бұқаралық ақпарат құралдары туралы Ресей Федерациясының заңнамасымен берілген өзге де құқықтарды пайдаланады.

Журналистің белгіленген құқықтарын қоғамдық маңызы бар мәліметтерді жасыру немесе бұрмалау, шынайы хабарламалар түрінде есту тарату, бұқаралық ақпарат құралы болып табылмайтын бөтен адамның немесе ұйымның пайдасына ақпарат жинау мақсатында пайдалануға жол берілмейді.

Азаматтың немесе азаматтардың жекелеген санаттарының жынысы, жасы, нәсілдік немесе ұлтқа жататындығы, тілі, дінге көзқарасы, кәсібі, тұрғылықты жері және жұмыс орны белгілері бойынша ғана тірек ету мақсатында, сондай-ақ олардың саяси сеніміне байланысты ақпарат тарату құқығын пайдалануға тыйым салынады.

Журналист міндетті:

1) еңбек қатынастарында тұрған редакцияның жарғысын сақтауға;;

2) өзі хабарлаған ақпараттың дұрыстығын тексеру;

3) ақпарат берген адамдардың оның көзіне көрсету туралы, сондай-ақ егер ол алғаш рет жарияланса, дәйексөзді авторизациялау туралы өтініштерін қанағаттандыру;

4) ақпараттың және (немесе) оның көзінің құпиялылығын сақтауға;;

5) азаматтың өзінің немесе оның заңды өкілдерінің жеке өмірі туралы мәліметтерді бұқаралық ақпарат құралдарында таратуға келісім алуға (бұл қоғамдық мүдделерді қорғау үшін қажет болған жағдайларды қоспағанда);;

6) азаматтар мен лауазымды адамдардан ақпарат алған кезде оларды аудио — және бейнежазба, кино — және фотоға түсіру жүргізілгені туралы хабардар етуге;;

7) бас редакторды ол дайындаған хабарламаны немесе материалды таратуға байланысты мүмкін болатын талаптар мен Заңда көзделген өзге де талаптар туралы хабардар етуге;;

8) егер ол не оның орындалуы заңды бұзумен байланысты болса, бас редактор немесе редакция берген тапсырмадан бас тартуға;;

9) кәсіби қызметті жүзеге асыру кезінде бірінші талап ету бойынша редакциялық куәлікті немесе журналистің жеке басын және өкілеттігін куәландыратын өзге де құжатты көрсетуге;;

10) кәсіби қызметті жүзеге асыру кезінде журналистер / Ред үшін құқықтық білім негіздері бойынша дәрістерді олардың сайлау алдындағы үгітті, референдум мәселелері бойынша үгітті жүргізуге тыйым салуды сақтауға міндетті. — Алматы: «Мектеп» Баспасы, 2007. М., 1999. — С. 96.

Журналист бұқаралық ақпарат құралдары туралы Ресей Федерациясының заңнамасында белгіленген өзге де міндеттерді атқарады.

Кәсіби қызметті жүзеге асыру кезінде журналист азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, заңды мүдделерін, ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеуге міндетті.

Мемлекет журналистке оның кәсіби қызметін жүзеге асыруына байланысты оның ар-намысын, қадір-қасиетін, денсаулығын, өмірі мен мүлкін қоғамдық борышты орындайтын тұлға ретінде қорғауға кепілдік береді.

2. Шынайы жағдайларда журналистердің құқықтары мен міндеттерін іс жүзінде іске асыру

Журналистердің құқықтары мен міндеттерінің шеңберін анықтау ресейлік бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңнаманың маңызды элементтерінің бірі болып табылады, өйткені осы құқықтар мен міндеттердің көлемі БАҚ қызметкерлерінің кәсіби қызметінің мәнін көрсетеді. Біз айтқандай, журналист мамандығының ерекшелігі оған басқа азаматтар үшін қол жетпейтін құқықтарды пайдалануға мүмкіндік береді,бірақ бұл қоғамдық борышты орындауға да әкеп соғады.

Бірінші міндет-ақпарат көзін құпия сақтау. Бұл негізгі кәсіби принциптердің бірі, оның мағынасы мынада. Қоғамдық еркіндіктің игілігі болып табылады, адамдар бұқаралық ақпарат құралдарында әлеуметтік маңызды заттар мен оқиғалар туралы мазасыз хабарлай алады, сондай-ақ мұндай оқиғаларды БАҚ-та талқылай алады, тіпті егер ақпарат ақпарат ақпарат ақпарат өзін жайлы емес іс-әрекеттер мен ақпарат берушілердің мінез-құлықтары туралы мәліметтерді қамтыса да. Бұл ретте БАҚ-та пікірталастың кінәлілердің тікелей табылуы мен соттауына қарағанда қоғамдық маңызы зор. Мұндай норманы енгізу ақпаратты жария ете отырып, өзінің тағдыры мен әл-ауқаты үшін қауіп төндірмейтін азаматқа да, журналистке де құқықтық тәртіпті қорғау мемлекеттік органдарының агенттерінің өзіне тән емес рөлінен қорғауды қамтамасыз етеді.

Бір қарағанда, бұл норма РФ Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 56-бабының ережелеріне қайшы келеді. Мақалада БАҚ қызметкерлері кірмейтін куәгерлер ретінде жауап алуға жатпайтын адамдардың (адвокат, діни қызметші және т.б.) тізімі беріледі. Бірақ бұл тізбенің болуы куәгерлік айғақтар беру міндетінен босатудың өзге де жағдайларын жоққа шығармайды. Мұндай мүмкіндік Р Ф Конституциясында тікелей көзделген (б. 2 Б. 51) Ресей Федерациясының бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңнамасы: ғылым. -практ. комм. профессор М. А. Федотова. М., 1999. С. 348-380.

БАҚ туралы заң журналист, БАҚ редакциясы ақпарат көзін жария етуге және оның атын жария етпеу шартымен мәліметтер берген тұлғаны атауға құқылы емес деп Айтады (41-баптың 2-бөлігі және 49-баптың 1-бөлігінің 4-тармағы). Бұл міндет. Оның өндірісіндегі іске байланысты соттан тиісті талаптардың келіп түсу жағдайлары ерекшелік болып табылады. БАҚ туралы Заңға сәйкес журналист дереккөздің атын милицияның талап етуі бойынша да, прокуратураның талап етуі бойынша да, Федералды қауіпсіздік қызметінің талап етуі бойынша да жария етуге құқығы жоқ, бірақ ол осы сот қарайтын іске байланысты соттың талап етуі бойынша Ресей Федерациясының бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңнамасы: ғылым. -практ. комм. профессор М. А. Федотова. М., 1999. С. 332-335.

Осыған ұқсас міндетке сай келетін журналистің екінші құқығы-ақпараттың шынайылығын сақтау. Журналист, бір жағынан, оған хабарланған ақпараттың шынайылығын тексеруге құқығы бар (Сбәб 47-бабының 1-бөлігінің 8-тармағы), екінші жағынан-ол ақпараттың таратылғанға дейінгі шынайылығына көз жеткізуге міндетті (49-бабының 1-бөлігінің 2-тармағы). Соңғысы, журналист мақалада жазылған немесе телерадиохабарда айтылған әрбір сөз үшін, егер ол кең таралған материалды дайындаған болса, жауап береді дегенді білдіреді.