Кiшi және Орта жүздердiң Сарыарқаға келiп қысқы қонысқа орныға бастауы ХVIII ғасырдың басындағы ауыр оқиғалармен тығыз байланысты. 1708, 1717-1718, 1723- 1725 жылдары түйдектелген жоңғар соққысы қазақтардың есiн жиғызбай, амалсыз қоныс аударуға мәжбүр еттi. Қазақтың iрi ру бiрлестiктерi ыдырап, әркiм з басының қарекетiмен кеттi. Қоныс аудару, негiөзінен, екi бағытта бол-ған сияқты: бiрi Ходжент, Самарқанд, одан әрi Бұқара. Бұл жылдар қазақ шаруашылығы әбден күйзелiп, мал мен басқа зор шығын әкелдi. Қалмақ шабуылы табиғат қуаңшылы-ғымен астасып кедейленуге, қайыршылыққа ұрындырды. Апат тек қазақпен ғана…

Читать Читать

Қазақ халқының шығу тегi мен қалыптасуы тарихи ұзақ мерзімдi қамтитын аса күрделi мәселе. Бұл екеуiн бiр-бiрiнен принциптi түрде ажырата бiлу керек. Мұның iшiнде қазақ халқының қалыптасу үдерiсiн алып қарасақ, соңғы кезге дейiн ең аз зерттелген мәселе деп қарауға болады. Мұның себебi ретiнде Қазақстан аймағының ежелгi және орта ғасыр-лардағы тарихының, ндiргiш күшi мен ндiрiстiк қатынас-тарының жеткiлiксiз зерттелгенiн айтуға болар едi. Қазақ тiлiнiң қалыптасуы да басы ашылмаған күйiнде қалуда. Мұнымен бiрге, палеоантропологиялық, антропологиялық мағлұматтардың да септiгi шамалы. Халықты қалыптастыруға белсендi үлес қосқан…

Читать Читать

Сонымен бiрге, қазақ этногенеөзінде қыпшақтардың елеулi рөл атқарғанын айрықша атап өткен жөн. “Қазақ” сөзінiң өзі де қыпшақтар мекендеген аймақта шыққан деп есептеуге толық негiз бар. “Қазақ” терминiнiң алғашқы таралу аймағы Шығыс Дештi Қыпшақпен, яғни қазіргi Қазақстан аумағымен байланысты… …Қазақ атауының күмән тудырмайтын алғашқы рет қолданылуы 1245 жылы Египет мамлюктерi мемлекетiндегi қыпшақтар арасында құрастырылған көне қыпшақ шығармасында (түркi-араБөс здiгi) кездеседi. Онда қазақ с өзіне “еркiн”, “азат адам” деген мағына берiлген. Аталған семан-тика қазақ с өзіне әу баста әлеуметтiк мән берiлiп, оның…

Читать Читать

Қытайдың және басқа да елдердiң тарихшылары үйсiндердiң қазақтың негiзгi тегi екендiгiн растайды. Әйтсе де үйсiндер Iле зенi бойын көне заманнан мекендеп келген халық емес, олардың бағзыдағы мекенi Дунь Хуань мен Цилянь-Шань тауының аралығында болатын. Кейiн текөб.з.д. 160 жылдардың айналасында ғана олар сол лкеден үдере к шiп, Iле бойына келген. Үйсiндердiң алдында бұл лкенi сақтар мен йузейлер мекендейтiн. Сондықтан “Хан-нама. Батыс ңiр баянында”: “Үйсiндердiң бұл қонысы бұрын сақтардiкi болатын, йузейлер Сақ қағанын бұл арадан ығыстырып шыққасын, ол оңтүстiкке Шуан-дуға асып кеттi…

Читать Читать

Массагеттердiң киiм киiсi мен тұрмыс-салты скифтерге ұқсас. Олар атқа салт мiнiп және жаяу жүрiп шайқасады. Соғыстың екi әдiсiн де бiледi; садақ тартып та, найзамен де шайқасады; әдетте, айбалтамен де қаруланған. Олардың барлық заттары алтын мен мыстан жасалған; бас киiмдерi, белдiктерi және орамалдары алтынмен безендiрiледi. Олар аттарға арналған мiлдiрiктердi де мыстан жасайды, керiсiнше, жүгендi, ауыздықты және құйысқанды алтынмен әшекейлейдi. Темiр мен күмiстi олар мүлде қолданбайды, олардың елiнде алтын мен мыс мол болғанымен, әлгi металдар жоқ… Олар еш нәрсе екпейдi, үй жануарлары…

