Соңғы онжылдықта энергияны пайдалану жөніндегі процестерді талдау адамзат өзінің энергетикалық шаруашылығын жүргізетін ысырапшылықты көрсетеді. Сондықтан энергия үнемдеу мәселелері маңызды мәнге ие болады. Энергия үнемдеу ресурс үнемдеудің кең мәселесіне сәйкес. Ресурс үнемдеу деп өндірістік циклдің барлық кезеңдерінде (өндіруші салалардан бастап жинақтаушы салаларға дейін) және табиғи экожүйелер мен адамға ең аз әсер ететін материалдар мен энергияның ең аз шығыны бар түпкілікті өнімдердің өндірісін, технологиясын және өткізілуін түсінеді. Бұл, ең алдымен, энергетикалық тиімділік-жұмсалатын (немесе қолда бар) энергия мен осы шығындар кезінде алынатын пайдалы…

Читать Читать

Флора мен фауна ғаламшарымыздың биосферасының маңызды бөлігі болып табылады. Өсімдіктер мен Жер жануарларының жалпы саны 2,5 млн. астам құрайды, оның ішінде өсімдіктер шамамен 500 мың, Жануарлар – Биологиялық әртүрліліктің 2 млн.астам көрсеткіші болып табылады (Беларусь Республикасының биологиялық әртүрлілігін сақтау және орнықты пайдалану жөніндегі ұлттық стратегия мен іс – қимыл жоспары, 1997). Эндемиялық түрлер жоқ. Беларусьтің Қызыл кітабына 180 өсімдік түрі енгізілген. Жануарлар дүниесінің биологиялық әртүрлілігінің көрсеткіші оның құрамында 457 омыртқалы түрлерінің және 30 мыңнан астам омыртқасыз жануарлардың әр түрлі топтарының…

Читать Читать

Биоәртүрлілік (жерді мекендейтін организмдердің және олардың табиғи үйлесімдерінің әртүрлілігі) өсімдіктердің, жануарлардың, саңырауқұлақтардың, микроорганизмдердің түрлерін, сондай-ақ олардың бір бөлігі болып табылатын экожүйелер мен экологиялық процестерді қамтиды. Ол сондай-ақ генетикалық әртүрлілікті қамтиды. Биоалуантүрлілікті сақтау және тұрақты пайдалану адамдардың ауыл шаруашылығы өнімдеріне, медициналық препараттарға, эстетикалық қызметтерге және т.б. қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін маңызды. Әлемде жабайы Өсімдіктерден және табиғи өнімдерден өндірілетін дәрілердің құны жоғары. Қазір де болашақта бір түрдің де жоғалуы қандай экологиялық-экономикалық шығын болуы мүмкін деп болжау қиын. Шаруашылық қызметтің әртүрлі нысандарының нәтижесінде…

Читать Читать

Сарқынды сулармен, жер беті ағынымен, ауыл шаруашылығы жерлерінен ағын сулармен, атмосферадан су қоймаларына әртүрлі ластану түседі. Су ресурстарының ластануы деп су айдындарындағы судың физикалық, химиялық және биологиялық қасиеттерінің кез келген өзгерістерін, оларға сұйық, қатты және газ тәрізді заттардың лақтырылуына байланысты, осы су айдындарының суын пайдалану үшін қауіпті етіп жасай отырып, халық шаруашылығына, халықтың денсаулығы мен қауіпсіздігіне нұқсан келтіре отырып түсінеді. Жер үсті және жер асты суларының ластануын мынадай түрлерге бөлуге болады: механикалық – ластанудың негізгі беткі түрлеріне тән механикалық қоспалардың…

Читать Читать

Қоршаған ортаға техногендік әсердің маңызды құрамдас бөлігі табиғи өнімнің едәуір массасын білдіретін қалдықтар болып табылады. Мәселен, түсті металдар әдетте кеннен алынады, оның бір тоннасында бірнеше грамнан бірнеше килограмға дейін пайдалы зат бар. Кенде негізгі металдардан басқа (алюминий, мыс, никель, кобальт, мырыш, қорғасын сияқты) тағы 60-тан астам компоненттер алынуы мүмкін. Дегенмен, түсті металдар кендерін кешенді қайта өңдеу әлі де қиын емес заңға айналды. Қазіргі технологиямен ғаламшардың 6 миллиардтан астам халқы көптеген миллиардтаған тонна өндірістік қалдықтарды өндіреді. Индустриялық дамыған елдердің тұрмыстық қалдықтарының…

