Кеден ережелерін бұзу туралы істер бойынша іс жүргізу

Кеден ережелерін бұзуды анықтау РФ кеден кодексінің (ТК) 230-бабында бекітілген. Онда кеден ережелерін бұзу объектілерінің жабық тізбесі бар.:

— РФ кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізу тәртібі (кеден режимдерін қолдануды қоса алғанда ) );

— Кедендік бақылау тәртібі;

— РФ кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдарын кедендік ресімдеу тәртібі;

— кедендік төлемдерді салу және оларды төлеу тәртібі;

— кедендік жеңілдіктер беру және оларды пайдалану тәртібі .

Өкінішке орай, РФ Мемлекеттік Кеден комитетінің (Ресей ГТК) әдістемелік сипаттағы актілерінде және ғылыми әдебиетте кеден ережелерін бұзудың басқа объектілерін бөлуге жиі тап болады. Бір ғана мысал келтірейік. «Кеден ережелерін бір мезгілде бұзу болып табылатын валюталық заңнаманы бұзғаны үшін Ресей Федерациясы Кеден кодексінің 273-бабын қолдану туралы» Ресей ГТК 1995 жылғы 24 қарашадағы N 01-13/16645 хатында жауапкершілігі көрсетілген бапта көзделген кеден ережелерін бұзу объектісі «мемлекеттің валюталық резервін толықтыру және капиталдың шетелге «қашуын» болдырмау қажеттігінен көрінетін Ресей Федерациясының экономикалық мүдделері»ретінде айқындалған.

Кеден ережелерін бұзудың объективті жағы әрбір жағдайда нақты баптың диспозициясымен айқындалады. Ол іс-әрекетте де, әрекетсіздікте да көрінуі мүмкін. Осылайша, ТК-нің 282-бабында жауапкершілік көзделген кеден ережелерін бұзу кедендік декларацияда және кедендік мақсаттар үшін қажетті өзге де құжаттарда кедендік төлемдерді төлеуден босату немесе олардың мөлшерін төмендету үшін негіз болатын мәліметтер — мәлімдеменің іс-әрекеті арқылы ғана жасалуы мүмкін. Керісінше, тауарлар мен көлік құралдарын жеткізу орнында ұсынбаудан және оларға жауапкершілік ТК 253-бабында көзделген құжаттарды тапсырмаудан көрінетін кеден ережелерін бұзу әрекетсіздік арқылы жасалады.

Ресей және шетелдік жеке және заңды тұлғалар кеден ережелерін бұзу субъектілері бола алады. Жеке тұлғалар РФ кедендік заңнамасына сәйкес, егер кеден ережелерін бұзу кезінде олар 16 жасқа толса және оны жасау кезінде есі дұрыс жағдайда болса, жауапты болады.

Заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын тұлғалар ерекше мәртебеге ие болады. Жеке тұлғалар санатына қарай, олар заңды тұлғалар сияқты принциптер негізінде жауапты болады. Мәселен, егер жеке тұлғалар кеден ережелерін бұзғаны үшін өздерінің іс-әрекеттерінде ой немесе абайсызда (кеден ережелерін бұзудың субъективті жағы) түріндегі кінә болған жағдайда ғана жауапқа тартылса, онда заңды тұлғалар, сондай-ақ заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын адамдар құқық бұзушылық жасау фактісінің өзі үшін жауапты болады. 231 ек күшіне орай, мұндай тұлғалар құқық бұзушылық еңсерілмейтін күштің, яғни осы жағдайларда төтенше және күтпеген жағдайлар салдарынан болған жағдайда ғана жауапты болмайды (РФ Азаматтық кодексінің 202, 401-Б.).

Сонымен қатар, ек 320-бабында кеден ережелерін бұзу туралы іс бойынша іс жүргізу және оны қарау кезінде жеке тұлғалардың кінәсі және заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын заңды тұлғалар мен тұлғалардың кеден ережелерін бұзу фактісі дәлелденуге жататыны бекітілген.

Жауап беруші: жургараев ермек Нурланович Кедендік одақ мүшелердің-мемлекеттердің ҚР аумағына тауарлардың импорты салық салу мақсатында Салық Кодекстің 268 баптың 1 тармағына сәйкес ҚҚС бойынша салық салуға жатады Тікелей объектілері болып табылатын тауарлар мен көлік құралдарына қатысты сақталмаса ережесі кеден заңдарымен белгіленген. Анықтау тауарлар мен көлік құралдарына берілді кодексінің 18 ТК. Көрсетілген бапқа сәйкес тауарлар деп түсіну керек кез келген мүлік, өткізілетін (көшірілген) шекарасы арқылы РФ, ал көлік құралын жүргізу — мүлік, пайдаланылатын (пайдаланылған) мақсатында ғана мұндай тауарларды өткізу. Мысалы, сатып алу-сату шартының объектісі ретінде РФ кедендік шекарасы арқылы өткізілетін автомобильдер партиясының бір бөлігін декларацияламаудан көрінетін кеден ережелерін бұзудың тікелей объектілері болып кедендік ресімдеу жүргізілмеген автомобильдер саналады.

Жауапкершілік мәселелеріне ерекше тоқталайық.