Читать Читать

Ғұндардың шыныққаны соншалық, оларға оттың да, адамның тәбетi шабатын етiп әзірленген тамақтың да керегi жоқ, олар жабайы сетiн шөптердiң тамырымен, қандай малдың болса да шала пiскен етiмен қоректенедi, еттi олар аттарының сауырына, здерiнiң белiне байлап жүрiп, оны аздап кептiрiп алады. Олар ешқашан қандай болса да үйдi паналамайды. Оларда қамыспен болса да жабылған лашық-ты көре алмайсың. Олар таулар мен ормандар арасында к шiп жүредi, суыққа, аштық пен ш лге т зуге бесiгiнен бастап үйренедi… Ешқандай қалыпқа салмай тiгетiн аяқ-киiмi олардың жүруiн…

Читать Читать

“Мәдени мұра” бағдарламасының аясында соңғы жылдары осы Шiлiктi даласында сақ дәуiрiнiң 2 үлкен, 3 кiшкене обасы зерттелдi. 2-Шiлiктi қорымының №1 обасынан көп алтын түйме-қапсырмалар табылды. Бұл қорымдағы №1 оба басқа обалардан өзінiң көлемi жағынан ерекше, оның диаметрi 100 метрге жуық, биiктiгi — 7,9 м. Оба үш қабаттан тұрады. Бiрiншi қабаты топырақ пен қиыршық құм, екiншi қабаты үйiндi тас, оның астында қабырғасын екi қатар самырсын қарағайынан рген ағаш қабiрхана. Қабiрхана ұзынша келген т ртбұрышты құрылыс, ол ұзына бойымен шығыстан батысқа қарай…

Читать Читать

Орталық Қазақстанның кең сахарасын ерте темiр дәуiрiнде пiшiмi жағынан бiртектi, орнықты зират құрылысының үлгiсiн қалдырған тайпалар мекендеген. Сарыарқаның батысы мен шығысын, солтүстiгi мен оңтүстiгiндегi ашық дала мен таулы өңiрлердi қоныстанып, зен жағалауларын жайлап, бұл тайпалар екi түрлi қорған ескерткiштердi тұрғызған. Оның бiрi — тастан немесе топырақ араластырып үйiлсе, екiншiсi — тас, топырақ, сонымен қатар монументальдi құрылыстардан тұрады. Ғылыми әдебиетте бұл қорғандарды онша сәттi қолданылмайтын “мұртты қорғандар” деп атайды. Орталық Қазақстан ңiрiнде орын тепкен зге ескерткiштерге қарағанда “мұртты қорғандар” үлкен зират…

Читать Читать

Б.з.д. 1-мыңжылдықта Қазақстан жерiн сақтар (парсылардың атауы) мекен еткен. Оларды гректер — скиф, қытайлар — сэ деп атаған. Кейбiр ғалымдар Ресей, Украинаның оңтүстiгiнде, Қара теңiз жағалауында мiр сүрген скифтердi “еуропалық скифтер”, ал Орал тауының арғы жағында мiр сүргендерiн “азиялық скифтер” деп те атап жүр. Сақ-сэ-скифтер — ахемендер дәуiрiндегi парсылардың, Кир мен I Дарий патшалардың, сондай-ақ Александр Македонский дәуiрiндегi гректердiң замандастары болған. Сақтар — массагеттер, аргиппейлер, аримасптар, “алтын қорғаушы самұрықтар”, абилер, апасиактар, дайлардан және басқа да к птеген тайпалардан құралған. Жетiсуды…

Читать Читать

Көшпенділердің атбегілік өнері Әсер ететін түйінді факторлар дамыту, қазақтың қолөнер, болды негізгі нысандары шаруашылық қызметінің: жайылымдық-көшпелі мал шаруашылығы мен суармалы егіншілік, сондай-ақ географиялық орналасу ерекшеліктері. Мысалы, аумағы қазіргі Қазақстанның ежелгі Ұлы жібек жолы өткен, бұл, әрине, әкелді дамыту сауда қарым-қатынастары және өзара тәжірибе алмасуға, басқа да халықтар. Мал шаруашылығы негізгі шаруашылық әрекетінің түрі, және, тиісінше, көзі материалдар мен шикізат сияқты тері, жүн, мамық, мүйіз ірі қара мал дамуына әкеліп соқты көптеген түрлерін қазақ қолөнері: валяние жүн, теріні илеу және теснение…

Читать Читать