Читать Читать

Атмосфералық ауаға ластаушы заттардың шығарылуын болдырмау және азайту жөніндегі шаралар жүйесі адамды және қоршаған табиғи ортаны зиянды әсерлерден қорғау, материалдық құндылықтарға келтірілетін залалды азайту мақсатында жүзеге асырылады. Қоршаған ортаны қорғау міндеті РБ Конституциясында бекітілген. «Атмосфералық ауаны қорғау туралы» Заңға сәйкес атмосфералық ауаның жай-күйі үшін мемлекеттік билік органдары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, заңды және жеке тұлғалар жауапты болады. Қоршаған табиғи ортаны және халықтың денсаулығын қорғау мақсатында санитарлық-эпидемиологиялық қадағалаудың арнайы уәкілетті органдары мен РБ-ның атқарушы билік органдары атмосфералық ауа сапасының нормативтерін белгілейді….

Читать Читать

Ғаламшар халқының жалпы санының қарқынды өсуі қоршаған ортаға техногендік әсерлердің күшеюімен бірге жердегі жаһандық табиғи процестердің барысын айтарлықтай өзгертеді. Қазіргі уақытта табиғи және антропогендік процестердің ауқымы салыстырмалы болды, ал олардың арасындағы арақатынас биосфераға антропогендік әсер ету қуатының өсуі жағына қарай өзгеруін жалғастыруда. «Экология» термині 1866 жылы неміс жаратылыстанушысы Э. Геккельмен пайдалануға енгізілді. грек тілінен аударғанда үй туралы ғылымды білдіреді (ойкос – үй, тұрғын үй; логос — ілім). Қазіргі уақытта «экология» терминінің мағынасы айтарлықтай өзгерді: экология қоршаған ортаға ерекше ауқымды және…

Читать Читать

Экологиялық факторлар әртүрлі болып келеді. Олар қажет болуы мүмкін немесе, керісінше, тірі өмір сүру үшін зиянды, өмір сүру мен көбеюге ықпал ету немесе кедергі. Экологиялық факторлар әртүрлі табиғатқа және әсер ету ерекшелігіне ие. Олардың арасында абиотикалық және биотикалық, антропогендік. Абиотикалық факторлар жануарлар мен өсімдіктердің өмірі мен таралуына әсер ететін органикалық емес орта факторларының барлық жиынтығын атайды. Бұл-мақаланың бастамасы. Абиотикалық факторлар-бұл температура, жарық, радиоактивтік сәулелену, қысым, ауа ылғалдылығы, судың тұздық құрамы, жел, ағыстар, жер бедері — тірі организмдерге тікелей немесе жанама…

Читать Читать

Парсы шығанағы-әлемдегі ең ірі энергетикалық ресурстар аймағы. Шығанағы елдеріне (Сауд Арабиясы, Иран, Ирак, Кувейт, Бахрейн, Катар және БАӘ) мұнайдың әлемдік резервтерінің 60% — дан астамы келеді (2005, бағалау). Сауд Арабиясы-әлемдік мұнай шығыны (22,3%). Иран мен Катар Ресейден кейінгі табиғи газ қорының көлемі бойынша әлемде тиісінше екінші және үшінші орынға ие. Сауулов Аравиясы «қара алтын»қоры бойынша әлемде бірінші орынға ие. Оның жер қойнауында 22,5 млрд тонна мұнай барланған. Табиғи газдың үлкен қоры бар-3 трлн м3. Мұнай қорының жартысына жуығы 1948 жылы…

Читать Читать

Гидроразрыв басталуының қысымын анықтау үшін «забойдағы қысым — айдау жылдамдығы» координаттарында кесте жасалады (суретті қараңыз. 1). Абсцисс осінде айдау жылдамдығы, ал ординат осіне — осы жылдамдықта айдау соңына қол жеткізілген қысым қойылады. Бұл деректер екі өзара қиылысатын түзулерден тұрады, олардың қиылысу нүктесі қабаттың гидротүсірілуінің басталу қысымына сәйкес келеді. Егер алынған нүктелер бір сызықта жатса, онда екі жағдай болуы мүмкін: 1) ГРП қысымынан асатын забойға қысым жасалғанға дейін айдау жылдамдығы қол жеткізілмеген (бұл жоғары өткізбейтін қабаттар үшін мүмкін); 2) айдау жылдамдығы…

Читать Читать