ТК 5-бабында бекітілген Жалпы ереже кеден ісінде кеден органы кедендік декларация мен өзге де құжаттарды қабылдаған күні қолданылатын заң актілері қолданылатынын айтады. Бұл ережедегі ерекшеліктердің бірі кеден ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілік туралы заңнама болып табылады. ТК-нің 234-бабы оған сәйкес кеден ережелерін бұзған адам құқық бұзушылық жасау кезінде қолданылып жүрген заңдардың негізінде жауапты болатын ережені қамтиды, ал кеден ережелерін бұзу туралы іс бойынша іс жүргізу және оны қарау өндіріс және қарау кезінде қолданылып жүрген заңдардың негізінде жүргізіледі.

242-бап ТК келесі түрлерін белгілейді жаза кеден ережелерін бұзғаны үшін:

— ескерту;

— айыппұл;

— РФ Кеден кодексімен қарастырылған қызметтің белгілі бір түрлерін жүзеге асыруға кеден органы берген лицензияны немесе біліктілік аттестатын қайтарып алу;

— кеден ережелерін бұзудың тікелей объектілері болып табылатын тауарлар мен көлік құралдарын, арнайы дайындалған құпиялары бар тауарлар мен көлік құралдарын РФ кедендік шекарасы арқылы өткізу үшін пайдаланылған, кеден ережелерін бұзудың тікелей объектілері болып табылатын заттарды кедендік бақылаудан жасырып тәркілеу;

— кеден ережелерін бұзудың тікелей объектілері болып табылатын тауарлар мен көлік құралдарының, арнайы дайындалған құпиялары бар тауарлар мен көлік құралдарының, РФ кедендік шекарасы арқылы өткізу үшін пайдаланылған, кеден ережелерін бұзудың тікелей объектілері болып табылатын заттарды кедендік бақылаудан жасырып, құнын өндіріп алу;

— кеден ережелерін бұзудың тікелей объектілері болып табылатын тауарлар тасымалданатын көлік құралдарын тәркілеу.

Ескерту, айыппұл және лицензияны немесе біліктілік аттестатын қайтарып алу түріндегі жазалар белгілі бір мерзім ішінде ғана қолданылуы мүмкін. Бұл жазаларды қолдану мерзімі Жеке тұлғаларға — екі айды, ал заңды тұлғаларға және заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысатын адамдарға-құқық бұзушылық анықталған күннен бастап алты айды құрайды. Қалған жазаларды қолдану мерзімі шектелмеген.

Осыған байланысты кеден ережелерін бұзу анықталған сәтті дұрыс анықтаудың маңызы зор. Кеден органының лауазымды адамына кеден ережелерін бұзу белгілерін көрсететін деректер белгілі болған күнді олар деп түсіну керек. Практикада кеден органдарының лауазымды адамдары кеден ережелерін бұзу анықталған сәтті кеден органының лауазымды адамы құқық бұзушылық туралы білуге тиіс күн немесе құқық бұзушылық анықталған сәтке әрдайым сәйкес келмейтін кеден ережелерін бұзу туралы хаттама жасалған күн ретінде жиі анықтайды. Дұрыс емес анықтау көрсетілген сәттен бастап, бірқатар жағдайларда әкеп соғады жаза қолдану мерзімдері бұзылып және соның салдары ретінде, қаулысының күшін жоюды жаза қолдану туралы және істі тоқтату негізінде п. 9 291-құжат Кеден кодексінің РФ.

Санкцияны грамматикалық құруға байланысты жаза негізгі немесе қосымша болуы мүмкін. Қосымша жаза міндетті және міндетті емес сипатта болуы мүмкін.

Бірнеше мысал келтірейік.

ТК 254-бабының 1-бөлігінде көзделген кеден ережелерін бұзуды жасау құқық бұзушылықтың тікелей объектілері болып табылатын тауарлар мен көлік құралдары құнының 50-ден 100 пайызына дейінгі мөлшерінде, оларды тәркілей отырып немесе онсыз, не осы тауарлар мен көлік құралдарының құнын өндіріп ала отырып немесе онсыз, не лицензияны немесе біліктілік аттестатын қайтарып ала отырып немесе оларды қайтарып алмай айыппұл салуға әкеп соғады. Келтірілген баптың санкциясында бір негізгі жаза (айыппұл) және міндетті емес сипаттағы үш қосымша жаза (тәркілеу, құнды өндіріп алу, лицензияны немесе біліктілік аттестатын кері қайтарып алу) болады.

ТК-нің 274-бабы құқық бұзушылықтың тікелей объектілері болып табылатын тауарлар мен көлік құралдары құнының 100-ден 300 процентке дейінгі мөлшерінде айыппұл салуды қарастырады. Бұл жағдайда қосымша жаза міндетті сипатта болады. Санкциялармен жекелеген баптарының қарастырылған бірнеше жазалау, олардың әрқайсысы болуы мүмкін негізгі және қосымша жаза (ЕҢБЕК кодексінің 276-құжат).

Кодекстің 247 бабы қолданудың қалыптасқан тәжірибесіне сәйкес істі қарау кезінде негізгі жаза қолдану мерзімі аяқталған жағдайда да қосымша жаза қолданылуы мүмкін (РФ Жоғарғы Сотының 1996 жылғы 15 шілдедегі N 70-Код96 «кеден заңнамасын қолдану мәселелері туралы»хаты).

Кеден ережелерін бұзғаны үшін жазалар жауапкершілікті жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар ескеріле отырып қолданылады (ек 236, 237-баптары).